Αλέξανδρος Ιόλας
| Αλέξανδρος Ιόλας | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Αλέξανδρος Ιόλας (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 25 Μαρτίου 1908[1] Αλεξάνδρεια |
| Θάνατος | 8 Ιουνίου 1987[1][2] Νέα Υόρκη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα Αγγλικά Γαλλικά Ιταλικά Γερμανικά Αραβικά Ρωσικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | Χορευτής μπαλέτου
Γκαλερίστας Έμπορος έργων τέχνης Συλλέκτης έργων τέχνης |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Ανδρέας Κουτσούδης Περσεφόνη (Ψαρού) |
| Αδέλφια | Δημήτρης Κουτσούδης
Νίκη Stifel Ηρώ Ξενάκη |
| Συνεργάτης | Brooks Jackson |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Αλέξανδρος Ιόλας (26 Μαρτίου 1908 - 8 Ιουνίου 1987) ήταν Έλληνας γκαλερίστας και σημαντικός συλλέκτης έργων μοντέρνας τέχνης.
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ιόλας γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ως Κωνσταντίνος Κουτσούδης και ήταν γόνος ευκατάστατης οικογένειας βαμβακεμπόρων[3]. Ο ίδιος ωστόσο έδειξε από νωρίς την κλίση του στις τέχνες κι έτσι το 1928 αποφάσισε να ανοίξει τα φτερά του μετακομίζοντας στην Αθήνα. Εκεί ο Αλέξανδρος Ιόλας άρχισε να συναναστρέφεται με έναν σημαντικό καλλιτεχνικό κύκλο ανθρώπων όπως τον Κωστή Παλαμά και τον Άγγελο Σικελιανό, ο οποίος μάλιστα διαδραμάτισε ρόλο δασκάλου στη ζωή του Ιόλα, αλλά και την Εύα Πάλμερ - Σικελιανού. Στην Αθήνα ξεκινά τα πρώτα του βήματα στον χορό.
Το 1930, με προτροπή του Δημήτρη Μητρόπουλου, έφυγε για το Βερολίνο, όπου αφιερώθηκε στις σπουδές χορού. Σπούδασε στη σχολή που διατηρούσε το ζεύγος Tatjana και Victor Gsovsky, ενώ έλαβε μέρος στο Salzburg Festival από το 1931 έως το 1932.
Τον Νοέμβριο του 1932, ο Ιόλας μετακόμισε στο Παρίσι όπου συνέχισε να μελετά μπαλέτο με πολύ σημαντικούς δασκάλους, ενώ παρακολούθησε και κάποια μαθήματα Τέχνης στη Σορβόννη[4].
Το 1935, ο Αλέξανδρος Ιόλας πήγε στη Νέα Υόρκη. Εκεί, στις 14/12/1935, υπέγραψε συμβόλαιο με τον χορευτικό θίασο Ballet Productions και έκανε το ντεμπούτο του στο Metropolitan Opera House, χορεύοντας την La Traviata.
Στις 19/11/1945 ο Αλέξανδρος Ιόλας ορκίστηκε Αμερικανός πολίτης υπογράφοντας ως Constantine Coutsoudis, αφού η επίσημη αλλαγή του ονόματός του έγινε αργότερα.
Η αναδιάρθρωση του ονόματός του ήταν δικής του επινόησης: Ως Jolas Coutsoudis είχε ήδη εμφανιστεί σε θεατρικά προγράμματα από το 1931, δηλαδή πολύ πριν πάει στην Αμερική. Σταδιακά το Jolas έλαβε τη θέση του πραγματικού του επιθέτου καθώς ήταν πιο εύηχο, δισύλλαβο, και άρα πιο εύκολο στην προφορά. Κυρίως όμως ήταν συμβολικό, αφού συνδεόταν με τον Ιόλαο, ο οποίος ήταν ένδοξο πρόσωπο της μυθολογίας. Αντίστοιχα, το Αλέξανδρος ήταν ένα ένδοξο όνομα, στενά συνδεδεμένο με τη χώρα στην οποία είχε γεννηθεί.
Το 1945 είναι η χρονιά που ο Ιόλας αποφασίζει να εγκαταλείψει τον χορό και να διερευνήσει έναν τρόπο μετάβασης προς την Τέχνη. Φημολογήθηκε ότι η μετάβαση αυτή έγινε λόγω ενός τραυματισμού που είχε, όμως το 1945 ο Ιόλας ήταν ήδη 37 ετών και όπως είχε πει και ο ίδιος ήταν πλέον πολύ μεγάλος για να συνεχίσει να χορεύει[5].
Την 1 Σεπτεμβρίου 1945 ιδρύθηκε επίσημα στη Νέα Υόρκη η πρώτη γκαλερί του Ιόλα, η Hugo Gallery, προς τιμήν του François Hugo, τελευταίου συζύγου της Donna Maria Ruspoli, στενής φίλης του Ιόλα. Ξεκίνησε εκθέτοντας έργα από Ευρωπαίους σουρεαλιστές καλλιτέχνες, όπως ο René Magritte, ο Max Ernst, ο Giorgio de Chirico, ο Victor Brauner κ.α. Εκεί, το 1952, ο Ιόλας πραγματοποίησε και την πρώτη έκθεση του Andy Warhol. Αργότερα συνεργάστηκε με τους Nouveau Realistes (Niki de Saint Phalle, Jean Tinguely, Martial Raysse κ.α.), με καλλιτέχνες της Arte Povera (Γιάννης Κουνέλλης, Pino Pascali κ.α.) και πολλούς άλλους. Το 1954 η γκαλερί επεκτάθηκε και μετονομάστηκε πλέον σε Alexander Iolas Inc. Ο Αλέξανδρος Ιόλας αποτέλεσε έναν από τους πρωτοπόρους στην ανάπτυξη ενός «δικτύου» από αίθουσες τέχνης δορυφόρους μιας κεντρικής γκαλερί ανοίγοντας νέες Alexander Iolas Galleries σε Γενεύη (1963), Παρίσι (1964), Μιλάνο (1966), Ζυρίχη, Μαδρίτη και Ρώμη. Παράλληλα, προώθησε στο εξωτερικό Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο Χατζηκυριάκος Γκίκας, Βαγής, Μόραλης και Τσαρούχης. Συνεργάστηκε επίσης με τη νεότερη γενιά Ελλήνων όπως Τσόκλης, Παύλος, Τάκις, Ακριθάκης, Φασιανός και Μάρα Καρέτσου, οι οποίοι είχαν ήδη ξεκινήσει μια καριέρα στο εξωτερικό.
Εξέδωσε επίσης καταλόγους τέχνης, στους οποίους προλόγισαν, μεταξύ άλλων, ο André Breton και ο Pierre Restany, καθώς και συλλεκτικά βιβλία καλλιτεχνών και ποιητών σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων (Μαξ Ερνστ, Γιάννης Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης κ.α.). Δώρισε έργα σε μεγάλα μουσεία, όπως τα Metropolitan Museum of Art και Museum of Modern Art στη Νέα Υόρκη, το Κέντρο Ζωρζ Πομπιντού στο Παρίσι (δωρεές 1977), αλλά και η Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας (δωρεά 1971).
Έχοντας πλέον αποκτήσει παγκόσμια φήμη, έλεγε συχνά ότι θα γύριζε στην Ελλάδα για να συμβάλει στην πρόοδο της καλλιτεχνικής της ζωής. Άλλωστε η πτώση της χούντας είχε ανοίξει τον δρόμο. Σταδιακά έκλεισε όλες τις γκαλερί του εκτός μίας στη Νέα Υόρκη, κρατώντας έτσι την υπόσχεση που είχε δώσει στον Max Ernst, να σταματήσει όταν εκείνος θα πέθαινε. Στην απόφασή του αυτή, πρέπει να έπαιξε σημαντικό ρόλο και το γεγονός ότι την περίοδο της δεκαετίας του ’70 έφυγαν από τη ζωή πολλοί καλλιτέχνες της παλαιάς φρουράς, άνθρωποι με τους οποίους ο Ιόλας είχε γαλουχηθεί και για τους οποίους έτρεφε βαθιά αγάπη και σεβασμό. Στην Ελλάδα, συνεργάστηκε με διάφορες γκαλερί όπως οι Ζουμπουλάκη-Ιόλα, Μέδουσα, Βίκυ Δράκου, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Σκουφά.
Από το 1985 μέχρι και τον θάνατό του, το 1987, ο Ιόλας αντιμετωπίστηκε με κακεντρέχεια από μεγάλη μερίδα του ελληνικού Τύπου ο οποίος δημιούργησε για εκείνον μία χυδαία εικόνα.[6] Κατηγορήθηκε μέχρι και για αρχαιοκαπηλία, μία υπόθεση που δεν πρόλαβε ποτέ να φτάσει στο δικαστήριο γιατί πέθανε, ενώ οι όποιες άλλες κατηγορίες εξανεμίστηκαν, αφού ήταν αβάσιμες. Με πρωτοβουλία του Κώστα Γαβρά, υπήρξε από το εξωτερικό μία προσπάθεια υπεράσπισης του Ιόλα, την οποία συνυπέγραψαν πολλές διεθνείς προσωπικότητες, ανάμεσά τους και η βυζαντινολόγος – ιστορικός Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ.
Το 1984, δώρισε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης 47 έργα σύγχρονης τέχνης από την προσωπική του συλλογή,[7][8] ενώ υποσχέθηκε να προσθέσει και άλλα στη δωρεά. Την υπόσχεσή του αυτή δεν πρόλαβε τελικά να την εκπληρώσει, καθώς το 1987 ο Αλέξανδρος Ιόλας απεβίωσε, σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, νικημένος από τη νόσο του AIDS.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2014.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb165155657. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ Κουτσούδη - Ιόλα, Ελένη (2021). Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο. Αθήνα: εκδ. Μίνωας. σελ. 34. ISBN 978-618-02-1854-1.
Ο πατέρας του Ιόλα, Ανδρέας ασχολήθηκε με το εμπόριο βαμβακιού στην Αίγυπτο. Ήταν classificateur (ταξινομητής) και ταξίδευε συχνά στην Άνω Αίγυπτο για να ελέγχει την ποιότητα του βαμβακιού.
- ↑ Κουτσούδη – Ιόλα, Ελένη (2021). Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο. Αθήνα: εκδ. Μίνωας. σελ. 125. ISBN 978-618-02-1854-1.
- ↑ Κουτσούδη – Ιόλα, Ελένη (2021). Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο. Αθήνα: εκδ. Μίνωας. σελ. 144. ISBN 978-618-02-1854-1.
- ↑ «Αλέξανδρος Ιόλας: Το μεγάλο σκάνδαλο | Nikos ON LINE». web.archive.org. 9 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2024.
- ↑ Καραμπάσης, Βασίλης (8 Οκτωβρίου 2018). «"Αλέξανδρος Ιόλας: Η κληρονομιά" στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης». ertnews.gr. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ «Δωρεά Ιόλα, Ξύδη και Απέργη». MOMus. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2023.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κουτσούδη – Ιόλα, Ελένη (2021). Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο. Αθήνα: εκδ. Μίνωας. ISBN 978-618-02-1854-1
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Angelis Films Ltd, Βίλα Ιόλα, Ταξίδι στον Χώρο και Χρόνο
- Περιοδικό «Κ» - Βίλα Ιόλα: Ή τώρα ή ποτέ. Μαργαρίτα Πουρναρά, 03/07/2018
- Αρχείο της ΕΡΤ: Εικαστικά, Αλέξανδρος Ιόλας
- ΕΡΤ: Η Μηχανή του Χρόνου, Αλέξανδρος Ιόλας, 02/08/2017
- Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ο Αλέξανδρος Ιόλας και η Θεσσαλονίκη
- Γκαλερί Ζουμπουλάκη