bałwan

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *balъvanъ, *bъlvanъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /baɫvaːn/
• IPA^(key): (15^th CE) /baɫvɒn/

Noun

bałwan m animacy unattested

1. (religion, attested in Lesser Poland, Greater Poland) idol, graven image

   Synonym: modła

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 105, 20:

     Modlyly sø sie rytym balwanom (adoraverunt sculptile)

     [Modlili są sie rytym bałwanom (adoraverunt sculptile)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 125v:

     Simulacrum id est imago effigies eyn abgot balvan

     [Simulacrum id est imago effigies eyn abgot bałwan]

2. salt block of a certain size
   • 1874 [1418], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[2], volume XVII, page 164:

     Bancum salis seu balwan

     [Bancum salis seu bałwan]

   • XV p. post., rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rękopisie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 3297, z r. 1476, page 29r:

     Bancus […] est scamnum uel magnum frustum salis proprie balvan

     [Bancus […] est scamnum uel magnum frustum salis proprie bałwan]

   • XV p. post., Rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rękopisie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 1630, page 8v:

     Bancus […] est scampnum uel magnum frustum [sa] salis proprie balvan

     [Bancus […] est scampnum uel magnum frustum [sa] salis proprie bałwan]

Derived terms

adjective

• bałwański

 

noun

• bałwaństwo

 

Descendants

• Masurian: bałwán
• Polish: bałwan
• Silesian: bałwōn

References

• Boryś, Wiesław (2005) “bałwan”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “bałwan”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “bałwan”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “bałwan”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Brückner, Aleksander (1927) “bałwan”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “bałwan”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “bałwan”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

bałwan

Etymology

Inherited from Old Polish bałwan.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈbaw.van/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈbaɫ.vɒn/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -awvan
• Syllabification: bał‧wan

Noun

bałwan m animal (female equivalent bałwanica, diminutive bałwanek)

1. snowman (figure made of snow)

Noun

bałwan m animal

1. (religion, dated, in some compounds) idol, graven image

   Synonym: idol

2. (hunting) stuffed black grouse or figure used as a lure

Declension

Declension of bałwan

	singular	plural
nominative	bałwan	bałwany
genitive	bałwana	bałwanów
dative	bałwanowi	bałwanom
accusative	bałwana	bałwany
instrumental	bałwanem	bałwanami
locative	bałwanie	bałwanach
vocative	bałwanie	bałwany

Noun

bałwan m inan

1. (literary) breaker; foamy sea wave
2. (archaic, historical) large block, chunk, or column (of salt, lead, tin, ice, smoke, etc.)

Declension

Declension of bałwan

	singular	plural
nominative	bałwan	bałwany
genitive	bałwanu	bałwanów
dative	bałwanowi	bałwanom
accusative	bałwan	bałwany
instrumental	bałwanem	bałwanami
locative	bałwanie	bałwanach
vocative	bałwanie	bałwany

Noun

bałwan m pers (female equivalent bałwanica)

1. (colloquial, derogatory) galoot, blockhead, moron, idiot

   Synonyms: see Thesaurus:głupiec

Declension

Declension of bałwan

	singular	plural
nominative	bałwan	bałwani/bałwany (deprecative)
genitive	bałwana	bałwanów
dative	bałwanowi	bałwanom
accusative	bałwana	bałwanów
instrumental	bałwanem	bałwanami
locative	bałwanie	bałwanach
vocative	bałwanie	bałwani

Derived terms

adjectives

• bałwaniasty
• bałwanisty
• bałwanowaty
• bałwanowy
• bałwański
• bałwochwalczy
• bałwochwalny
• bałwochwalski

 

adverb

• bałwochwalczo

 

nouns

• bałwaństwo
• bałwochwalca
• bałwochwalczyni
• bałwochwalnia
• bałwochwalnica
• bałwochwalstwo

 

verbs

• bałwanić impf, zbałwanić pf
• bałwanieć impf, zbałwanieć pf
• bałwochwalić impf

 

Further reading

• bałwan in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• bałwan in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “bałwan”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Danuta Lankiewicz (14.09.2021) “BAŁWAN”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “bałwan”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “bałwan”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “bałwan”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 91