Türkiyənin inzibati bölgüsü

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Türkiyə inzibati və məhəlli şərtlər nəzərə alınmaqla müxtəlif inzibati hissələrə ayrılmışdır. Mərkəzi idarə quruluşu baxımından illərə (vilayət), ilçələrə (rayon), və kəndlərə bölünmüşdür. Bunlara "mülki idarə bölümlər"i deyilir.

İnzibati hissələrin müəyyən coğrafi vəziyyətləri, iqtisadi şərtləri, ictimai xidmətlərinin gərəkləri və nəqliyyat vəziyyətləri diqqətə alınmaqdadır.

Türkiyənin ən böyük inzibati vahidləri "il" olaraq adlanırlar. Bir ilin ərazisi il mərkəzi, "ilçə" mərkəzləri və ilçələrə tabe bütün kəndləri əhatə edir. İllərdə idarə etmə və icra vəzifəsini dövlətin təyin etdiyi valilər yerinə yetirir. Respublikanın ilk vaxtlarında 63 olan il sayı, dəyişən şərtlər və ehtiyaclara görə hazırda 81-ə çatmışdır. İnkişaf etmiş bir çox ilçə də il olmağı gözləyir.

İldən daha kiçik inzibati vahidlərə "ilçə" deyilir. Hər il böyüklüyünə görə müxtəlif sayda ilçələrdən ibarətdir. İlçələrdə mülki icra nümayəndəsinə "kaymakam" deyilir. Ən kiçik inzibati vahidlər isə kəndlərdir. Muxtar tərəfindən idarə olunan kənd, rəhbərlik baxımından elçə mərkəzinə bağlıdır.

Son əhali sayımına görə Türkiyənin 81 eli (30 böyükşəhər), 922 elçəsi[1], 387 şəhəri, 18.293 kəndi, 32.207 qonşuluq və 109.890 küçesi vardır.

Rənglər
  "Başkənd" (paytaxt) və "böyükşəhər"
  "Böyükşəhər"
Türkiyə Cümhuriyyətinin ellərinin sıralanmış siyahısı
Plaka nömrəsi (avtomobillərin bölgələrə görə olan nəqliyyat vasitəsi kodları) İl (El) adı Ərazi (km2) Əhali sayı Əhali sıxlığı Telefon
kodu
Qubernator
01 Adana 14.125 2.165.595 156 322 Mustafa Büyük
02 Adıyaman 7.644 597.835 85 416 Mahmut Demirtaş
03 Afyonqarahisar 14.772 706.371 49 272 Hakan Yusuf Güner
04 Ağrı 11.520 549.435 48 472 Musa Işın
05 Amasya 5.702 321.913 57 358 İbrahim Halil Çomaktekin
06 Ankara 25.437 5.150.072 210 312 Mehmet Kılıçlar
07 Antalya 20.909 2.222.562 107 242 Muammer Türker
08 Artvin 7.359 169.674 23 466 Kemal Cirit
09 Aydın 7.943 1.041.979 133 256 Erol Ayyıldız
10 Balıqəsir 14.272 1.189.057 83 266 Mustafa Yaman
11 Biləcik 4.310 209.925 49 228 Ahmet Hamdi Nayir
12 Bingöl 8.277 266.019 32 426 Yavuz Selim Köşger
13 Bitlis 8.885 338.023 48 434 Ahmet Çınar
14 Bolu 8.341 284.789 34 374 Aydın Baruş
15 Burdur 7.174 256.898 38 248 Hasan Kürklü
16 Bursa 10.882 2.787.539 267 224 Münir Karaloğlu
17 Çanaqqala 9.995 511.790 52 286 Hamza Erkal
18 Çanqırı 7.490 183.550 25 376 Vahdettin Özcan
19 Çorum 12.797 527.220 41 364 Ahmet Kara
20 Dənizli 11.861 978.700 84 258 Şükrü Kocatepe
21 Diyarbəkir 15.272 1.635.048 109 412 Hüseyin Aksoy
22 Ədirnə 6.119 400.280 66 284 Dursun Ali Şahin
23 Elazığ 9.313 568.753 67 424 Murat Zorluoğlu
24 Ərzincan 11.903 223.633 19 446 Süleyman Kahraman
25 Ərzurum 25.355 763.320 30 442 Ahmet Altıparmak
26 Əskişəhər 13.925 812.320 59 222 Güngör Azim Tuna
27 Qaziantəb 6.887 1.889.466 277 342 Ali Yerlikaya
28 Girəsun 6.831 429.984 63 454 Hasan Karahan
29 Gümüşxana 6.440 146.353 23 456 Yücel Yavuz
30 Hakkari 7.228 276.287 38 438 Yakup Canbolat
31 Hatay 5.867 1.519.836 261 326 Ercan Topaca
32 İsparta 8.913 418.780 51 246 Vahdettin Özkan
33 Mərsin 15.620 1.727.255 112 324 Özdemir Çakacak
34 İstanbul 5.313 14.377.018 2.767 212,216[C] Vasip Şahin
35 İzmir 12.007 4.113.072 342 232 Mustafa Toprak
36 Qars 9.939 296.466 29 474 Günay Özdemir
37 Kastamonu 13.136 368.907 28 366 Şehmus Günaydın
38 Kayseri 17.170 1.322.376 78 352 Orhan Düzgün
39 Qırxlareli 6.304 343.723 55 288 Esengül Civelek
40 Qırşəhər 6.544 222.707 35 386 Necati Şentürk
41 Qocaeli 3.623 1.722.795 477 262 Hasan Basri Güzeloğlu
42 Konya 41.001 2.108.808 54 332 Muammer Erol
43 Kütahya 12.043 571.554 48 274 Şerif Yılmaz
44 Malatya 12.146 769.544 65 422 Süleyman Kamçı
45 Manisa 13.269 1.367.905 104 236 Erdoğan Bektaş
46 Qəhrəmanmərəş 14.525 1.089.038 76 344 Mustafa Hakan Güvençer
47 Mardin 8.858 788.996 90 482 Ömer Faruk Koçak
48 Muğla 12.974 894.509 70 252 Amir Çiçek
49 Muş 8.090 411.216 51 436 Seddar Yavuz
50 Nevşəhər 5.407 286.250 53 384 Mehmet Ceylan
51 Niğdə 7.400 343.898 47 388 Necmeddin Kılıç
52 Ordu 5.952 724.268 122 452 İrfan Balkanlıoğlu
53 Rizə 3.919 329.779 84 464 Ersin Yazıcı
54 Sakarya 4.878 932.706 193 264 Hüseyin Avni Coş
55 Samsun 9.352 1.269.989 140 362 İbrahim Şahin
56 Siirt 5.499 318.366 58 484 Mustafa Tutulmaz
57 Sinop 5.805 204.526 35 368 Yasemin Özata Çetinkaya
58 Sivas 28.619 623.116 22 346 Alim Barut
59 Təkirdağ 6.339 906.732 144 282 Enver Salihoğlu
60 Tokat 10.073 597.920 60 356 Cevdet Can
61 Trabzon 4.662 766.782 164 462 Abdil Celil Öz
62 Tunceli 7.705 86.527 12 428 Osman Kaymak
63 Şanlıurfa 19.451 1.845.667 98 414 İzzettin Küçük
64 Uşaq 5.382 349.459 65 276 Ahmet Okur
65 Van 21.334 1.085.542 56 432 İbrahim Taşyapan
66 Yozğad 14.097 432.560 31 354 Abdulkadir Yazıcı
67 Zonquldaq 3.306 598.796 181 372 Ali Kaban
68 Ağsaray 7.997 384.252 51 382 Şeref Ataklı
69 Bayburt 3.741 80.607 22 458 Yusuf Odabaş
70 Qaraman 8.924 240.362 27 338 Murat Koca
71 Qırıqqala 4.575 271.092 60 318 Ali Kolat
72 Batman 4.680 557.593 120 488 Azmi Çelik
73 Şırnaq 7.203 488.966 68 486 Ali İhsan Su
74 Bartın 2.079 189.405 91 378 Seyfettin Azizoğlu
75 Ərdəhan 5.156 100.809 21 478 Ahmet Deniz
76 İğdır 3.546 192.056 54 476 Davut Haner
77 Yalova 850 226.514 267 226 Selim Cebiroğlu
78 Qarabük 4.103 231.333 56 370 Orhan Alimoğlu
79 Kilis 1.444 128.781 90 348 Süleyman Tapsız
80 Osmaniyə 3.215 506.807 162 328 Kerem Al
81 Düzcə 2.574 355.549 139 380 Ali Fidan

1 Əhali statistikası 2000-ci ildə edilən son sayıma görə düzənlənmişdir.
* Afyon elinin adı 5285 sayılı qanunla (11/01/2005 tarihli r.g.) dəyişdirilmişdir.

El və el mərkəzlərinin adları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türkiyənin əksər ilinin mərkəz ilçəsi ümumən illə eyni ada sahib olmasına baxmayaraq bu hər zaman etibarlı deyil. 2005 etibarilə, Türkiyənin 81 ilinin üçünün adı il mərkəzinin adından fərqlidir: Hatay, Qocaeli və Sakarya. Bu illərin il mərkəzlərinin adı uyğun olaraq Antakya, İzmit və Adabazarıdır. Əvvəllər Hakkari ilinin mərkəzi Çöləmərik, Tunceli ilinin mərkəzi isə Kalan idi. Artvin 1956-ya qədər Çorux elinin mərkəzi idi. Bu tarixdən sonra isə ilin adı Artvin olaraq dəyişdirildi. Bənzər şəkildə Mərsin ilinin adı da 2002-yə qədər İçel idi. İlin adının 2002-ci ildə Mərsinə çevrilməsinə baxmayaraq il dövlət qeydiyyat nişanı sırası 33 olaraq qaldı. Türkiyənin mərkəzinin adı fərqli olan ilçələr də var. Məsələn: Afyonqarahisarın Sincanlı ilçəsinin mərkəzinin adı Sinanpaşadır.

  1. "bizimil". 2022-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-23.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]