Мөндөр
Мөндөр (англи.hail, орос. град) бол голдуу дугуй хэлбэртэй мөс байдаг бөгөөд энэ нь хур дундасын нэг төрөл юм.
Мөндөр нь гадаад төрх, бүтэц, хэмжээ нь маш олон янз байдаг. Мөндөр нь бөөрөнхий хэлбэртэй эсвэл жигд бус хэлбэртэй мөсөн хэсгүүд байдаг бөгөөд хэмжээ нь миллиметрээс хэдэн см хүртэл хэлбэлздэг байна. 130 мм хэмжээтэй, 1 кг орчим жинтэй мөндөр ч байдаг байна. Мөндөр нь тунгалаг давхаргуудаар ээлжлэн 1 мм-ээс багагүй зузаантай тунгалаг мөсний давхаргаас тогтдог юм. Цаг уур судлалын хувьд мөндөр нь цасан ширхэгээс ялгагдана - мөстэй, тунгалаг цагаан мөхлөг, 2-5 мм хэмжээтэй, хэврэг, амархан буталдаг. Хүйтэн болон мөсөн бороо гэх мэт хур тунадас бас байдаг бөгөөд үүнийг мөндөртэй андуурч болохгүй. Ер нь мөндөр дулаан улиралд хүчтэй бөөгнөрсөн борооны үүлнээс унадаг бөгөөд ихэвчлэн аадар борооны үеэр хүчтэй унадаг байна. Унасан мөндрийн давхарга заримдаа хэдэн см байдаг. Орох хугацаа: 5-10 минут ордог мөн цаг хүртэл үргэлжлэн орох нь ховор юм. Мөндөр ихэвчлэн зун болон өдрийн цагаар ордог. Шөнөдөө мөндөр орох нь маш ховор үзэгдэл юм.
Хүчтэй агаарын урсгалаар дээшээ чиглэсэн өргөгдсөн объек зүйлүүд, жишээлбэл, чулуу, модны хэсэг гэх мэт мөндөртэй хамт унах тохиолдол гардаг. Ийнхүү 1883 оны 6-р сарын 4-нд Вестмонландад (Швед) Скандинавын хойгийн чулуулгаас бүрдсэн хушга хэмжээтэй чулуунууд Боснид мөндөртэй хамт унаж, 1892 оны 7-р сард олон жижиг загас мөндөртэй хамт унасан. Мөндөрийн үзэгдэл нь самар асгарах үед үүсдэг чимээ шуугианыг санагдуулам мөндрийн цохилтоос үүдэлтэй онцгой шинж чанартай дуу чимээ гардаг байна.
Мөндөрийн гол цөм нь бие даасан дуслууд санамсаргүй хөлдсөний улмаас хэт хөрсөн үүлэн дотор үүсдэг. Ирээдүйд ийм бөмлөгүүд нь хэт хөргөсөн дуслууд хөлдөх, мөн хоорондоо мөргөлдөж, мөндөр хөлдөх зэргээс шалтгаалан мэдэгдэхүйц хэмжээгээр өсөх боломжтой. Их хэмжээний мөндөр нь үүлэнд удаан хугацаагаар унахгүй байх хүчтэй дээшээ таталттай үед л гардаг байна.