Կոբզար (ժողովածու)
Կոբզար (ուկրաիներեն՝ Kobzar), Տարաս Շևչենկոյի բանաստեղծական ժողովածուն[1]։
Առաջին անգամ «Կոբզարը» լույս է տեսել 1840 թվականին Սանկտ Պետերբուրգում՝ Եվգենի Գրեբյոնկայի աջակցությամբ։ Հավաքածուի մեջ մտնում է ութ ստեղծագործություն՝ «Պերեբենդյա», «Կատերինա», «Բարդի», «Դումկա», «Օսնովյանենկոյին», «Իվան Պոդկովա», «Տարասի գիշերը» և «Իմ մտքերը, իմ մտքերը, վիշտը, մտքերը ձեզ հետ են»։ Վերջինս գրված է հատուկ այս ժողովածուի համար և համարվում է յուրօրինակ բնաբան ոչ միայն այս հրատարակության մեջ, այլև Տարաս Շևչենկոյի ողջ ստեղծագործական կյանքում։
Այս ժողովածուի հրատարակումից հետո Տարաս Շևչենկոյին նույնպես սկսեցին կոչել կոբզար։ Տարաս Շևչենկոն իր որոշ պատմվածքների տակ սկսեց ստորագրել «Կոբզար Դարմոգրայ»։
Կենդանության օրոք արված հրատարակություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին հրատարակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կենդանության օրոք արված հրատարակություններից ամենագրավիչ տեսքը ուներ առաջին Կոբզարը։ Այն ուներ լավ թուղթ, հարմար ձևաչափ, հստակ տպատառ։ Այս «Կոբզարի» ուշագրավ հատկանիշը Վասիլի Շտերնբերգի «ժողովրդական երգիչ կոբզարը առաջնորդող տղայի հետ» նկարի հիման վրա գրքի շապիկին արված օֆորտն է։ Սա առանձին ստեղծագործության նկարազարդում չէ, այլ կոբզարի ընդհանրացված պատկերը, որի անունով էլ կոչվում է հավաքածուն։ Այս Կոբզարի թողարկումը հսկայական գրական և ազգային նշանակության իրադարձություն է։ Աշխարհում պահպանվել է Շևչենկոյի 1840 թվականի «Կոբզարի» ընդամենը մի քանի օրինակ։
Կոբզարի առաջին հրատարակությունը տպագրվել է «յարիժկայի» հիման վրա (ուկրաիներենի ուղղագրությունը հիմնված է ռուսական ընթերցանության կանոնների վրա)[2]։ Շևչենկոն դրան հավատարիմ է մնացել ձեռագրերի մեծ մասում և կենդանության օրոք արված հրատարակություններում։
|
Бо васъ лыхо на свитъ на смихъ породыло,
Полывалы сліозы… чомъ не затопылы, Не вынеслы въ море, не розмылы в поли?… Не пыталы бъ, люды — що в мене болыть? |
|
Երկրորդ հրատարակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1844 թվականին «Չիգիրինսկի Կոբզար» վերնագրով լույս է տեսել «Կոբզարի» վերատպված առաջին հրատարակությունը՝ «Գայդամակի» և «Գամալիա» պոեմների ավելացմամբ։
Երրորդ հրատարակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1860 թվականի «Կոբզարը» տպագրվել է Պլատոն Սիմիրենկոյի միջոցով, ում Տարաս Շևչենկոն հանդիպել է 1859 թվականին Մլիևում Ուկրաինա կատարած իր վերջին ուղևորության ժամանակ։ Ուկրաինայում հայտնի շաքարագործարանատեր և բարերար Պլատոն Սիմիրենկոն 1100 ռուբլի է հատկացրել «Կոբզար»-ի հրատարակման համար։ Այս հրատարակությունը շատ ավելի ամբողջական էր, քան նախորդները․ այստեղ ներառված էր 17 աշխատանք և Տարաս Շևչենկոյի դիմապատկերը։ Նույն թվականին Սանկտ Պետերբուրգում լույս է տեսնում «Կոբզարը» ռուս բանաստեղծների թարգմանությամբ։ Սա «Կոբզարի» վերջին հրատարակությունն է հեղինակի կենդանության օրոք։
Հրապարակում «Օսնովա» ամսագրում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոբզարի չորրորդ հրատարակության մի մասը հայտնվել է Շևչենկոյի մահից անմիջապես առաջ և մյուս մասը՝ 1861 թվականին՝ Շևչենկոյի մահից անմիջապես հետո։ «Կոբզար» վերնագրով հրատարակված բանաստեղծությունների ժողովածուն լույս է տեսել 1861 թվականին Վասիլի Բելոզերսկու խմբագրած «Օսնովա» ամսագրի էջերում՝ թեև ոչ որպես առանձին գիրք։ Տեքստը տպագրված է «կուլիշովկայի» (ուկրաինական պատմական ուղղագրություն) հիման վրա, և ունի մի քանի վանկ ունեցող բառերի շեշտադրումներ (բացառությամբ «i» տառի, որի վրա տպիչը միշտ չէ, որ կարողացել է նշել շեշտադրումները տեխնիկական պատճառներից ելնելով)։
Ի պատիվ 1861 թվականին Օսնովայում «Կոբզարի» հրատարակման 100-ամյակի և Շևչենկոյի մահվան հարյուրամյակի, այս հրատարակությունը առաջին անգամ վերահրատարակվել է որպես առանձին գիրք՝ խմբագրված Յարոսլավ-Բոգդան Ռուդնիցկու կողմից 1961 թվականին Վինիպեգում։ Հրատարակումն իրականացվել է Ուկրաինայի գիտությունների ազատ ակադեմիայի, Շևչենկոյի հետազոտությունների ինստիտուտի կողմից։ Հրատարակությունը ֆինանսավորել է Կանադայում բնակվող հայտնի ուկրաինացի ձեռնարկատեր Ստեպան Դուրբակը։
Այլ հրատարակություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1867 թվականին լույս է տեսել «Կոբզարը», որը, բացի վերը նշված բանաստեղծություններից, ներառել է աքսորի շրջանի ստեղծագործությունների մեծ մասը։ Էլ ավելի ընդլայնված էր (ներառում էր բանաստեղծի չգրաքննված ստեղծագործությունների մեծ մասը) 1876 թվականին Կոբզարի պրահյան հրատարակությունը։ Ռուսաստանում «Կոբզարի» համեմատաբար ամբողջական հրատարակությունը առաջին անգամ լույս է տեսել միայն 1906 թվականին, այնուհետև՝ 1908 և 1910 թվականներին։
Ժողովածուի առաջին խորհրդային «կանոնական» հրատարակությունը լույս է տեսել 1925 թվականին Այզենշտոկի և Նիկոլայ Պլևակոյի խմբագրությամբ։
1972 թվականին Մոսկվայի «Գեղարվեստական գրականություն» հրատարակչությունը «Համաշխարհային գրականության գրադարան» նախագծի շրջանակներում հրատարակեց «Կոբզարի» ռուսերեն թարգմանությունը։
1975 թվականին Կոբզարը հրատարակվել է բուլղարերեն լեզվով՝ թարգմանվելով ուկրաիներենից։
1985 թվականի դրությամբ ժողովածուն Ուկրաինայում հրատարակվել է 124 անգամ՝ ավելի քան 8 միլիոն օրինակ տպաքանակով։ Կոբզարից մի շարք ստեղծագործություններ թարգմանվել են ավելի քան 100 օտար լեզուներով։
2006 թվականին «Կորբուշ» հրատարակչությունը ստեղծեց երեք «Կոբզար»։ Առաջինը կոլեկցիոն հրատարակություն է՝ կաշվե կազմով, ոսկե դրոշմանիշով։ Երկրորդն ավելի մատչելի է, բայց նաև նրբագեղ։ Երրորդը թարգմանված է անգլերեն։ Երեք հրատարակություններն էլ պարունակում են Տարաս Գրիգորևիչի բոլոր ստեղծագործությունները և նրա գծանկարները, որոնց սահիկները տրամադրել է Տարաս Շևչենկոյի ազգային թանգարանը։
2009 թվականին Կիևի «Дух и Літера» և «Оранта» հրատարակչությունները թողարկել են Շևչենկոյի «Կոբզար» հրատարակությունը՝ Վասիլի Սեդլյարի բոլոր (ներառյալ 18 գունավոր) նկարազարդումներով։
Ընտրյալ մատենագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- „Кобзарь“ Тараса Шевченко в переводе русских поэтов / Под ред. Ник. Вас. Гербеля. — Изд. 3-е, вновь испр. и доп. — Тип. А. М. Котомина, 1876. — 334 с.
- Белоусов И. А. Из „Кобзаря“ Т. Г. Шевченко и украинские мотивы. — Тип. Г. Л. Фронцкевича, 1887. — 52 с.
- Шевченко Т. Г. „Кобзарь“. В переводе русских писателей / Под ред. И. А. Белоусова. — М.: Изд. книгопродавца М. В. Клюкина, 1900. — 365 с.
- Шевченко Т. Г. „Кобзарь“. В переводе русских писателей: Н. В. Берга, И. А. Бунина, И. А. Белоусова, Ф. Т. Гаврилова, Н. В. Гербеля, В. А. Гиляровского, Е. П. Гославского, Н. Н. Голованова, С. Д. Дрожжина, В. В. Крестовского, П. М. Ковалевского, А. А. Коринфского, Л. А. Мея, М. И. Михайлова, С. А. Мусина-Пушкина, А. А. Монастырского, А. Н. Плещеева, Н. Л. Пушкарёва, И. Д. Радионова, И. З. Сурикова, П. А. Тулуба, А. Шкаффа и др. / Редакция Ив. Ал. Белоусова. — Изд. 2-е, значительно дополненное и исправленное. — СПб.: Изд. товарищества „Знание“, 1906. — 402 с.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Encyclopedia of Ukraine
- ↑ Шевченко Тарас Григорьевич, «Кобзарь» 1840 года (на украинском языке). — К.: Дніпро, 1976.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Сарана Ф. К. «Кобзарь» / / Шевченковский словарь. Том 1 / Институт литературы имени Т. Г. Шевченко Академии Наук УССР. — Киев: Советская энциклопедия, 1976. — С. 302—304.
- История украинской литературы. — К.: Наукова думка, 1987. — Т. 1. — С. 285—303.
- Украинский советский энциклопедический словарь. В 3-х т. Т. 2. — 2-е изд. — М., 1987. — С. 101.