Asperitas
Asperitas (асперытас, с лацінскай мовы — «шурпатасць»)- асаблівая рыса некаторых воблакаў, якая прадстаўляе сабой выяўленыя хвалістыя структуры ў ніжняй іх частцы, што ў спалучэнні з неаднароднай таўшчынёй і асвятленнем можа надаваць воблакаў незвычайны і страшэнны выгляд. У перыяд да ўключэння ў Міжнародную класіфікацыю воблакаў такія воблакі атрымалі шырокую вядомасць пад назвай undulatus asperatus.
Характарыстыка
|
Выразна пазначаныя хвалепадобныя структуры на ніжнім баку аблокаў, больш няроўныя ў гарызантальнай плоскасці і валодаюць больш бязладнай арганізацыяй, чым разнавіднасць undulatus. Asperitas характарызуецца наяўнасцю лакалізаваных хваль у аснаванні аблокаў, як гладкіх, так і спярэшчаных малымі элементамі, часам з завостраным канчаткам, як быццам назіральнік глядзіць на паверхню неспакойнага мора з-пад вады. Розная ступень асветленасці і магутнасці воблака можа даваць моцны глядзельны эфект. Міжнародны атлас аблокаў
|
|
Рыса asperitas сустракаецца параўнальна рэдка, часцей за ўсё - у слаіста-кучавых і высокакучавых воблакаў. Іх з'яўленне не абмяжоўваецца якой-небудзь канкрэтнай геаграфічнай вобласцю або часам года[1].
Воблакі з рысай asperitas у ніжняй сваёй частцы маюць рэзкую хаатычна-хвалістую мяжу, прычым гэтая мяжа вагаецца. Паколькі {{нп3|няўстойлівасць Кельвіна — Гельмгольца||ru|Неустойчивость Кельвина — Гельмгольца}} нярэдка прыводзіць да ваганняў верхняй мяжы воблаках, меркавалася, што asperitas можа фармавацца з-за няўстойлівасці на ніжняй мяжы або распаўсюджвання ваганняў верхняй мяжы да самага нізу воблака; аднак мадэляванне сітуацый, у якіх назіралася asperitas, не пацвярджае наяўнасць няўстойлівасці Кельвіна — Гельмгольца. У назіраных воблаках з рысай asperitas прысутнічалі {{нп3|Гравітацыйныя хвалі (гідрадынаміка)|гравітацыйныя хвалі|ru|Гравитационные волны (гидродинамика)}}, выяўленае расслаенне і {{нп3|зрух ветру||ru|Сдвиг ветра}}. Верагодна, характэрныя ваганні нізу воблакаў з рысай asperitas узнікаюць дзякуючы падыходным суадносінам і велічыням {{нп3|Частата Брэнта — Вяйсяля|Брэнта — Вяйсяля|ru|Частота Брента — Вяйсяля}} слаёў воблака, якія спрыяюць каналізацыі гравітацыйных хваль, а зрух ветру ў воблаку дэфармуе гэтыя хвалі[1].
Гісторыя
Воблакі незвычайнага выгляду, цяпер званыя asperitas, прыцягнулі ўвагу грамадскасці і метэаролагаў дзякуючы брытанскай арганізацыі «{{нп3|Таварыства аматараў воблакаў||ru|Общество любителей облаков}}" ("Cloud Appreciation Society"), якую ўзначальвае {{нп3|Гэвін Прэтар-Піней||ru|Претор-Пинней, Гэвин}}. Першапачаткова таварыства не мела мэтаў, акрамя ўлагоджанага назірання за воблакамі. Аднак калі сярод фатаграфій незвычайных воблакаў, загружаных на сайт грамадства, з'явіліся здымкі воблакаў злавеснага выгляду з рэзкай грудкаватай ніжняй мяжой (першая з фатаграфій была зроблена ў 2006 годзе Джэйн Уігінс у {{нп3|Сідар-Рапідс||ru|Сидар-Рапидс}}, Аёва, ЗША, а ў далейшым з'явіліся фатаграфіі падобных воблакаў з многіх частак Зямлі, у тым ліку з Вялікабрытаніі, Нарвегіі, Эстоніі, Францыі, Бельгіі, Новай Зеландыі і Расіі), і да гэтых воблакаў з'явілася цікавасць з боку СМІ, Прэтар-Піні вырашыў дамагацца афіцыйнага прызнання гэтай з'явы Сусветнай метэаралагічнай арганізацыяй і ўключэння такіх воблакаў у афіцыйную класіфікацыю атласа воблакаў. Меркавалася, што гэта новы від або разнавіднасць воблакаў; Прэтар-Піні прапанаваў назву asperatus (асператус, с лацінскай — «шурпаты»). Воблака стала вядома пад гэтай назвай, а таксама як undulatus asperatus (undulatus - адна з ужо існуючых на той момант разнавіднасцяў воблакаў; адно і тое ж воблака можа належаць да некалькіх разнавіднасцяў)[2][3].
Класіфікацыя воблакаў з атласа СМА практычна не змянялася на працягу дзясяткаў гадоў, аднак на 2010-я гады была запланавана яго рэвізія. Фатаграфіі з падрабязнымі метададзенымі, зробленыя з дапамогай мабільнага прыкладання Таварыства аматараў воблакаў, дазволілі вывучыць новае незвычайнае воблака[1], і гэтая акалічнасць у спалучэнні з увагай СМІ паспрыялі яго ўключэнню ў новую рэдакцыю атласа. У выніку рэдакцыя атласа воблакаў 2017 года ўключыла адзін новы від і шэраг менш значных даданняў, у тым ліку дадатковую рысу asperitas[4]; такім чынам, таварыства дасягнула поспеху ў сваёй ініцыятыве. Назва не зусім супадае з прапанаванай, паколькі паводле стандартаў СМА, назва дадатковай рысы (у адрозненне ад назвы цэлага віду або разнавіднасці, якімі воблакі asperitas прызнаныя не былі) павінна прадстаўляць сабой лацінскі назоўнік[2][5].
Як правіла, класіфікацыя атласа воблакаў мае прыкладны метэаралагічны характар і ўключае тыя характарыстыкі, якія могуць дапамагчы прадказаць надвор'е. Asperitas у гэтым сэнсе з'яўляецца выключэннем: даданне гэтай рысы воблакаў у атлас адбылося хутчэй з-за вядомасці, якую атрымалі такія воблакі ў грамадскасці. У той жа час гісторыя апісання і пачатку навуковага вывучэння воблакаў asperitas дэманструе магчымасці грамадзянскай навукі і значную карысць, якую могуць прынесці метэаралогіі і навуцы наогул добраахвотныя непрафесійныя памочнікі з дапамогай сучасных тэхналогій[1].
Спасылкі
- Шероховатость (asperitas). Международный атлас облаков. Праверана 23 мая 2020.
- Mike Olbinski. Видео с замедленной съёмкой облаков asperitas
- ↑ а б в г Памылка: не зададзены параметр загаловак= у шаблоне {{публікацыя}}. — 2017. — Vol. 72. — P. 132—141. — DOI:10.1002/wea.2996. Памылка ў зносках: памылковы тэг
<ref>; імя "harrison" вызначана некалькі разоў з розным зместам - ↑ а б Jon Mooallem. The Amateur Cloud Society That (Sort Of) Rattled the Scientific Community. The New York Times Magazine (4 мая 2016). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2017. Праверана 24 чэрвеня 2017. Перевод: Йон Муаллем. Общество любителей облаков, которое (как бы) ошеломило научное сообщество. Newочём. Архівавана з першакрыніцы 28 чэрвеня 2017. Праверана 24 чэрвеня 2017. Памылка ў зносках: памылковы тэг
<ref>; імя "nyt" вызначана некалькі разоў з розным зместам - ↑ Michael J. Crumb. Iowa woman's photo sparks push for new cloud type. Phys.org (12 ліпеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2019. Праверана 11 жніўня 2017.
- ↑ В новом Международном атласе облаков сочетаются традиции XIX века с технологиями XXI века. Всемирная метеорологическая организация (22 сакавіка 2017). Праверана 23 мая 2020.
- ↑ Памылка: не зададзены параметр загаловак= у шаблоне {{публікацыя}}.