Boecis
Le Boecis (Lo Poema de Boecis en occitan) est un manuscrit très ancien, rédigé aux alentours de 1010 en dialecte occitan limousin[1]. C'est le premier poème connu en ancien occitan[2], peut-être le premier document rédigé dans cette langue[3]. Plus généralement, c'est l'un des plus anciens textes écrits dans une langue romane.
Ce poème a été inspiré par le traité De consolatione philosophiae (La Consolation de la Philosophie) du poète, philosophe et politicien latin Boèce (~480-524). Les 258 vers qui nous sont parvenus sont la paraphrase occitane d'une cinquantaine de vers du poème latin.
Forme métrique
[modifier | modifier le code]Le texte présente des décasyllabes assonnancés avec césure après la quatrième syllabe accentuée (4+6) groupés en 17 laisses[4].
I
Nos iove omne quandius qu'e nos estam
de gran follia per foll' edat parlamm;
quar no nos membra per cui viuri esperam,
que nos soste tan quan per terra annam,
e qui nos pais, que no murem de fam,
per cui salv esmes per pur tan que·ll clamam.
II
Nos iove omne menam tal mal iovent
que us non o preza, si·s tarda son parent,
senor ni par, si·ll mena malament,
ni l’us ves l’aitre si·s fai fals sacrament.
Quant o a fait, miia no s’en repent,
enivers Deu no·n fai emendament.
Pro non es gaire, si penedenza·n prent:
dis que l’a presa, miia nonqua la te,
que epslor forfaiz sempre fai epsament;
e laisa·n Deu, lo grant omnipotent,
ki·l mort e·l viu tot a in iutiament;
eps li satan son en so mandament.
Ses Deu licencia ia non faran torment.
[...]
Extrait
[modifier | modifier le code]Lais 23 à 28 :
XXIII
- Cum jaz Boecis e pena, charceraz,
- Plan se sos dols e sos menuz pecaz,
- D’una donzella fo laïnz visitaz:
- Filla·s al rei qui a granz poestaz.
- Ella·ta bella, reluzent lo palaz.
- Lo mas o intra, inz es granz claritaz;
- Ja no es obs fox i sia alumnaz:
- Veder pot l’om per quaranta ciptaz.
- Qual ora·s vol, petitas fai asaz;
- Cum ella s’auça, cel a del cap polsat;
- Quant be se dreça lo cel a pertusat,
- E ve laïnz tota la majestat.
XXIV
- Bella·s la donna e·l vis a ta preclar,
- Davan so vis nulz om no·s pot celar;
- Ne eps li omne qui sun ultra la mar
- No potden tant e lor cors cobetar
- Qu’ella de tot no vea lor pessar.
- Qui·e leis se fia, morz no l’es a doptar.
XXV
- Bella·s la donna, mas molt es de longs dis,
- No·s pot rascundre nulz om denant so vis.
- Hanc no vist omne, ta grant onor aguís,
- Si·l forfez tan dont ella·s rangurís,
- Sos corps ni s’arma miga per ren guarís;
- Quoras que·s vol s’en a lo corps aucís
- E pois met l’arma en effern e somsís:
- Tal li comanda qui totz dias la bris.
- Ella metesma ten claus de paradís,
- Quoras que·s vol, laïnz col sos amigs.
- Bels sun si drap, no sai nommar lo fil,
- Mas molt per foren de bon e de sobtil.
- Ella se·ls fez, avia anz plus de mil.
- Ta no son vel, miga lor prez avil.
XXVII
- Ella medesma teiset so vestiment
- Que negus om no pot desfar neient.
- Pur l’una fremna qui vers la terra pent
- Non comprarias ab mil liuras d’argent.
- Ella ab Boeci parlet ta dolzament:
- «Molt me derramen donzellet de jovent,
- Que zo esperen que faza a lor talen.
- Primas me amen, pois me van aïssent;
- La mi'amor ta mal van deperden».
XXVIII
- Bel sun li drap que la domn’a vestit;
- De caritat e de fe sun bastit.
- I sun ta bel, ta blanc e ta quandid,
- Tant a Boecis lo vis esvanuit
- Que el zo pensa: uel sien amosit.
Bibliographie
[modifier | modifier le code]- (en) Glynnis M. Cropp, « The Occitan Boecis, the Medieval French Tradition of the Consolatio Philosophiae and Philosophy’s Gown », Études de langue et de littérature médiévales offertes à Peter T. Ricketts à l’occasion de son 70ème anniversaire, Turnhout, Brepols, , p. 255-266 (ISBN 978-2-503-51640-0, lire en ligne).
Notes et références
[modifier | modifier le code]- Institut d'études occitanes du Limousin, Mille ans de littérature occitane en Limousin. De Boeci (1020) à Jaume Chauvin (2017), Limoges 2017 [lire en ligne : [1]]
- (en) Glynnis M. Cropp, « The Occitan Boecis, the Medieval French Tradition of the Consolatio Philosophiae and Philosophy’s Gown », Études de langue et de littérature médiévales offertes à Peter T. Ricketts à l’occasion de son 70ème anniversaire, Turnhout, Brepols, , p. 255-266 (ISBN 978-2-503-51640-0, lire en ligne).
- (oc) Centre International de Recherche et de Documentation Occitanes - Institut Occitan de Cultura, « Lo Boèci - l'emergéncia de l'occitan literari », Lo Diari, (ISSN 2427-5735, lire en ligne)
- http://elec.enc.sorbonne.fr/miroir/boece/traduction/para=anonyme.html