نازو توخی
نازو توخی | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۶۵۱ |
| درگذشت | ۱۷۱۷ (۶۵−۶۶ سال) |
| ملیت | افغان |
| دیگر نام‌ها | نازو انا، نازو نیا |
| شناخته‌شده برای | ادبیات پشتو، اتحاد افغان‌ها، دلیری |
| همسر | سلیم خان هوتک |
| فرزندان | میرویس خان هوتک عبدالعزیز هوتک |
نازو توخی (پشتو: نازو توخۍ)، که بیشتر به نام نازو انا (پشتو: نازو انا، «مادر نازو») شناخته می‌شود، یک شاعر پشتوزبان و نویسنده افغان بود.[۱] او در یک خانواده بانفوذ در قندهار زاده شد و پس از ازدواج با سلیم خان هوتک، میرویس خان هوتک، شاه هوتکی، را به دنیا آورد.[۲] از او در تاریخ افغانستان به عنوان یک زن دلیر و «مادر ملت افغان» یاد می‌شود.[۳][۴]
اوایل زندگی و پیشینه خانوادگی
[ویرایش]نازو توخی در حدود سال ۱۶۵۱ میلادی در یک خانواده قدرتمند و ثروتمند پشتون در روستای اسپژمیزگل در نزدیکی تازی در ولایت قندهار ایران صفوی به دنیا آمد. پدرش سلطان ملاخای توخی از سران برجسته قوم پشتون توخی و والی منطقه غزنی بود. او با سلیم خان هوتک پسر کرم‌خان ازدواج کرد. میرویس هوتک، فرمانروای مشهور افغان در سلسله هوتک، فرزند مشترک آن دو و محمود هوتک و حسین هوتک نوه آن‌هاست.[۵]
نازو انا (به معنای «ننه ناز») شاعری فرهیخته و ادیب بود. مردم او را با طبیعت محبت آمیز و دلسوزش می‌شناختند. پدر نازو به تعلیم و تربیت او توجه زیادی کرده بود و مردان دانشمند قندهار را به آموزش کامل او ترغیب می‌کرد. او به عنوان «مادر ملت افغانستان» شناخته شد و از طریق شعرهایش و حمایت قوی از آموزه‌های پشتونوالی مورد احترام قرار گرفت.[۳] نازو خواستار آن بود که پشتونوالی به قانون کنفدراسیون قبایل پشتون تبدیل شود و درگیری بین قبایل غلجی و سادوزی را داوری کرد تا اتحاد آنها را علیه حاکمان ایرانی تبار صفوی تشویق کند. کمک‌های ادبی او به فرهنگ پشتو و افغان، امروزه نیز بسیار مورد توجه است.
وقتی پدر او در نزدیکی کوه سور در نبرد کشته شد، برادر نازو برای انتقام او وارد جنگ شد و نازو را مسئول خانه و قلعه کرد. او شمشیر به دست گرفت و در کنار مردان از قلعه در برابر دشمن دفاع کرد.[۶]
نمونه شعر
[ویرایش]شعر پشتو زیر نمونه‌ای از دو هزار دوبیتی است که نازو سروده‌است:
| ســحــرگـه وه د نـرگـس لـېمـه لانــده | څاڅکي څاخکي ېې له سترگو څڅېده | |
| ماويېل څه دي ښکلي گله ولې ژاړې؟ | ده وېل ژوند مې دی يوه خوله خندېـده |
مرگ
[ویرایش]نازو انا در سال ۱۷۱۷ یا در حدود ۶۶ سالگی، دو سال پس از مرگ پسرش میرویس، درگذشت. پس از مرگ او، زرغونه انا، مادر امیر افغانستان احمدشاه درانی، علت این کار را بر عهده گرفت.
میراث
[ویرایش]نازو انا به عنوان یک قهرمان در میان افغان‌ها مورد احترام است. مدارس مختلف افغانستان و مؤسسات دیگر به نام او نامگذاری شده‌اند.[۷][۸][۹] افسانه‌هایی دربارهٔ او وجود دارد که پیش از تولد میرویس هوتک، رؤیاهایی دیده‌است.
منابع
[ویرایش]- ↑ Anjuman-i Tārīkh-i Afghānistān (1967). Afghanistan, Volumes 20-22. Historical Society of Afghanistan. p. 53. ISBN 0-7787-9335-4. Retrieved 2010-08-22.
- ↑ "Mirwais Neeka". www.beepworld.de. Retrieved 11 January 2018.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ "Tribal Law of Pashtunwali and Women's Legislative Authority" (PDF). دانشگاه هاروارد. 2003. Retrieved 2010-09-30. خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «Harvard» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Hōtak, Muḥammad; ʻAbd al-Ḥayy Ḥabībī; Khushal Habibi (1997). Pat̲a k̲h̲azana. United States: انتشارات دانشگاهی آمریکا. p. 30. ISBN 978-0-7618-0265-5. Retrieved 2010-09-27.
- ↑ "Nazo Anaa". Afghanan Dot Net. Archived from the original on 2010-11-09. Retrieved 2010-09-30.
- ↑ The Hidden Treasure: A Biography of Pas̲htoon Poets By Muḥammad Hotak, ʻAbd al-Ḥayy Ḥabībī, p.135
- ↑ "Nazo Ana Primary School in Afghanistan". Archived from the original on 2012-03-08. Retrieved 2010-09-30.
- ↑ "Nazo Ana High School for girls in Kandahar, Afghanistan". Archived from the original on 13 March 2016. Retrieved 11 January 2018.
- ↑ "Blog – afghanistanwomencouncil.org". www.afghanistanwomencouncil.org. Archived from the original on 23 February 2010. Retrieved 11 January 2018.