Manova an'i Fiainan-tsy hita (kristianisma)

[[Sary:Hell (detail) by Anonymous 16th Century 1 of 2 (582x800).jpg|vignette|Ny Helo]]
Ny '''fiainan-tsy hita''' na '''fitoeran' ny maty''' dia toerana misy ny olona aorian' ny [[fahafatesana]], araka ny fampianaran' ny [[Kristianina|fiangonana kristiana]]. Lazaina koa fa [[Fidinan' i Kristy any amin' ny fiainan-tsi-hita|nidina tany amin' io toerana]] io i [[Jesoa]] taorian' ny fahafatesany.

== Voambolana ao amin' ny Baiboly malagasy ==
Ao amin' ny [[Baiboly amin'ny teny malagasy|Baiboly amin' ny teny malagasy]] no ahitana ny teny hoe ''fiainan-tsy hita'' na ''fitoeran' ny maty'' na ''helo''.

=== Voambolana prôtestanta ===

==== ''Fiainan-tsy hita'' ====
Ny teny hoe ''fiainan-tsy hita'' no nandikana ao amin' ny [[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy]] ny [[Fiteny latina|teny latina]] hoe ''infernus'' izay midika ara-bakiteny hoe "izay ao ambany". Ny mpanoratra sasany ao amin' ny Fiangonana Loterana Malagasy dia mampiasa ny tsipelina hoe "''fiainan-tsi-hita"'' fa tsy "''fiainan-tsy hita"''.

==== ''Helo'' ====
Ny teny hoe ''helo'' dia fanagasiana ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] hoe ''hell'' izay mitovy dika amin' ny [[Fiteny latina|teny latina]] hoe ''infernus,'' izay nandikana ao amin' io fiteny io ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] hoe שְׁאוֹל / ''sheol'' sy ny [[Fiteny grika|teny grika]] hoe ''Γέεννα'' / ''gehenna'' (avy amin' ny teny hebreo hoe גֵי־הִנֹּם‎ / ''ge-Hinnom'') sy Τάρταρος / ''Tártaros''. Tsy ny fiainan-tsi-hita manontolo anefa no tondroin' ny [[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy]] amin' ny hoe ''helo'' fa "toerana [...] inoan' ny mpivavaka kristianina ho fitoeran' ireo ratsy fanahy teto an-tany ka ijaliany amin' ny tsy fahitany an' Andriamanitra". Ny [[Baiboly katôlika amin'ny teny malagasy|Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy]] kosa mampiasa ny hoe '''''afobe'''''.

=== Voambolana katôlika ===

==== ''Fitoeran' ny maty'' ====
Ny teny hoe ''fitoeran' ny'' ''maty'' dia nandikana ao amin' ny [[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy|Baiboly katôlika amin 'ny teny malagasy]] ny [[Fiteny latina|teny latina]] hoe ''infernus''.

==== ''Afobe'' ====
Ny teny hoe ''afobe'' dia fandikana ny [[Fiteny latina|teny latina]] hoe ''infernus,'' ilazana ny toerana ijalian' ny ratsy fanahy amin' ny tsy fahitany an' Andriamanitra. Io no mifanandrify indraindray amin' ny ''helo'' na ''fiainan-tsy hita'' prôtestanta malagasy.

== Loharano ==

=== Loharano avy amin' ny lovantsofina jiosy ===

==== ''Seôla'' na ''Seôly'' ====
Ny ''[[Seôla]]'' na ''[[Seôla|Seôly]]'', araka ny [[Jodaisma|finoan' ny Jiosy]], dia ny fitoeran' ny maty, ny [[fasana]] iraisan' ny olombelona rehetra. Tsy fantatra na ny any an-koatra izany na tsia. Ny [[Tanakh|Baiboly hebreo]] dia manoritsorita azy ho toerana tsy misy fahafinaretana izay itoeran' ny olona rehetra, na marina na meloka, na mpanjaka na andevo, na tia vavaka na tsy mivavaka, mba hitoerany amim-pahanginana sy hiandrasany ny fiverenany ho vovoka. Tsy izany anefa no iafaran' ny olombelona fa misy ny hovoavonjy avy ao amin' ny Seôla, araka ny lahatsoratra sasany, toy ny hita ao amin' ny [[Bokin' ny Salamo|''Bokin' ny Salamo'']] (Sal. 86.13) sy ny hafa koa.

==== ''Gehena'' ====
[[Sary:Valley of Hinom PA180090.JPG|vignette|252x252px|Lohasahan' i Hinôma, niavian' ny teny hoe "Gehena"]]
I [[Gehena]] dia lohasaha tery sady lalina eo akaiky atsimo sy atsimo-andrefan' i [[Jerosalema]] izay nanamboaran' i [[Sôlômôna]] (na [[Sôlômôna|Salômôna]]) toerana avo hivavahana amin' ny [[Andriamanitra (ankapobeny)|andriamanitra]] [[Kemôsy]] sy [[Môlôka]], araka ny [[Boky voalohan' ny Mpanjaka|''Boky voalohan' ny Mpanjaka'']] (1Mpanj. 11:7). Tao no nanaovan' ny [[Israelita]] sorona zazakely tamin' i Môlôka araka ny [[Boky faharoan' ny Mpanjaka|''Boky faharoan' ny Mpanjaka'']] (2Mpanj. 23:10) ka noheverina ho toeran' ny fahavetavetana io toerana io. Taty aoriana dia lasa toerana fanariana ny loto rehetra ny ao Gehena sady nisy afo nirehitra tsy an-kijanona mba hisorohana ny aretina pesta. Izany no nahatonga ny mpanoratra ny [[Testamenta Vaovao]] nampitovy ny "gehena" amin' ny "[[fiainan-tsy hita]]".

Avy amin' ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] hoe גיא הנום / ''Gei Hinom'' ("Lohasahan' i Hinôma) na גיא בן הנום / ''Gei ben Hinom'' ("Lohasahan' ny zanak' i Hinôma") i Gehena. Ny [[Septoajinta|fandikana amin' ny teny grika]] ny Baiboly hebreo dia nanoratra hoe ''Γέεννα'' / ''Géenna'' ka avy amin' io no nanakaran' ny mpandika ny [[Baiboly amin' ny teny malagasy]] ny anarana hoe ''Gehena''.

Hita ao amin' ny [[Filazantsara araka an' i Matio|Matio]] (5:22, 5:29; 5:30;10:28; 18:9; 23:15, 23:33), ao amin' ny [[Filazantsara araka an' i Marka|Marka]] (9:43, 9:45, 9:47), ao amin' ny [[Filazantsara araka an' i Lioka|Lioka]] (12:5), ary ao amin' ny [[Epistily nosoratan' i Jakôba|Jakôba]] (3:6) ny fampiasaiana ny teny hoe ''Γέεννα'' / ''Géenna''.

=== Loharano avy amin' ny fedrà grika ===

==== ''Tartarôsy'' ====
Ao amin' ny [[fedrà]] grika dia ''[[Tartarôsy]]'' no iantsoana ny toerana misy varavaram-[[Vy|by]] sy tolam-baravarana [[alimo]], izay anonerana ny hadisoana sady ahitana ny fampijaliana rehetra. Ao no ametrahana ny mpanao heloka bevava. Atao hoe Τάρταρος / ''Tártaros'' io toerana io amin' ny [[Fiteny grika|teny grika]], izay anaran' ny [[Andriamanitra (ankapobeny)|andriamanitra]] iray manjaka ao amin' io toerana io ao amin' ny [[fedrà]] sy ny [[Fivavahana grika|finoana grika]] taloha.

Amin' ny [[Testamenta Vaovao]] amin' ny teny grika, amin' ny [[Epistily faharoa nosoratan' i Petera|''Epistily faharoan' i Petera'']] (2Pet 2:4) dia ny teny hoe Τάρταρος / ''Tartaros'' no ampiasaina: "''Fa raha tsy navelan' Andriamanitra ny anjely fony nanota, fa noroahiny ho any amin' ny helo'' [''Tartaros''] ''ka natolony ho ao an-davaka maizina mba hotehirizina ho amin' ny fitsarana''" (''[[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy|Ny Baiboly]]'') / "''Fa matoa tsy namindra fo tamin' ny anjely nanota Andriamanitra, fa namarina sy nanjera azy any an-davaka maizina'' [''Tartaros''] ''izay itànany azy ho amin' ny fitsarana''" ([[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy|Ny ''Baiboly Masina'']])"

==== ''Hadesy'' ====
Ny ''[[Fanjakan' i Hadesy]]'' na ''[[Fanjakan' i Hadesy|Hadesy]]'', ao amin' ny [[fedrà]] grika, dia ny fanjakan' ny maty. Toerana any ambanin' ny tany izany izay anjakan' ilay [[Andriamanitra (ankapobeny)|andriamanitra]] atao hoe ''Hadesy'', ka izany no ilazana izany toerana izany hoe "fanjakan' i Hadesy". Ny Hadesy ao amin' ny [[fedrà]] grika dia tsy mitovy amin' ny an' ny [[Kristianisma|fivavahana kristiana]]. Amin' ny teny grika dia ᾍδης / ''Hádēs'' na Ἅιδης / ''Háidēs'' no iantsoana ny Hadesy. Ny Rômana dia manao amin' ny [[Fiteny latina|teny latina]] ny Hadesy hoe ''Inferni'', izay matetika adika amin' ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]] hoe ''fiainan-tsy hita'' na ''toeran' ny maty.''

Hita ao amin' ny ''[[Filazantsara araka an' i Matio|Matio]]'' (11:23; 16:18), ''[[Filazantsara araka an' i Lioka|Lioka]]'' (10:15), ''[[Asan' ny Apôstôly]]'' (2:27, 2:31), ny ''[[Apôkalipsin' i Joany|Apôkalipsy]]'' (1:18; 6:8; 20:13-14) ny fampiasana ny teny hoe ᾍδης / ''Hadês''.

== Fiainan-tsy hita araka ny Baiboly ==
Mampiasa ny teny hoe ''Hadesy'' ny [[Testamenta Vaovao]] hanondroany ny fonenana na ny toetran' ny maty. Amin' ny andalan-tsoratra sasany dia toa maneho toerana sady tsy soa tsy ratsy izay iandrasan' ny maty ny fahafatesana, ny fandevenana, ary ny [[Fitsanganan' i Jesoa ho velona|fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty]] ny Hadesy.

Maro ny andalana ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]] izay misy mieritreritra fa azo anatsoahana hevitra fa [[Fidinan' i Kristy any amin' ny fiainan-tsi-hita|nidina tany amin' izany fanjakan' ny maty]] izany i Kristy, mba hitondra ny olo-marina ho any any amin' ny [[Lanitra (finoana)|Lanitra]] na noho ny antony hafa, arakaraka ny fivoasana ata-teôlôjia. Misy andalana hafa ao amin' ny Testamenta Vaovao izay azo anatsoahan-kevitra fa toeram-pijaliana ho an' ny olon-tsy marina izany, ka izany dia mitarika ho amin' ny fiheverana fa mety misaraka roa miavaka tsara izany toerana izany.

=== ''Fiainan-tsy hita'' ao amin' ny Baiboly prôtestanta malagasy ===
Izao ny andalana ao amin' ny [[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy]] ahitana ny teny hoe "fiainan-tsi-hita":

* [[Filazantsara araka an' i Matio|Matio]] 11:23: "Ary ianao, ry [[Kafarnahoma|Kapernaomy]], hasandratra hatrany an-danitra va ianao? Hietry hatrany amin' ny <u>fiainan-tsy hita</u> ianao; fa raha mba tany [[Sôdôma]] no natao ny asa lehibe izay natao teo aminao, dia ho naharitra ambaraka androany izy." (''[[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy|Ny Baiboly]]'').
* Matio16:18: "Ary Izaho milaza aminao koa: Ianao no [[Petera]], ary ambonin' ity vatolampy ity no haoriko ny fiangonako; ary ny vavahadin' ny <u>fiainan-tsy hita</u> tsy haharesy azy". (''Ny Baiboly'')
* [[Filazantsara araka an' i Lioka|Lioka]] 10:15: "Ary ianao, ry Kapernaomy, hasandratra hatrany an-danitra va ianao? Haetry hatrany amin' ny <u>fiainan-tsy hita</u> ianao." (''Ny Baiboly'')
* Lioka 16:23: "ary raha nijaly tao amin' ny <u>fiainan-tsy hita</u> izy ka niandrandra, dia nahita an' i [[Abrahama (patriarka)|Abrahama]] teny lavitra eny sy [[Lazarôsy avy any Betania|Lazarosy]] teo an-tratrany." (''Ny Baiboly'')
* [[Asan' ny Apôstôly]] 2:26-27: "Ny nofoko koa hitoetra amin' ny fanantenana; Fa tsy ho foinao ho any amin' ny <u>fiainan-tsy hita</u> ny aiko; Ary tsy hamela ny Iray Masinao ho tratry ny lò Ianao" (''Ny Baiboly'').
* Asan' ny Apôstôly 2:31: "koa raha nahita rahateo izy, dia nilaza ny [[Fitsanganan' i Jesoa ho velona|fitsanganan' i Kristy]], fa tsy nafoy ho any amin' ny <u>fiainan-tsy hita</u> Izy, ary ny nofony tsy tratry ny lò." (''Ny Baiboly'')
* [[Apôkalipsin' i Joany|Apôkalipsy]] 1:18: "dia Ilay velona; efa maty Aho, nefa, indro, velona mandrakizay mandrakizay sady manana ny fanalahidin' ny fahafatesana sy ny <u>fiainan-tsy hita</u>." (''Ny Baiboly'')
* Apôkalipsy 6:8: "Ary hitako fa, indro, nisy soavaly hatsatra, ary ny anaran' izay nitaingina ary atao hoe Fahafatesana, ary ny <u>Fiainan-tsy hita</u> nanaraka azy. Ary nomena fahefana tamin' ny ampahefatry ny tany ireo hamono amin' ny sabatra sy ny mosary sy ny fahafatesana sy ny bibi-dia etỳ an-tany." (''Ny Baiboly'')
* Apôkalipsy 20.13: "Ary ny ranomasina dia namoaka ny maty tao anatiny; ary ny fahafatesana sy ny <u>fiainan-tsy hita</u> namoaka ny maty tao aminy; dia samy notsaraina araka ny asany izy." (''Ny Baiboly'')
* Apôkalipsy 20.14: "Ary ny fahafatesana sy ny <u>fiainan-tsy hita</u> dia natsipy tany amin' ny [[farihy afo]]. Izany no fahafatesana faharoa, dia ny farihy afo." (''Ny Baiboly'')

=== ''Fitoeran' ny maty'' sy ''Afobe'' ao amin' ny Baiboly katôlika malagasy ===
Ao amin' ny [[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy]] edisiona tamin' ny taona 1938 dia tsy teny na andian-teny tokana no andikana izay ataon' ny Prôtestanta hoe "fiainan-tsy hita", fa indraindray "afobe", indraindray "fitoeran' ny maty" ary indraindray "fonenan' ny maty".

===== Andalana ahitana ny hoe "afobe": =====

* Matio 11:23: "Ary hianao, ry [[Kafarnaoma]], hasandratra hatrany an-danitra va hianao? Hietry hatrany amin' ny <u>afobe</u> hianao, fa raha tany [[Sodoma]] no natao ny fahagagana natao tao aminao, dia mbola ho nitsangan-ko tanàna mandraka androany izy." (''[[Ny Baiboly Masina]]'')
* Matio16:18: "Ary izaho milaza aminao fa hianao no [[Petera|Piera]] (vato), ary eo ambonin' izany vatolampy izany no hanorenako ny Egliziko, ary ny vavahadin' ny <u>afobe</u> tsy haharesy azy." (''Ny Baiboly Masina'')
* Lioka 10:15: "Ary hianao, ry Kafarnaoma izay misondrotra hanakatra ny lanitra dia haetry hatrany amin' ny <u>afobe</u> hianao." (''Ny Baiboly Masina'')
* Apôkalipsa 1:18: "efa maty aho, nefa indro velona mandrakizay mandrakizay, sady manana ny fanalahidin' ny fahafatesana sy ny <u>afobe</u>." (''Ny Baiboly Masina'')
* Apôkalipsa 20:14: "Ary ny fahafatesana sy ny <u>afobe</u> dia natsipy tany amin' ny [[farihy afo]]: - izany no fahafatesana faharoa: ny farihy afo." (''Ny Baiboly Masina'')

===== Andalana ahitana ny hoe "fitoeran' ny maty": =====

* Lioka 16.23: "Tao amin' ny <u>fitoeran' ny maty</u>, ilay nijaly iny izy, dia niandrandra, ka tazany teny lavitra eny [[Abrahama (patriarka)|Abrahama]] sy [[Lazara avy any Betania|Lazara]] teo an-tratrany," (''[[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy|Ny Baiboly Masina]]'')
* Asan' ny Apôstôly 2.26-27: "Noho izany, ny foko miravoravo, ny lelako mirobiroby, ary ny nofoko hitombina amin' ny fanantenana,fa tsy ho foinao ao amin' ny <u>fitoeran' ny maty</u> ny aiko, ary tsy hatolotrao hafoy ho tratry ny lò ny Masinao." (''Ny Baiboly Masina'')
* Asan' ny Apôstoly 2.31: "dia ny fitsanganan' ny Kristy amin' ny maty izay efa tsinjony mialoha no nilazany fa tsy ho foiny ao amin' ny <u>fitoeran' ny maty</u> izy, ary ny nofony tsy ho tratry ny lò.." (''Ny Baiboly Masina'')

===== Andalana ahitana ny hoe "Fonenan' ny maty": =====

* Apôkalipsa 6:8: "Dia nijery aho, ka indro nisy soavaly hatsatra, ary ilay nitaingina azy dia atao hoe i Fahafatesana, sady nanaraka azy ny <u>Fonenan' ny maty</u>. Nomena fahefana amin' ny ampahefatry ny tany izy ireo, hamono amin' ny mosary amam-tsabatra, sy amin' ny fahafatesana mbamin' ny biby masiaka ety an-tany." (''[[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy|Ny Baiboly Masina]]'')
* Apôkalipsa 20:13: "Ny ranomasina namoaka ny maty tao aminy; ny Fahafatesana sy ny <u>Fonenan' ny maty</u> koa namoaka ny azy, dia samy notsaraina araka ny asany avy izy." (''Ny Baiboly Masina'')

=== Andalana tsy ahitana mivantana ny teny hoe ''fiainan-tsy hita'' ao amin' ny Baiboly prôtestanta malagasy ===
Na dia tsy ahitana ny teny hoe "fiainan-tsy hita" aza ireto andalana manaraka ireto dia mihevitra ny teôlôjiana maro fa mampiasa teny mitovy hevitra amin' ny hoe "fiainan-tsy hita" izy ireo.

* [[Epistily voalohany nosoratan' i Petera|1Petera]] 3:19–20: "<sup>19</sup> izay nandehanany sy nitoriany teny tamin' ireo [[Fanahin' ny vatana|fanahy]] tao <u>an-tranomaizina</u>, <sup>20</sup> dia izay tsy nanaiky fahiny, fony niandry ny fahari-pon' Andriamanitra tamin' ny andron' i [[Nôa|Noa]], raha mbola namboarina ny [[Sambofiaran' i Nôa|sambo-fiara]], izay nidiran' ny olona vitsy, dia izy valo mianaka, ka dia namonjena azy ny rano," (''[[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy|Ny Baiboly]]''). Amin' ny [[Fiteny grika|teny grika]] dia izao no voasoratra: "ἐν ᾧ καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασιν πορευθεὶς ἐκήρυξεν, ἀπειθήσασίν ποτε ὅτε ἀπεξεδέχετο ἡ τοῦ θεοῦ μακροθυμία ἐν ἡμέραις Νῶε…."

* [[Epistily ho an' ny Efesiana|Efesiana]] 4:7-10 "<sup>7</sup> Fa samy nomena ny [[Fahasoavana (finoana)|fahasoavana]] araka ny ohatry ny fanomezan' i [[Kristy]] avy isika rehetra. <sup>8</sup> Koa izany no ilazany hoe: Raha niakatra ho any amin' ny avo Izy, dia nitondra olona maro ho babo Ka nanome fanomezana ho an' ny olona ([[Salamo faha-68|Sal. 68:18-19]]). <sup>9</sup> (Ary ny amin' ny hoe niakatra, inona moa izany, afa-tsy ny efa nidina ho <u>any ambanin' ny tany</u> koa? <sup>10</sup> Izay nidina, dia Izy koa no Ilay niakatra any ambonin' ny [[Lanitra (finoana)|lanitra]] rehetra, hamenoany ny zavatra rehetra.)" (''Ny Baiboly''). Amin' ny teny grika dia izao no voasoratra: διὸ λέγει, ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν, ἔδωκεν δόματα τοῖς ἀνθρώποις. τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη εἰς τὰ κατώτερα [μέρη] τῆς γῆς; ὁ καταβὰς αὐτός ἐστιν καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα.

Ny andininy faha-8 dia fanapahana ny famerenan-teny naitatra avy tamin' ny Salamo 68:18, misy fiovana fijery: <blockquote>"Efa niakatra ho any amin' ny avo Ianao ka mitondra babo; efa nandray fanomezana teo amin' ny olombelona Ianao - eny, teo amin' ny maditra aza,- mba hitoeran' i Jehovah Andriamanitra any."</blockquote>Ny andininy anaty fonosana ([[Epistily ho an' ny Efesiana|Efes]] 9-10) dia fanazavana famakafakana ny lahatsoratra. Ny teny nadika hoe "ambanin' ny tany" (endrika fampitahana: τὰ κατώτερα / ''ta katôtera'') dia mitovy amin' ny teny hoe "fiainan-tsy hita" ao amin' ny dikan-teny grikan' ny [[Fanekem-pinoana apôstôlika]] (ny endrika soperlativa: τὰ κατώτατα / ''ta katôtata'').

* [[Epistily ho an' ny Filipiana|Filipiana]] 2:9-10: "<sup>9</sup> Koa izany no nanandratan' Andriamanitra Azy indrindra sy nanomezany Azy ny anarana izay ambony noho ny anarana rehetra, <sup>10</sup> mba ho amin' ny anaran' i [[Jesoa|Jesosy]] no handohalehan' ny lohalika rehetra, na ny any an-danitra, na ny etỳ an-tany, na ny any <u>ambanin' ny tany</u>," (''Ny Baiboly'')<ref name=":0"><small>Manondro ny fahefana sy ny herin' i Jesoa amin' i [[Satana]] ity andalana manana endrika kanto ity, ka tsy midika fa any ambanin' ny tany ny ''[[Seôla|Sheol]]''.</small></ref>.
* [[Epistily ho an' ny Rômana|Rômana]] 10:6-8: "<sup>6</sup> Fa ny fahamarinana izay avy amin' ny finoana kosa manao hoe: Aza milaza ao am-ponao hoe; Iza no hiakatra any an-danitra? (dia ny hampidina an' i [[Kristy]] izany,) <sup>7</sup> na: Iza no hidina any amin' ny <u>lalina</u>? (dia ny hampiakatra an' i Kristy avy any amin' ny maty izany.) <sup>8</sup> Fa ahoana no lazainy? Eo akaikinao ny teny, dia eo am-bavanao sy ao am-ponao ([[Bokin' ny Deoterônômia|Deo]]. 30:12-14), dia ny teny ny amin' ny finoana, izay torinay" (''Ny Baiboly''). Manondro ny fidinana any amin' ny lalina sady mifangarika amin' ny fiakarana any an-danitra io andalana io.

=== Andalana tsy ahitana mivantana ny teny hoe ''Afobe'' na ''Fitoeran' ny maty'' ao amin' ny Baiboly katôlika malagasy ===
Na dia tsy ahitana ny teny hoe "afobe" na "fitoeran' ny maty" aza ireto andalana manaraka ireto dia mihevitra ny teôlôjiana maro fa mampiasa teny mitovy hevitra amin' ny hoe "afobe" na "fitoeran' ny maty" izy ireo.

* 1Piera 3:19–20: "Ary tamin' io fanahy io ihany koa no nandehanany nitory teny tamin' ireo fanahy tao <u>an-tranomaizina</u>, dia ireo fanahy tsy nino fahiny, fony niandry ny fahari-pon' Andriamanitra tamin' ny andron' i [[Nôa|Noe]], mandritra ny nandrafetana ny [[Sambofiaran' i Nôa|sambo fiara]], izay nampidirana olona vitsy, dia valo monja, sy namonjena azy ireo tamin' ny rano." (''[[Ny Baiboly Masina]]'').

* Efezianina 4.7-10 "Samy manana ny ambaratongany anefa ny [[Fahasoavana (finoana)|fahasoavana]] nomen' ny [[Kristy]] antsika tsirairay avy. Izany no anaovan' ny [[Soratra Masina]] hoe: Niakatra any ambony izy, nitondra olona maro ho babo, ary nanome fanomezana maro ho an' ny olona. Inona no ilazana hoe niakatra izy, afa-tsy noho izy efa nidina ho any <u>ambanin' ny tany</u> koa? Ary tsy iza ilay nidina fa ilay niakatra any ambonin' ny lanitra rehetra ihany, mba hamenoany ny zavatra rehetra." (''Ny Baiboly Masina'')

* Filipianina 2:9-11: "Ho valin' izany kosa, dia nasandratr' Andriamanitra ambony indrindra izy, sy nomeny anarana mihoatra ny anarana rehetra, mba handohalika amin' ny anaran' i Jeso avokoa ny lohalika rehetra, na ny any an-danitra, na ny etý an-tany, na ny <u>any ambany</u>, ary mba hanaiky avokoa ny lela rehetra fa Jeso-Kristy dia Tompo efa niditra amin' ny voninahitr' Andriamanitra Ray." (''Ny Baiboly Masina'')<ref name=":0" />.
* Rômanina 10:6-8: "ary izao kosa no lazain' ny fahamarinana avy amin' ny finoana: Aza manao anakam-po hoe: Iza no hiakatra any an-danitra? (dia ny hampidina ny Kristy izany); na hoe: Iza no hidina any amin' ny <u>tevam-be</u>? (dia ny hampiakatra ny Kristy avy amin' ny maty izany). Fa ahoana, hoy izy? Izao: Eo akaikinao ny teniny, fa eo am-bavanao, sy ao am-ponao, dia ny teny finoana izay torinay." (''Ny Baiboly Masina'').

* Zakaria 9:11: Ho anao koa, noho ny ran' ny fanekena taminao, no efa hamoahako ny mpifatotrao avy ao <u>an-davaka tsy misy rano</u>." (''Ny Baiboly Masina'')
* Izaia 24:21-22: "Amin' izany andro izany Iaveh hisava any ambony ny tafika any ambony, ary ety an-tany ny mpanjakan' ny tany. Dia hatambatra efa voababo eny amin' ny <u>hantsana</u> sy hohidiana ao an-<u>tranomaizina</u> izy ireo, ka afaka andro maro be, vao hovangiana indray izy.". (''Ny Baiboly Masina'')

== Firesahana ny fiainan-tsy hita ao amin' ny fiekem-pinoana ==
Ny [[Fanekem-pinoana apôstôlika]] na [[Fanekem-pinoana apôstôlika|Sembôlin' ny Apôstôly]] sy ny [[Fanekem-pinoana atanaziana]] na [[Fanekem-pinoana atanaziana|Sembôlin' i Atanazy]] (ilay atao hoe ''Quicumque Vult'', amin' ny [[Fiteny latina|teny latina]]) dia milaza ny [[Fidinan' i Kristy any amin' ny fiainan-tsi-hita|fidinan' i Kristy any amin' ny fiainan-tsy hita]] na fonenan' ny maty io, fa ny [[Fanekem-pinoana nikeana]] dia tsy ahitana izany fa milaza fotsiny fa nalevina i Kristy.

=== Ny fiainan-tsy hita araka ny Fanekem-pinoana apôstôlika ===
Tsy fantatra raha tena avy amin' ny [[Apôstôly roa ambin' ny folo|Apôstôly]] marina ity fanekem-pinoana ity, nefa ny lohateniny dia toa milaza fa ny fehezankevitra tsirairay ao amin' io fiekem-pinoana io dia mampahatsiahy izay voasoratra ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]], ary io fanekem-pinoana io dia nosoratana tamin' ny vanim-potoana niandohan' ny Fiangonana. Ireto ny andalana ao amin' io fiekem-pinoana io miresaka ny zavatra tokony hinoana momba ny fiainan-tsy hita na ny fitoeran' ny maty:
* ''Πιστεύω'' (...) ''Καὶ (εἰς) Ἰησοῦν Χριστòν,'' (...) ''κατελθόντα εἰς τὰ κατώτατα'' (...) (dikan-teny grika)

* ''Credo'' (...) ''Et in Iesum Christum,'' (...) ''mortuus, et sepultus, descendit ad inferos'' (dikan-teny latina)
* (...) ''Izaho mino an' i Jesoa Kristy, nidina tany ambany tany'' (...) (dikan-teny [[Eglizy Katôlika Apôstôlika Rômanina (Madagasikara)|malagasy katôlika]])

* (...) ''ary mino an' i Jesoa Kristy'', (...) ''nidina tany amin' ny fiainan-tsy hita'' (...) (dikan-teny malagasy [[Fiangonan' i Jesoa Kristy eto Madagasikara|FJKM]]).

* (...) ''Ary mino an' i Jesosy Kristy'', (...) ''nidina tany amin' ny fiainan-tsi-hita'' (...). (dikan-teny [[Fiangonana Loterana Malagasy|malagasy loterana]])

=== Ny fiainan-tsy hita araka ny Fanekem-pinoana atanaziana ===
Ny [[Fanekem-pinoana atanaziana]] na [[Fanekem-pinoana atanaziana|Sembôlin' i Masindahy Atanazy]] dia fanekem-pinoana kristiana manamafy ny maha [[Trinite]] an' Andriamanitra sy ny fifandraisan' ny [[Andriamanitra Ray|Ray]] sy ny [[Andriamanitra Zanaka|Zanaka]] ary ny [[Fanahy Masina]], ny fitoviany sy ny fahasamihafany. Noho izy ahitana ny filazana ny amin' ny "fivoahan' ny Fanahy Masina amin' ny Zanaka" (atao amin' ny teny latina hoe ''[[Filioque]]'') dia tsy mampiasa azy ny [[Fiangonana Tatsinanana]] izay nanohitra izany. Izao ny filazana ny amin' ny fiainan-tsy hita na ny fitoeran' ny maty ao amin' io fiekem-pinoana io:

"(...) ''Qui passus est pro salúte nostra, descéndit ad <u>ínferos</u>, tértia die resurréxit a mórtuis, Ascéndit ad coelos, sedet ad déxteram Dei Patris omnipoténtis, inde ventúrus est judicáre vivos et mórtuos''. (...) "

"(...) ''Izay nijaly hamonjena antsika, nidina tany amin’ ny <u>fiainan-tsy hita</u>, nitsangana tamin’ ny maty tamin’ ny andro fahatelo, niakatra any an-danitra, mipetraka eo ankavanan’ ny Ray izy, avy any no hiaviany hitsara ny velona sy ny maty'' (...)".

== Jereo koa ==

* [[Seôla]] (''Sheol'')
* [[Fanjakan' i Hadesy|Hadesy]] (''Hadès'')
* [[Tartarôsy]] (''Tartaros'')
* [[Gehena]]
* [[Fidinan' i Kristy any amin' ny fiainan-tsi-hita|Fidinan' i Kristy any amin' ny fiainan-tsy hita]]
* [[Afo fandiovana]]
* [[Paradisa]]
* [[Fahafatesana]]
* [[Helo (silamo)]]