Filosofoen bizitzak: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 09:31, 16 otsaila 2021 data duena

**Filosofoen bizitzak**. 1594. urteko grekerazko eta latinezko edizioa (Thomas Aldobrandini):Laertii Diogenis De Vitis Dogmatis et Apophthegmatis Eorum Qui in Philosophia Claruerunt.

Filosofoen bizitzak edo Filosofo argien bizitzak^[1] (grezieraz, φιλóσοφoι Βίοι) greziar eta erromatar kulturetako antzinako filosofoei buruz, Tales Miletokoarekin (K. a. c.624-c.546) hasi eta II. mendeko Sexto Enpiriko arte, Diogenes Laerzio doxografo eta biografoak idatzitako bilduma bat da, grekeraz jatorrian, liburuki sorta moduan antolatua. Bertan, filosofoen jatorriari eta bizitzari buruzko datuak ^[2] eta anekdotak biltzen dira. Dagokien eskola filosofikoa ^[3], pentsaera eta bibliografia zabala ^[4] ere aipatzen ditu, filosofo bakoitzaren nortasuna eta pentsaera uztartuz horrela. Filosofoei buruzko bertsoak ere ematen ditu. Lanaren estilo errazak, umoretsua batzuetan ^[5] , publiko zabal bati begira idatzia izan zela pentsarazten du. Historian zehar eta egun ere antzinako filosofiaren oinarrizko erreferentzia izan da, askok bere estilo kaxkarra nabarmendu badute ere ^[6].

Edukia

Diogenes Laerziok filosofia grekoen asmakuntza dela aipatuz abiarazten du bere lana. Bi jatorri aipatzen ditu: Anaximandro buru duen joniar eskola eta Pitagoras buru duen eskola italikoa. Bi filosofo mota ere bereizten ditu: dogmatikoak eta efektikoak edo eszeptikoak. Filosofiak hiru atal dituela dio: fisika, etika eta dialektika. Diogenesek bere jarrera filosofikoa argi azaltzen ez badu ere, Platonengandik, metafisikoengandik eta estoikoengandik urrun egon eta epikurearrekin eta eszeptikoekin bat datorrela dioten iritziak daude. Liburuki dibertigarriena zinikoei buruzkoa da, bertan anekdota eta pasarte anitz biltzen duelako. Interesgarriena Epikurori buruzkoa da, Herodotori, Pitoklesi eta Menezeori Gutunak eta Esakuntza Nagusiak idazkiak ematen dituelako.^[7]

I-VII liburukiak: Joniar filosofia			VIII-X liburukiak: Filosofia italikoa
I. liburukia: Greziako Zazpi Jakitunak, Talesekin hasita			VIII. liburukia: Pitagoras eta pitagoratarrak
II. liburukia: Sokrates, bere aurrekoekin Anaximandro, Anaxagoras, Arkelao eta jarraitzaileekin batera			Enpedokles
III. liburukia: Platon			IX. liburukia: Sailkatu gabeko filosofoak eta eszeptikoak
IV. liburukia: Atenasko Akademia	V. liburukia: Peripatetikoak	VI. liburukia: Zinikoak	Xenofanes
Espeusipo	Aristoteles	Antistenes	Heraklito (ez da italiar)
Xenokrates	Teofrasto	Diogenes Sinopekoa	Parmenides
Polemon	Estraton Lampsakoa	Krates Tebasekoa	Melisos Samoskoa
Krantor	Likon Troadekoa	VII. liburukia: Estoikoak	Zenon Eleakoa
Artzesilao	Demetrios Falerokoa	Zenon Zitiokoa	Leuzipo
Lazides Zirenekoa	Heraklides Pontiko	Kleantes	Demokrito
Karneades		Krisipo	X. liburukia: Epikuro

Erreferentziak

↑ Izenburu luzeagoak ere izan ditu lanak batez ere argitalpen zaharretan.
↑ Adibidez, "Euklides Megarakoa zen, Istmotik gertuko hirikoa hain zuzen, edo beste batzuen arabera, Gelakoa...".
↑ Adibidez, "Arkelao Anaxagorasen ikasle eta Sokratesen maisu izan zen, Joniatik Atenasera filosofía naturala ekarri zuen lehena ...".
↑ Bertan aipaturiko idazkietatik asko galdu egin dira.
↑ Adibidez, "Diogenesek (zinikoa, alegia) garbia ez zen bainu batean zegoela, hau esan zuen: «Hemen bainatzen direnak, non garbitzen dira?»".
↑ Alfonso Reyes Ochoa mexikar idazleak ezinbestekoa bezain baliorik gabea dela aipatu du. Ikus (Gaztelaniaz) Alfonso Reyes: Obras completas, XIII: La crítica en la edad ateniense, la antigua retórica^{[Betiko hautsitako esteka]}, 42. orrialdea.
↑ (Gaztelaniaz) Carlos Moreno Guerrero: Por qué leer a Diógenes Laercio. Revista EL CATOBLEPAS, 76, 2008ko ekAina, 15. orrialdea.

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Filosofoen bizitzak gazteleraz: Vidas, opiniones y sentencias de los filósofos más ilustres, José Ortíz y Sanzen itzulpena, 1887. www.cervantesvirtual.com webgunean.
(Ingelesez) Filosofoen bizitzak ingelesez: The lives and opinions of eminnts philosophers.
(Ingelesez) Liburukien eskuizkribuak: Diogenes Laertius: the Manuscripts of "The Lives and Opinions of Eminent Philosophers".
(Gaztelaniaz) Fernando Báez: Diógenes Laercio o la indiscreción satisfecha.Casi Nada webmagazine. 1998ko abendua.
(Ingelesez) Smith: Enciclopedy of Greek and Roman Biography and Mythology, "Diogenes Laertius" sarrera, I. bolumena, 1022-1023. orrialdea.

Datuak: Q1282359
Multimedia: Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Q1282359

[1] Izenburu luzeagoak ere izan ditu lanak batez ere argitalpen zaharretan.

[2] Adibidez, "Euklides Megarakoa zen, Istmotik gertuko hirikoa hain zuzen, edo beste batzuen arabera, Gelakoa...".

[3] Adibidez, "Arkelao Anaxagorasen ikasle eta Sokratesen maisu izan zen, Joniatik Atenasera filosofía naturala ekarri zuen lehena ...".

[4] Bertan aipaturiko idazkietatik asko galdu egin dira.

[5] Adibidez, "Diogenesek (zinikoa, alegia) garbia ez zen bainu batean zegoela, hau esan zuen: «Hemen bainatzen direnak, non garbitzen dira?»".

[6] Alfonso Reyes Ochoa mexikar idazleak ezinbestekoa bezain baliorik gabea dela aipatu du. Ikus (Gaztelaniaz) Alfonso Reyes: Obras completas, XIII: La crítica en la edad ateniense, la antigua retórica^{[Betiko hautsitako esteka]}, 42. orrialdea.

[7] (Gaztelaniaz) Carlos Moreno Guerrero: Por qué leer a Diógenes Laercio. Revista EL CATOBLEPAS, 76, 2008ko ekAina, 15. orrialdea.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{izenburu etzana}}
-'''''Filosofoen bizitzak''''' edo '''''Filosofo argien bizitzak'''''<ref>Izenburu luzeagoak ere izan ditu lanak batez ere argitalpen zaharretan.</ref> ([[greziera]]z Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων) greziar eta erromatar kulturetako antzinako filosofoei buruz, [[Tales Miletokoa]]rekin (K. a. c.624-c.546) hasi eta [[II. mendea|II. mendeko]] [[Sexto Enpiriko]] arte, [[Diogenes Laerzio]] [[doxografia|doxografo]] eta [[biografia|biografoak]] idatzitako bilduma bat da, liburuki sorta moduan antolatua. Bertan, filosofoen jatorriari eta bizitzari buruzko datuak <ref>Adibidez, "[[Euklides]] Megarakoa zen, Istmotik gertuko hirikoa hain zuzen, edo beste batzuen arabera, Gelakoa...".</ref>  eta [[anekdota]]k biltzen dira. Dagokien eskola filosofikoa <ref>Adibidez, "[[Arkelao]] [[Anaxagoras]]en ikasle eta [[Socrates]]en maisu izan zen, Joniatik Atenasera filosofía naturala ekarri zuen lehena ...".</ref>, pentsaera eta bibliografia zabala <ref>Bertan aipaturiko idazkietatik asko galdu egin dira.</ref> ere aipatzen ditu, filosofo bakoitzaren nortasuna eta pentsaera uztartuz horrela. Lanaren estilo errazak, umoretsua batzuetan <ref>Adibidez, "Diogenesek (zinikoa, alegia) garbia ez zen bainu batean zegoela, hau esan zuen: «Hemen bainatzen direnak, non garbitzen dira?»".</ref> , publiko zabal bati begira idatzia izan zela pentsarazten du. Historian zehar eta egun ere antzinako filosofiaren oinarrizko erreferentzia izan da, askok bere estilo kaxkarra nabarmendu badute ere <ref>[[Alfonso Reyes Ochoa]] mexikar idazleak ''ezinbestekoa bezain baliorik gabea'' dela aipatu du. Ikus Alfonso Reyes: ''[http://books.google.es/books?id=aX1lE1FBu10C&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false Obras completas, XIII: La crítica en la edad ateniense, la antigua retórica]'', 42. orrialdea.</ref>.
+[[Fitxategi:Laertii Diogenis De Vitis Dogmatis et Apophthegmatis Eorum Qui in Philosophia Claruerunt.jpg|thumb|250px|eskuinera|'''Filosofoen bizitzak'''. 1594. urteko grekerazko eta latinezko edizioa (Thomas Aldobrandini):Laertii Diogenis De Vitis Dogmatis et Apophthegmatis Eorum Qui in Philosophia Claruerunt.]]
-==Edukia==
+'''''Filosofoen bizitzak''''' edo '''''Filosofo argien bizitzak'''''<ref>Izenburu luzeagoak ere izan ditu lanak batez ere argitalpen zaharretan.</ref> ([[greziera]]z, φιλóσοφoι Βίοι) greziar eta erromatar kulturetako antzinako filosofoei buruz, [[Tales|Tales Miletokoarekin]] (K. a. c.624-c.546) hasi eta [[II. mendea|II. mendeko]] [[Sexto Enpiriko]] arte, [[Diogenes Laerzio]] [[doxografia|doxografo]] eta [[biografia|biografoak]] idatzitako bilduma bat da, [[greziera|grekeraz]] jatorrian, liburuki sorta moduan antolatua. Bertan, filosofoen jatorriari eta bizitzari buruzko datuak <ref>Adibidez, "[[Euklides]] Megarakoa zen, Istmotik gertuko hirikoa hain zuzen, edo beste batzuen arabera, Gelakoa...".</ref> eta [[anekdota]]k biltzen dira. Dagokien eskola filosofikoa <ref>Adibidez, "[[Arkelao]] [[Anaxagoras]]en ikasle eta [[Sokrates]]en maisu izan zen, Joniatik Atenasera filosofía naturala ekarri zuen lehena ...".</ref>, pentsaera eta bibliografia zabala <ref>Bertan aipaturiko idazkietatik asko galdu egin dira.</ref> ere aipatzen ditu, filosofo bakoitzaren nortasuna eta pentsaera uztartuz horrela. Filosofoei buruzko bertsoak ere ematen ditu. Lanaren estilo errazak, umoretsua batzuetan <ref>Adibidez, "Diogenesek (zinikoa, alegia) garbia ez zen bainu batean zegoela, hau esan zuen: «Hemen bainatzen direnak, non garbitzen dira?»".</ref> , publiko zabal bati begira idatzia izan zela pentsarazten du. Historian zehar eta egun ere antzinako filosofiaren oinarrizko erreferentzia izan da, askok bere estilo kaxkarra nabarmendu badute ere <ref>[[Alfonso Reyes Ochoa]] mexikar idazleak ''ezinbestekoa bezain baliorik gabea'' dela aipatu du. Ikus {{es}} Alfonso Reyes: ''[http://books.google.es/books?id=aX1lE1FBu10C&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false Obras completas, XIII: La crítica en la edad ateniense, la antigua retórica]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'', 42. orrialdea.</ref>.
+== Edukia ==
 Diogenes Laerziok [[filosofia]] [[Antzinako Grezia|grekoen]] asmakuntza dela aipatuz abiarazten du bere lana. Bi jatorri aipatzen ditu: [[Anaximandro]] buru duen joniar eskola eta [[Pitagoras]] buru duen eskola italikoa. Bi filosofo mota ere bereizten ditu: dogmatikoak eta efektikoak edo eszeptikoak. Filosofiak hiru atal dituela dio: fisika, etika eta dialektika. Diogenesek bere jarrera filosofikoa argi azaltzen ez badu ere, [[Platon]]engandik, metafisikoengandik eta estoikoengandik urrun egon eta epikurearrekin eta eszeptikoekin bat datorrela dioten iritziak daude. Liburuki dibertigarriena [[ziniko]]ei buruzkoa da, bertan anekdota eta pasarte anitz biltzen duelako. Interesgarriena [[Epikuro]]ri buruzkoa da, ''[[Herodoto]]ri, [[Pitokles]]i eta [[Menezeo]]ri Gutunak'' eta ''Esakuntza Nagusiak'' idazkiak ematen dituelako.<ref>{{es}} Carlos Moreno Guerrero: ''[http://www.nodulo.org/ec/2008/n076p15.htm Por qué leer a Diógenes Laercio]''. Revista EL CATOBLEPAS, 76, 2008ko ekAina, 15. orrialdea.</ref>
+<center>
-==Erreferentziak==
+{|border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF"
+|colspan="3" bgcolor="#CCCCCC"|'''I-VII liburukiak: Joniar filosofia'''||bgcolor="#CCCCCC" |'''VIII-X liburukiak: Filosofia italikoa'''
+|-
+|colspan="3" bgcolor="#EFEFEF"|'''I. liburukia''': [[Greziako Zazpi Jakitunak]], [[Tales]]ekin hasita||bgcolor="#EFEFEF"|'''VIII. liburukia''': [[Pitagoras]] eta [[eskola pitagorikoa|pitagoratarrak]]
+|-
+|colspan="3" bgcolor="#CCCCCC"|'''II. liburukia''': [[Sokrates]], bere aurrekoekin [[Anaximandro]], [[Anaxagoras]], [[Arkelao]] eta jarraitzaileekin batera||bgcolor="#EFEFEF"|[[Enpedokles]]
+|-
+|colspan="3" bgcolor="#EFEFEF"|'''III. liburukia''': [[Platon]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''IX. liburukia''': Sailkatu gabeko filosofoak eta [[eszeptikoak]]
+|-
+|bgcolor="#CCCCCC"|'''IV. liburukia''': [[Atenasko Akademia]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''V. liburukia''': [[Peripatetiko]]ak||bgcolor="#CCCCCC"|'''VI. liburukia''': [[Ziniko]]ak||bgcolor="#EFEFEF"|[[Xenofanes]]
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Espeusipo]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Aristoteles]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Antistenes]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Heraklito]] (ez da italiar)
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Xenokrates]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Teofrasto]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Diogenes Sinopekoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Parmenides]]
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Polemon]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Estraton Lampsakoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Krates Tebasekoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Melisos Samoskoa]]
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Krantor Solikoa|Krantor]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Likon Troadekoa]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''VII. liburukia''': [[Estoizismo|Estoikoak]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Zenon Eleakoa]]
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Artzesilao]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Demetrios Falerokoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Zenon Zitiokoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Leuzipo]]
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Lazides Zirenekoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Heraklides Pontiko]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Kleantes]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Demokrito]]
+|-
+|bgcolor="#EFEFEF"|[[Karneades]]||bgcolor="#EFEFEF"| ||bgcolor="#EFEFEF"|[[Krisipo Solikoa|Krisipo]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''X. liburukia''': [[Epikuro]]
+|}
+</center>
+[[Fitxategi:Vitae et sententiae philosophorum.tif|thumb|''Delle vite dei filosofi'', 1611]]
+== Erreferentziak ==
-<references/>
-==Kanpo loturak==
+{{erreferentzia zerrenda}}
-*{{en}} ''Filosofoen bizitzak'' ingelesez: ''[http://classicpersuasion.org/pw/diogenes/ The lives and opinions of eminnts philosophers]''.
+== Kanpo estekak ==
+* {{es}} ''Filosofoen bizitzak'' gazteleraz: [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12140528718935940987213/ ''Vidas, opiniones y sentencias de los filósofos más ilustres''], José Ortíz y Sanzen itzulpena, 1887. ''www.cervantesvirtual.com'' webgunean.
-*{{en}} Liburukien eskuizkribuak: ''[http://www.tertullian.org/rpearse/manuscripts/diogenes_laertius.htm Diogenes Laertius: the Manuscripts of
+* {{en}} ''Filosofoen bizitzak'' ingelesez: ''[https://web.archive.org/web/20071104074151/http://classicpersuasion.org/pw/diogenes/ The lives and opinions of eminnts philosophers]''.
-"The Lives and Opinions of Eminent Philosphers]''.
+* {{en}} Liburukien eskuizkribuak: ''[http://www.tertullian.org/rpearse/manuscripts/diogenes_laertius.htm Diogenes Laertius: the Manuscripts of "The Lives and Opinions of Eminent Philosophers"]''.
+* {{es}} Fernando Báez: [https://web.archive.org/web/20080309221159/http://solotxt.brinkster.net/csn/30diogen.htm Diógenes Laercio o la indiscreción satisfecha].''Casi Nada'' webmagazine. 1998ko abendua.
+* {{en}} Smith: ''[https://web.archive.org/web/20090625034023/http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/1028.html Enciclopedy of Greek and Roman Biography and Mythology]'', "Diogenes Laertius" sarrera, I. bolumena, 1022-1023. orrialdea.
+{{autoritate kontrola}}
-*{{es}} Fernando Báez: [http://solotxt.brinkster.net/csn/30diogen.htm Diógenes Laercio o la indiscreción satisfecha].''Casi Nada'' webmagazine. 1998ko abendua.
 [[Kategoria:Filosofia lanak]]
+[[Kategoria:III. mendeko liburuak]]
-[[en:Lives and Opinions of Eminent Philosophers]]
-[[es:Vidas, opiniones y sentencias de los filósofos más ilustres]]
-[[fi:Merkittävien filosofien elämät ja opit]]
-[[fr:Vies, doctrines et sentences des philosophes illustres]]
-[[nl:Leven en leer van beroemde filosofen]]
-[[sh:Životi i mišljenja znamenitih filozofa‎]]
-[[sv:Om kända filosofers liv och tankar]]