Estatubatuar ingeles: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

00:29, 1 apirila 2015ko berrikusketa aldatu EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen ← Aurreko ezberdintasuna		Hauxe da oraingo bertsioa, 13:33, 28 iraila 2021 data duena aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 86.067 edits No edit summary
(8 erabiltzailek tartean egindako 11 berrikusketa ez dira erakusten)
1. lerroa: {{Hizkuntza infotaula\| mapa =English_USC2000_PHS.svg\| maparen testua =Ingelesaren nagusitasuna Estatu Batuetan.}} ~~[[Fitxategi:English USC2000 PHS.svg\|300px\|right\|thumb\|Ingelesen nagusitasuna [[Ameriketako Estatu Batuak\|Estatu Batuetan]].]]~~ '''~~Amerikar~~Estatubatuar ingelesa''' (~~[[ingeles]]ez ''~~{{lang-en\|American English''}}) [[Ameriketako Estatu Batuak\|Ameriketako Estatu Batuetan]] [[ingeles]]ak duen [[dialekto]] eta [[ahoskera\|ahoskeren]] multzoa da. Munduan ~~ama~~[[lehen hizkuntza]] ~~ingeles~~ingelesa dutenen bi herenak Estatu Batuetan jaioak dira.<ref>{{Erreferentzia\|abizena=Crystal\|izena=David\|urtea=1997\|izenburua=English as a Global Language\|url=https://archive.org/details/englishasgloball0000crys_j7o0\|lekua=Cambridge\|argitaletxea=Cambridge University Press\|isbn= 0-521-53032-6}}</ref>. [[Kanada]]ko aldaerak oso antzekoak dira.▼ ''Amerikar ingelesa'' ere deitzen zaio (estatubatuarrek darabilten ''{{lang\|en\|American English}}'' izenaren hitzez hitzeko itzulpena), baina nahasgarria da, ez duelako barne hartzen [[Belize]]ko ingelesa, [[Jamaika]]koa, [[Kanada]]koa... ▲'''Amerikar ingelesa''' ([[ingeles]]ez ''American English'') [[Ameriketako Estatu Batuak\|Estatu Batuetan]] [[ingeles]]ak duen [[dialekto]] eta [[ahoskera\|ahoskeren]] multzoa da. Munduan ama hizkuntza ingeles dutenen bi herenak Estatu Batuetan jaioak dira<ref>{{Erreferentzia\|abizena=Crystal\|izena=David\|urtea=1997\|izenburua=English as a Global Language\|lekua=Cambridge\|argitaletxea=Cambridge University Press\|isbn= 0-521-53032-6}}</ref>. [[Kanada]]ko aldaerak oso antzekoak dira. ~~Ingelesaren~~[[Amerika]]n, ingelesaren erabilera [[Ameriketako europar kolonizazioa\|britainiar kolonizazioaren garaian]] hasi zen. Lehendabiziko ingelesezko hiztunak ~~ziren kolonoak~~ [[XVII. mendea]]n ~~ailegatu ziren~~ [[Ipar Amerika]]ra, ~~noiz~~iritsitako kolonoak izan ziren; baina garai hartan, [[nederlandera]], [[frantses]]<nowiki/>a, [[gaztelania]], [[aleman]]~~era~~a, [[suediera]], [[eskoziera~~\|scotsera~~]], [[gales (hizkuntza)\|~~galesera~~gales]]<nowiki/>a, [[Irlandako gaelera]], [[Eskoziako gaelera]] eta [[finlandiera]]zko hiztunak ~~zeudenean~~ere ~~(baita~~baziren, [[amerindiar]]~~rak~~<nowiki/>rez ~~ere~~gain, ~~noski)~~jakina.▼ ▲Ingelesaren erabilera [[Ameriketako europar kolonizazioa\|britainiar kolonizazioaren garaian]] hasi zen. Lehendabiziko ingelesezko hiztunak ziren kolonoak [[XVII. mendea]]n ailegatu ziren [[Ipar Amerika]]ra, noiz [[nederlandera]], [[frantses]], [[gaztelania]], [[aleman]]era, [[suediera]], [[eskoziera\|scotsera]], [[gales (hizkuntza)\|galesera]], [[Irlandako gaelera]], [[Eskoziako gaelera]] eta [[finlandiera]]zko hiztunak zeudenean (baita [[amerindiar]]rak ere noski). == Fonologia == Era askotan, [[Ingalaterra]]koarekin alderatuta, Estatu Batuetako [[fonologia]] kontserbadoreagoa da<ref>{{Erreferentzia\|abizena1=Trudgill \|izena1= Peter \|abizena2= Jean \|izena2= Hannah \|urtea= 2002 \|izenburua= International English: A Guide to the Varieties of Standard English \|lekua= Londres\| argitaletxea= Arnold \|isbn= 0-340-80834-9 \|orrialdea= 2}}</ref>. Ekialdeko kostaldeko aldaerek (adibidez, [[Ingalaterra Berria]] edo [[New York]]ekoek) Ingalaterrako goi- mailako klasearena egiten zuten<ref>{{Erreferentzia\|abizena1=Trudgill \|izena1= Peter \|abizena2= Jean \|izena2= Hannah \|urtea= 2002 \|izenburua= International English: A Guide to the Varieties of Standard English \|lekua= Londres\| argitaletxea= Arnold \|isbn= 0-340-80834-9 \|orrialdeak= 46-47}}</ref> eta, egun, tradizioak oraindik dirau. Barnealdean, ostera, ingeles, irlandar eta eskoziarren aldaeren nahasketak aldaera berriak sortu zituen. Hori dela eta, eskualde ~~hauetan~~horietan ~~azken~~silaba ~~"R"~~trabatuetako ~~ahoskatzen~~erreak ~~dute~~ahoskatu egiten dituzte (''~~aRt~~sisteR'' edo ''~~sisteR~~aRt''), [[XVII. mendea]]n metropolian ~~normala~~egiten ~~zenez~~zen bezala. Atlantiar kostaldean, berriz, ~~"R"-a~~kontsonante hori mututu ~~zuten~~zenez, ~~eta~~ahoskapena ''sister'' ''[sista]'' eta ''art'' ''[aat]'' ~~ahoskatzen dituzte~~da. == Ortografia == [[1828]]an, [[Noah Webster]]rek bere erabilera-hiztegia argitaratu zuenean, ingelesezko ortografia berritzeko aholkuak eman zituen. Nahiz eta [[estatubatuar]]ra izan, [[Europa]]n baino ez zituzten bere aholkuak jarraitu eta, beraz, britainiar eta estatubatuar ingelesen artean aldeak daude. Hona hemen adibide batzuk: {\| class="taulapolita" 15 ⟶ 17 lerroa: ! Estatubatuarra \|- \| -re (''centre'', ''theatre''...) \| -er (''center'', ''theater''...) \|- \| -ise (''realise''...) ~~Kanada~~Kanadan eta ~~Oxford~~Erresuma Batuan: ''realize''... \| -ize (''realize''...) \|- \| -ogue (''dialogue'', ''analogue''...) \| -og (''dialog'', ''analog''...) \|- \| -our (''colour'', ''favour'', ''labour''...) \| -or (''color'', ''favor'', ''labor''...) \|- \| -ce [izenak] -se [aditzak] (''practice'' / ''to practise'') \| -ce/-se [biak] (''license'' / ''to license'', ''practice'' / ''to practice'') \|- \|''sceptical'' \|''skeptical'' \|- \|''jewellery'' \|''jewelry'' \|- \|''mad'' \|''crazy'' \|- \|''skilful'' (~~Australia~~Australian eta ~~Kanada~~Kanadan: ''skillful'') \|''skillful'' \|- \|''pavement'' \|''sidewalk'' \|- \|''angry'' \|''mad'' \|} == Hiztegia == Estatu Batuek ingelesezko lexikoari milaka hitz, esanahi eta esaldi eman dizkiote: batzuk mantendu dira eta beste batzuk, galdu. Bertoko [[amerindiar]] hizkuntzek zenbait hitz eman zizkien: ''opossum, raccoon'' ([[mapatxe]]a), ''squash'' ([[kuia]]) edo ''moose'' ([[altze]]a). ~~Beste kolonoen~~Kolonoen hizkuntzetatik ere zenbait hitz hartu zituzten: [[nederlandera]]~~zko~~tiko ''cookie'' ([[gaileta~~\|galleta~~]]), [[frantses]]~~ezko~~etiko ''levee'' edo [[gaztelania]]~~zko~~tiko ''barbecue'' ([[barbakoa]]) eta ''stevedore'' ([[zamaketari]]a).▼ ~~Estatu Batuek ingelesezko lexikoari milaka hitz, esanahi eta esaldi eman zizkion, batzuk mantendu eta besteak hil zirenak.~~ Hitz batzuk ere ~~zerotik~~bertan ~~sortu~~sortuak ~~zituzten~~dira: ''[[OK\|O.K.]]'' (ados), ''belittle'' (~~mespretxatu~~gutxietsi), ''blizzard'' ([[elur-ekaitz]]a handia) edo ''teenager'' ([[nerabezaro\|nerabea]]).▼ ▲Bertoko [[amerindiar]] hizkuntzek zenbait hitz eman zizkien: ''opossum, raccoon'' ([[mapatxe]]a), ''squash'' ([[kuia]]) edo ''moose'' ([[altze]]a). Beste kolonoen hizkuntzetatik ere zenbait hitz hartu zituzten: [[nederlandera]]zko ''cookie'' ([[gaileta\|galleta]]), [[frantses]]ezko ''levee'' edo [[gaztelania]]zko ''barbecue'' ([[barbakoa]]) eta ''stevedore'' ([[zamaketari]]a). Badaude Estatu Batuetan oraindik erabiltzen ~~dituzten~~diren ~~eta~~hitzak, ~~beste~~gainerako lekuetan ~~jadanik~~galduta ~~desagertu~~egon ~~diren hitz batzuk~~arren: ''fall'' ([[udazken]]a), ''gotten'' (lortuta) edo ''creek'' ([[erreka]]), adibidez.▼ ▲Hitz batzuk ere zerotik sortu zituzten: ''[[OK\|O.K.]]'' (ados), ''belittle'' (mespretxatu), ''blizzard'' ([[elur-ekaitz]]a handia) edo ''teenager'' ([[nerabezaro\|nerabea]]). ▲Badaude Estatu Batuetan oraindik erabiltzen dituzten eta beste lekuetan jadanik desagertu diren hitz batzuk: ''fall'' ([[udazken]]a), ''gotten'' (lortuta) edo ''creek'' ([[erreka]]) adibidez. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Ingelesaren dialektoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako hizkuntzak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ingelesa]]