Lacrosse
Lacrosse Kanadako amerindiarren joko batean oinarritzen den talde kirola da, eta lacrosse makila eta lacrosse pilota batekin jokatzen dena. Jokalariek lacrosse makilaren burua (stick-aren goiko zatia) erabiltzen dute pilota atera eramateko, pasatzeko, harrapatzeko edo jaurtitzeko. Kirol honek lau bertsio ditu, makil, zelai, joko-arau eta ekipamendu ezberdinekin, baita modalitate ezberdinak ere aurki ditzakegu kirol honetan: landa-lakrossea, emakumezkoen lakrossea, kaxa lakrossea eta kross-artekoa.
Gizonezkoen jokoak, zelaiko lakrossea (aire zabalean) eta box lacrossea (barruan) inpaktu eta kontaktuzko kirol gogorrak dira, eta jokalari guztiek babes ekipamendua daramate: kaskoa, eskularruak, sorbaldakoak eta ukondoak.
Emakumezkoen jokoa, aldiz, aire zabalean egiten da, eta ez du gorputzarekin kontaktua izateko aukerarik, beraz, kontaktu fisikorik ematekotan penalizazioa suposatuko litzateke. Makilen arteko kontaktua, ordea, baimenduta dago. Jokalariei eskatzen zaien babes ekipamendu bakarra betaurrekoak dira, eta atezainek kaskoa eta babesak daramatzate.
Horrez gain, Lacrosse-a hamar jokalariko bi talderen artean jokatzen da, nahiz eta modalitate batzuetan ezberdina izan, zelaiko lacrosse-an zelai txikiago batean 6 vs 6 jokalari jokatzen dute adibidez.
Jatorria
Bere jatorrizko izena dehuntshigwa` zen Onondagan, objektu biribil batekin kolpatutako gizona esan nahi duena; da-nah-wah' uwsdi edo Ekialdeko txerokian gerra txikia; Tewaarathon mohawk hizkuntzan (gerrako seme txikia). Pilota bakarra zegoenez, jokalariak buru-belarri aritzen ziren arerioa makilaz bortizki eta gupidarik gabe zauritzen. Batzuetan, jokoak egunak iraun zitzakeen. [1]
Kirol honek aldaerak ditu, hala nola, box lacrosse eta softcrosse (edo intercrosse). XIX. mendean Lacrosse Elkarte Nazionala sortu zen, Kanadan joko nazional izendatu zutenean. Egurrezko makilak erabiltzen zituzten pilota jaso eta jaurtitzeko edo aurkariak kolpatzeko. Helburua etsairen gunera eramatea eta porteria barruan pilota sartzea zen.
Jatorrizko bertsioan, talde bakoitza 100 jokalari baino gehiagok osatzen zuten 457 eta 804 metro arteko kantxa batean. Talde askok gol tradizionalen ordez, (pilotak arku bat osatzen duten zutoinetatik pasa behar duen), arku bat egiten zuten bi zuhaitz handi erabiltzen zituzten.
Gol bat sartzeko aurrez izendatutako arkuaren kontra jo behar zuten. Kirol honek ospea lortu zuen, Jean de Brebeuf izeneko jesuiten misiolari batek Hurones indiarrak 1600 inguruan jokatzen ikusi zituenean. Aurrerago, lacrosse-a eboluzionatu egin zen eta, frantsesek adoptatu zutenean eta jokoan indarkeria nabarmen murriztu zen. Ondoren, ikastetxeetan, unibertsitateetan eta Olinpiadetan lacrosse jokatzen hasi zen.
Hedapena eta ospea
Lacross-aren hedapena eta ospea 1867an, Munduko lehen joko ofizialean sortu zen Upper Canada College-n, hain zuzen ere. Gaur egun mundu mailan ezagutzen eta jokatzen den kirola da.
2005ean Australiako emakumezkoen taldea izan zen lehen munduko kopa irabazi zuena.
AEB etako talde nazionaleko gizonezkoek eta emakumezkoek txapelketa ugari irabazi dituzte, izan ere, lacrossea ezaguna bihurtu zelako Maryland estatuan, non estatuko kirol ofiziala bihurtu zen 2004an, New York, Filadelfia, Ingalaterra Berria eta ekialdeko kostaldean zehar. Gainera, bere ospea mendebaldeko kostaldera eta herrialdearen erdialdera hedatzen hasi zen, hedabideetan agertu zelako eta unibertsitateen eta bigarren mailako ikastetxeen programen hazkundeari esker, Estatu Batuetan zehar lacrosse ligak eratzen zentratu zirelako.
Johns Hopkins Unibertsitatea, Princetongo Unibertsitatea, Marylandeko Unibertsitatea eta Virginiako Unibertsitatea nagusi izan dira unibertsitate mailako lacrossearen lehen mailan. Gizonezkoen lehen mailan 57 talde inguru aurki daitezke. Bi talde berri batu ziren 2004/2005 denboraldirako: Robert Morris Unibertsitatea eta Bellamine Unibertsitateak.
Lacrossea Kanadako kirol ofiziala bihurtu dela 1994 geroztik nabarmendu behar da; hala ere, herrialdeko bi eskualde urrunetan bakarrik egiten da. Lacrossea Kanadako kirol ofizial izendatu izana historian oinarritutako erabakia izan zen, izan ere, lehen aipatutako modura, lacrossea munduko lehen joko ofiziala sortu zuten.[2]
Lacrosse modalitateak
Landa Lacrossa
Landa-lacrossea kirol honen aire zabaleko bertsio maskulinoa da. Hamar jokalari daude talde bakoitzean: hiru erasotzaile, hiru erdilari, hiru defentsa eta atezain bat. Jokalari bakoitzak lacrosse stick bat darama.
Box Lacrossa
Box lacrossean bost jokalariko taldeek eta atezain batek jokatzen dute izotz hockeyko pista batean, izotza kendu edo belar artifizialarekin estali denean, edo areto futboleko zelai batean. Joko-eremu itxiari "box" deitzen zaio, joko tradizionalaren eremu irekiari ez bezala. Joko-estiloa azkarra eta askoz joko fisikoagoa da.
Emakumezkoen Lacrossa
Emakumezkoen lacrossearen arauak eta gizonezkoenak nabarmen desberdinak dira, batez ere ekipamenduari eta baimendutako kontaktu fisikoaren mailari dagokienez. Emakumezkoen lacrosseak ez du kontaktu fisikorik ahalbidetzen, eta erabiltzen den babes ekipamendu bakarra aho-babeslea eta begi-babeslea dira. Emakumezkoen lakrosseak ere jokalariei lacrosse stick-ean ez die poltsiko edo sare solte bat izaten uzten. Emakumeek "zozketa" batekin hasten dute partida, aurrez aurre jokatu beharrean. Emakumezkoen lacrossea 12 jokalarik osatzen dute, aire zabalean egiten da, eta ez du gorputzarekin kontaktua izateko aukerarik ematen, baina bai makilen arteko kontaktua.
Lacrosse-artekoa
Lacrosse artekoa, edo makila biguneko lakrossea, lacrosse modu bat da, eta ez du ukipenik izaten arau-multzo estandarizatu batekin, eta lacrosse ekipamendu ezberdina erabiltzen du. Lacrosse arteko makila ez da lakrosse makila normala bezalakoa; burua erabat plastikoz egina dago, ohiko lakrosse makiletako nylon edo larruzko poltsikoen ordez. Pilota handiagoa, bigunagoa eta hutsalagoa da, lacrosse pilota ez bezala, goma trinkozkoa baita. Lacrosse artekoa helduentzako lehiaketa-kirol ezaguna da Quebecen (Kanada) eta Europako herrialde askotan, batez ere Txekiar Errepublikan. Oro har, taldeak bost jokalarik osatzen dituzte alde bakoitzeko. Makila bigunak dituen lacrossea gazteak kirol horretan hasteko modu ezaguna da. Aire zabalean edo pista estalian jolas daiteke, eta gorputz-hezkuntzako eskoletan garatutako ikasketa-planan sartu da.
Lacrosse mundu mailan
Historikoki, lacrossea batez ere Kanadan eta Estatu Batuetan jokatu da. Azken urteetan, ordea, lacrossea ospea lortzen hasi da nazioartean, mundu osoan taldeak sortuz, batez ere Europan eta Ekialdeko Asian.
- Txapelketak
| Txapelketal | Edizioak | Lehenak
(# taldeak) |
Egin berriak
(# Taldeak) |
Urre gehiago
(# urrea) |
Zilarra gehiago
(# zilarra) |
|---|---|---|---|---|---|
| World Lacrosse Championship | 13 | 1967 (4) | 2018 (46) | United States (10) | Canada (6) |
| Women's Lacrosse World Cup | 10 | 1982 (6) | 2017 (25) | United States (8) | Australia (4) |
| Under-19 World Championships (men) | 8 | 1988 | 2016 | United States (8) | Canada (6) |
| Under-19 World Championships (women) | 6 | 1995 | 2015 | United States (4) | Australia (4) |
| World Indoor Lacrosse Championship | 4 | 2003 (6) | 2019 (13) | Canada (5) |
Lacross-ean txapelketa ezberdinak ematen dira, horietatik hauek dira garrantzitsuenak:
Gizonezkoen lacrosse senior txapelketa, Mann Cup izenekoa (Mann Kopa), 1901. urteaz geroztik, Kanadan ospatzen da, eta box lacrosse delakoaren araupean jokatu da. Gizonezkoen A junior txapelketa, Minto Cup edo Minto kopa 1937. urteaz geroztik garatu zen, eta senior jokalariek 1901. urtera arte parte hartu ahal izan zuten. Gizonezkoen junior B txapelketa, Founders Cup edo Fundatzaileen Kopa 1972 eta 1908tik aurrera, senior eta junior txapeldun guztiak Ontario edo Britainiar Columbia taldeetakoak izan ziren. Lacrosse Kanadako Elkarteak txapelketak burutu ditu lacrosse kaxako emakumezkoen junior eta senior txapeldun nazionalak zehazteko.
Lacrosse Euskal Herrian
Herrerak gogorarazi du Bilboko taldea 2018ko apirilean sortu zela eta, gazteak izan arren, liga bat irabaztea lortu zutela (2019). Astean zehar talde honek, Jesuiten ikastetxeko patioan entrenatzen dute eta larunbatetan Gatikako futbol zelai batean, Bilbotik oso gertu. Ez da makala esaten duena; izan ere, Espainiako gainerako taldeek bezala, Kirol Kontseilu Gorenak (CSD) aitortu ez dituenez, ez dute diru laguntzarik eta jokalarien hileko kuotekin autofinantzatzen dira, Gabonetako loteria salduz, taldearen kamisetekin merchandisinga eginez edo jaieguna ospatzen dutenean ikastetxea jartzen uzten dien txosnarekin. [3]
Ekipamendua eta materiala
- Stick-a
Lacrosse makilak bi zati ditu: burua eta hagatxoa. Buruak hiru zati ditu: koilara, alboko horma eta tronera. Bola jasotzeari, paseari eta tiroari eragiten dion makilaren goiko aldea da koilara. Alboko pareta buruaren aldea da, buruaren sakonerari eta zurruntasunari eragiten diona. Barrunbe zabalago batek baloiak hartzea errazten du, baina baloiaren kontrola ere murrizten du. Barrunbe estuago batek harrapatzea zailtzen du, baina pilota gehiago atxikitzea eta doitzea ahalbidetzen du.
- Bola
Baloia kautxu trinkozkoa da. Zuria izaten da gizonezkoen lacrosserako, edo horia emakumezkoentzat; baina kolore ugaritan ere egiten da, hala nola horia, laranja edo berde lima, Gizonezkoen Lacrossearen arau eta interpretazioen arabera.
Alde batetik, landa Lacrosse maskulinoan eskularru pare bat, ukondoak, sorbaldakoak, kaskoa, aho-babeslea eta takoak daude. Babesen tamaina eta babesa jokalari batetik bestera aldatzen dira, posizioaren, trebetasunaren, erosotasunaren eta lehentasunen arabera. Bestetik, emakumezkoen landa lacrossean, zelaiko jokalariak ez daude behartuta babes-ekipoa eramatera, betaurrekoak eta ahoko babeslea ez ezik.
Gizonezkoen taldeko jokalariek babes ekipamendu gehiago daramate zelaiko jokalariek baino, kontaktu fisiko handiagoa eta kontrol-arau permisiboagoak dituztelako. Korrikalariek ukondo handiagoak eta astunagoak eta sorbaldako sendoagoak daramatzate, jokalariaren bizkarretik zabaltzen direnak. Jokalari gehienek saihetsetan ere babesak daramatzate.
Erreferentziak
- ↑ (Gaztelaniaz) «¿Qué es el Lacrosse? | Asociación Española de Lacrosse» AEL (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
- ↑ (Gaztelaniaz) «"El deporte de la élite blanca" de EE.UU. gana adeptos» BBC News Mundo 2014-09-28 (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
- ↑ (Gaztelaniaz) Mora, Alex. «Lacrosse en Bilbao» www.amigosbilbao.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Material necesario para jugar al lacrosse» www.webconsultas.com 2019-12-05 (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
- ↑ a b «Equipamiento y Origen - lacrosse» sites.google.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
