Petera
I Simona Petera na Simona Piera dia iray amin'ireo mpianatr'i Jesosy roa ambin'ny folo lahy. Hafohezina amin'ny hoe Petera na Piera fotsiny io anarana io matetika. Jiosy avy any Betsaida any Galilia i Petera. Μpanjono no asany. Araka ny lovantsofina dia izy no nanoratra ny Epistily voalohany sy faharoan'i Petera. Ny lovantsofina katolika koa dia manao azy ho ilay nanorina ny Eglizy Katolika voalohany sy Papa voalohany.
Ny anarany
Ny hoe Petera dia fanagasiana ao amin'ny Baiboly protestanta malagasy ny hoe Peter amin'ny Baiboly anglisy. Ny hoe Piera dia fanagasiana ao amin'ny Baiboly katolika malagasy ny hoe Pierre amin'ny Baiboly frantsay. Samy avy amin'ny teny latina hoe Petrus izay avy amin'ny teny grika hoe Petros na Petra izay samy midika hoe "vato" ireo anarana ireo. Io teny grika io dia fandikana ny teny arameana (na aramaika) hoe Kêphâ izay midika hoe "vato" sady iantsoana an'i Petera indraindray. Simona na Simona Barjona na Bar-Jona no tena anaran'i Petera.
Ny amin'i Petera araka ny Baiboly
Araka ny Evanjely efatra
Araka ny voasoratra ao amin'ny Evanjelin'i Joany ao amin'ny Testamenta Vaovao, i Simona Barjona sy ireo rahalahiny, dia i Andrea sy i Filipo, dia avy any Betsaida[1]. Ireo Evanjely telo hafa dia tsy milaza ny tanàna niaviany nefa milaza ny nanao ny asa fivelomany tao Betsaida ao Kapernaomy (na Kafarnaomy): mpanjono teny amin'ny farihin'i Tiberiada (na Tiberiasy) tahaka ny rahalahiny izy. Tokony ho niteny arameana, izay teny nitaizana azy, sy hebreo, izay fiteny ao am-pivavahana, ary grika, izay fiteny fenti-mifanerasera amin'ny hafa firenena amin'ny varotra sy ny raharaha hafa, i Simona Petera tao amin'ny faritra nisy azy izay nanjakan'i Filipo mpanapaka nandala ny kolontsaina grika sy romana[2]. Tamin'ny nanambadiany, dia nonina tao amin'ny fianakaviam-badiny i Simona tao amin'io tanàna io izay mety niaviany koa[3].
Ny tranon'ny fianakaviany dia mety natao fototra niaingan'ny asa nataon'i Jesosy (Mar. 1.29-39). Nanapa-kevitra nandao ny fianakaviany sy ny ankohonany i Petera sy i Andrea rahalahiny mba hanaraka an'i Jesosy rehefa niatso azy ireo hanaraka azy i Jesosy (Mat. 4.18) sady nanome an'i Simona ny anarana hoe Kephas (Joa. 1.42; Mar. 3.16; Lio. 6.14; Mat. 16.18). Tsy mifanaraka ny Evanjely ny amin'ny zava-niseho niteraka io fanomezana anarana io[4]. Amin'ireo mpianatra roa ambin'ny folo dia i Petera no voaresaka voalohany (Mar. 3.16; Asa 1.13). Matetika i Jaona sy i Paoly dia miaiky ny lanjan'i Petera, nefa ny Evanjelin'i Jaona dia miresaka voalohany an'i Andrea rahalahiny. I Simona Petera dia nanambara ny finoany tamin'ny anaran'ireo apostoly ny amin'ny maha Kristy an'i Jesosy (Mar. 8.29). Teo no nanomezan'i Jesosy azy ny anarana hoe Petera (Mat. 16.18-19).
I Petera dia nanatrika sady nandray anjara tamin'ny fanatanterahana fahagagana sy tamin'ireo zava-niseho manan-danja indrindra teo amin'ny fiainan'i Jesosy, ohatra ny fandehanan'i Jesosy teny ambony rano (Mat. 14.28-31), ny fiovan-tarehy teo an-tendrombohitra, ny fisamborana an'i Jesosy, ny fitsarana azy ary ny fampijaliana azy. Araka ireo Evanjely dia lehilahy mafana fo sy entim-po i Petera, nefa indraindray koa dia be fisalasalana sy manao diso koa izy, nandao an'i Jesosy izy tamin'ny fotoana niatrehan'i Jesosy fijaliana na dia teo aza ny fahatokisana izay nasehon'i Petera talohan'io (Mar. 14.29). Nanenina mafy izy tamin'ny nandavany an'i Jesosy (Mar. 14.72).
Araka ny voalazan'ilay mpahay tantara atao hoe Simon Mimouni, "nisy fifanoherana niseho teo amin'i Jesosy sy i Petera", ohatra amin'izany ny fandavan'i Petera an'i Jesosy izay teterin'ireo Evanjely efatra sy ny amin'ny nanaovan'i Jesosy azy hoe "Any ivohiko, ry Satana" (Mar. 8.33; Mat. 15.23) izay teny mafy tokoa[5].
Araka ilay mpahay tantara Géza Vermes, i Petera izay "nanolotra ny tenany manontolo ho an'i Jesosy, araka ny Evanjely fahetafatra, dia vonona ny hampiasa sabatra mba hiarovany azy (Joa. 18.10). Nefa izany fanoloran-tenany izany dia tsy nisakana azy ho nanao ny fanaon'ny kanosa rehefa nigadona taminy ny fotoan'ny loza. Raha nanontanian'ny mpisorona be teo an-davarangan'ny Tempoly izy dia nilaza fa tsy isan'ireo mpianatr'i Jesosy, sady nianiana fa "tsy mahalala izany lehilahy izany", alohan'ny handosirany"[6].
Ao amin'ny Evanjelin'i Joany, i Petera, sahala amin'ny Andrea rahalahiny, dia mety samy mpianatr'i Joany mpanao batisa, talohan'ny hahalasa mpianatr'i Jesosy azy (Joa. 1.35-42). Ao amin'io Evanjely io koa dia miseho ho mifanohitra amin'ilay "mpianatra tian'i Jesosy indrindra", izay heverina fa i Joany zanak'i Zebedio, i Petera[5].
Tamin'ny fanambaràn'i Maria Magdalena fa foana ny fasan'i Jesosy, dia i Petera no niditra tao am-pasana ka dia namela azy hanao an'izany voalohany ilay "mpianatra tian'i Jesosy indridra"[7] (Joa. 20.1 sy ny manaraka; 21.7). Taorian'io dia nahazo tombony talohan'ny mpianatra hafa rehetra izy tamin'ny fisehoan'i Jesosy Kristy avy nitsangan-ko velona (1Kor. 15.5).
Tamin'ny nisehoan'i Kristy farany tamin'ireo mpianany, navelan'i Jesosy heloka tamin'ny nandavany azy ary naveriny ho mendrika ny hanatanteraka ny asa fanirahana ho mpiandry ny Fiangonana i Petera (Joa. 21.15-17).
Araka ny Asan'ny Apostoly sy ny Epistilin'i Paoly
Ny Asan'ny Apostoly dia maneho an'i Petera ho iray amin'ireo mpitarika malaza ny fiangonana krostiana voalohany. Taorian'ny Pentekosta, izy no niteny sy nitory ny hafatra kristiana. Tamin'ny Konsily natao tao Jerosalema (tokony ho tamin'ny taona 50), dia nomba ny hadraisana ny Jentilisa ho isan'ny Fiangonana izy na dia tsy hitandrina ny lalàn'i Mosesy toy ny famorana; nefa nonome tsiny azy i Paoly tamin'ny nandeferany ny fomba fijerin'ireo kristiana mpandala ny fomba jiosy tao amin'ny fiangonana notarihin'i Jakoba Ilay Marina, "rahalahin'ny Tompo", mpitarika ny fiangonana tao Jerosalema, izay mpitandrina voalohan'ny fiangonana kristiana (Asa 21.18) (jereo koa: Gal. 2.11-12).
Tamin'ny Konsily natao tao Jerosalema dia mety ho nanova ny fomba fijeriny i Petera. Nanokatra ny ady hevitra tamin'ny fanohanana ny hevitr'i Paoly izay tsy nanery ny Krisiana jentilisa hitandrina lalàn'i Mosesy. I Jakoba Ilay Marina, lohan'ny fiangonana tao Jerosalema, dia namarana ny Konsily tamin'ny fanekenana ny hevitr'i Petera sy i Paoly. Afaka tamin'ny tsy maintsy hitandremana ny fomba jiosy ireo Kristiana jentilisa. Araka an'i Géza Vermes anefa, "mety ho andrana nataon'ny mpanoratra ny Asan'ny Apostoly mba hanotofany ny hantsana misy to amin'ireo olona nanana ny maha izy azy teo amin'ny Fiangonana (i Petera sy i Paoly), tamin'ny fanehoany an'i Petera ho ilay mpiaro ireo tsy Jiosy". Ny tolo-kevitr'i Petera izay mety amin'ireo Kristiana jentilisa, dia "mampiahiahy ara-tantara", "noho ny hevitr'i Petera nanomboka tao Antiokia, sy noho izy manohy ny asa fanirahana azy eo anivon'ny Jiosy irery ihany, tsy izay va, araka ny fomba fitenin'i Paoly "apostolin'ny tsy voafora", no ilay "apostolin'ny voafora", no ilay apostolin'ny tsy voafora" (Gal. 2.7) ?[8].
Taorian'ny firesahana momba ny Konsilin'i Jerosalema dia tsy niresaka momba an'i Petera intsony ny Asan'ny Apostoly.
Ireo soratra lazaina fa an'i Petera
Ireo soratra kanonika
Ao amin'ny Testamenta Vaovao dia roa ny soratra lazaina fa nataon'i Petera, dia
Mitonon-tena ho "i Petera, ilay apostolin'i Jesosy Kristy" ny mpanoratra ao amin'ny anadalan-tsoratra voalohany ao amin'ny taratasy voalohahy, izay hamafisina ao amin'ny andian-teny hoe "vavolombelon'ny fijalian'i Kristy" (1Pet. 5.1), ary milaza tena ho "i Simona Petera, mpanompo sy apostolin'i Jesosy Kristy" ny mpanoratra ilay taratasy faharoa (2Pet. 1.1). Araka an'i Géza Vermes dia "saika ny manam-pahaizana rehetra no mihevitra an'ireo epistily roa mitondra ny anarany ireo ho apokrifa (na pseodepigrafa raha ny tena marina): voasoratra tamin'ny taona 100 taor. J.K. eo ho eo ny Epistily voalohany nosottan'i Petera ary ny Eoistily faharoa nosoratan'i Petera fara-fahahaingany dia tamin'ny taona 125 taor. J.K., na taorian'izany akory aza, izany hoe ireo lahatsoratra ireo dia nosoratana taorian'ny nahafatesan'ny apostoly Simona Petera. Izany dia tsy nanohintohina ny maha isan'ny kanona ireo epistily roa ireo.
Ireo soratra apokrifa
Maro dia maro ireo soratra apokrifa lazaina fa nosoratan'i Petera na miresaka ny aminy, nefa tsy noraisin'ny Fiangonana kristiana ho isan'ny kanonan'ny Baiboly, dia ireto:
- ny Asan'i Petera izay miafara, ao amin'ny dikan-teny nasiam-panamboarana, amin'ny hoe ny Fijalian'i Petera (atao hoe Pseodo-Lino);
Jereo koa:
Loharano
- ↑ Jao. 12.21 - tsiahivin'i Markus Bockmuehl
- ↑ Pierre Debergé, Saint Pierre, Éditions de l'Atelier, 2003, p. 12
- ↑ Jereo indrindra (en) Markus Bockmuehl, "Simon Peter and Betsaida", ao amin'i Bruce Chilton sy i Craig Evans (éds.), The Mission of James, Peter and Paul, Brill, 2005, p. 53-90
- ↑ Pierre Debergé, Saint Pierre, Éditions de l'Atelier, 2003, p. 13
- ↑ 5,0 et 5,1 Simon Claude Mimouni et Pierre Maraval, Le christianisme des origines à Constantin, Paris, éd. P.U.F., 2006, p. 177.
- ↑ Géza Vermes, Dictionnaire des contemporains de Jésus, Bayard, 2008, lahatsoratra "Pierre", p. 293.
- ↑ Rodolpho Felices Luna, Qui est le disciple bien-aimé ? (tahiry). Dans Découverte du monde biblique, Faculté de théologie et d'études religieuses, université de Sherbrooke, Québec. 21 février 2014.
- ↑ Géza Vermes, Dictionnaire des contemporains de Jésus, Bayard, 2008, 296.