Meideborg: Ünnerscheed twischen de Verschonen
| Reeg 42: | Reeg 42: | ||
* In den [[Landkreis Jerichower Land]]: [[Biederitz]] |
* In den [[Landkreis Jerichower Land]]: [[Biederitz]] |
||
* In’n [[Soltlandkreis]]: [[Schönebeck (Elv)|Schönebeck]] un [[Bördeland]] |
* In’n [[Soltlandkreis]]: [[Schönebeck (Elv)|Schönebeck]] un [[Bördeland]] |
||
* In’n [[Landkreis Börde]]: [[ |
* In’n [[Landkreis Börde]]: [[Sülzedal]], [[Wanzleben-Börde]], [[Hohe Börde]], [[Barleben]] un [[Wolmirstedt]]. |
||
===Wie de Stadt in Stadtdeele updeelt is=== |
===Wie de Stadt in Stadtdeele updeelt is=== |
||
Version vun 19:52, 11. Dez. 2010
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
|
|
| |
| Basisdaten | ||
| Flach: | 200,97 km² | |
| Inwahners: | 230.000 (2010) | |
| Inwahnerdicht: | 1.144,4 Inwahners pro km² | |
| Hööchd: | 56 m över de See | |
| Postleettall: | 39104–39130 | |
| Vörwahl: | 0391 (03928 for Randau-Calenberge) | |
| Geograafsche Laag: | Koordinaten:52° 8′ N, 11° 37′ O52° 8′ N, 11° 37′ O | |
| Grenzen bi OSM: | 62481 
| |
| Gemeenslötel: | 15003000 | |
| Börgermeester: | Lutz Trümper (SPD) | |
| Websteed: | [http://www.magdeburg.de/ www.magdeburg.de] | |
| ||
Meideborg, ok woll Madeborg, (hoochdüütsch Magdeburg) is de Hööftstadt vun dat düütsche Bundsland Sassen-Anholt. In de Stadt leevt um un bi 230.000 Inwahners. Dor is se de tweet grottste Stadt in dat Bundsland, na Halle mit. In Meideborg sitt en evangeelschen un ok en kathoolschen Bischop. In de Stadt gifft dat twee Hoochscholen: Dat sund de Otto-vun Guericke-Universität Meideborg un de Hoochschool Meideborg-Stendal. De Stadt is bekannt vunwegen ehr histoorsch Arvdeel: Kaiser Otto de Grote, de eerste Kaiser vun dat Hillge Röömsche Riek vun 962 af an, hett dor sien Palz in harrt. In dat Johr 2005 hett Meideborg sien 1200. Boortsdag fiert. Vun dat Johr 2010 af an driggt Meideborg ok den Binaam Ottostadt.
Naam un Wapen
Blasonerung: „In Sülver en rode Borg mit swatte Fogen. Se hett Tinnen un twee Toorns mit Spitzdack. Dat gollen Door steiht open un dat swatte Fallgadder is hooch trocken. Twuschen de Toorns steiht liekup en Jumfer (Meid) in gröne Kledaasch, hollt de rechte Hand hooch un wiest dor en grönen Kranz mit.“
Dat Wapen vun de Stadt Meideborg is en so nömmt „sprekend Wapen“. De Jumfer (Meid) un de Borg wiest up de Stadt ehrn Naam hen. De Borgerschop vun Meideborg hett düsse beiden Teken al vun dat 13. Johrhunnert af an in ehr Seegel harrt. Mit de Johre un Johrhunnerte hett sik avers de Oort, wie dat dorstellt wurrn is, verännert.
Düt Wapen drückt nu ut, wie de Lüde sik den Naam Meideborg verklaart hefft un noch verklaart. Man dat is Volksethymologie. In Wohrheit hett de Naam vun de Stadt nix mit en Meid (Hoochdüütsch „Magd“) to doon. Forschers striet sik dor woll um, wie de Stadtnaam denn nu würklich tostanne kamen is. In't 10. Johrhunnert heet de Oort ad Magadoburg, oder Magathaburg. [1]Dat Grundwoort „Borg“ is allerwegens bekannt. Achter Magado oder Magatha steckt woll en germaansch Adjektiv magaþ, wat „groot“ heten schall. [2]
Geografie
Laag
De Stadt liggt an de Middelelv un an den ööstlichen Rand vun de Meideborger Börde, um un bi 50 m over NN. Se liggt up Land, dat al in ole Tieden unner’n Ploog kamen is un is dat Zentrum vun de Region Meideborg. De Stadt reckt sik sunnerlich up dat Över vun den Stroom langs. Meideborg is een vun de man blot wenigen Städer in dat Noorddüütsche Siedland, de up en Felsen boot wurrn is. De Meideborger Domfelsen is en Utlöper vun de Flechtinger Barge. To’n Deel liggt de Grund vun de Stadt avers ok up en langen Werder twuschen de „Stroom-Elv“ un de „Ole Elv“ un ok up dat siede Öwer an de ööstliche Kant vun de Elv. De neegsten Städer, de wat grotter sund, sund Wulfsborg, um un bi 64 km in’n Noordwesten, der Partnerstadt Bruunswiek, bi 75 km na Westen to, Halle (Saale), bi 75 km na Süden to un Potsdam, wat bi 105 km na Osten to liggen deit. Berlin is um un bi 130 km wiet weg un liggt ööstlich vun Meideborg.
Klima
Gemeenden umto
Düsse Gemeenden liggt, in’n Klockenwiesersinn, um Meideborg to:
- In den Landkreis Jerichower Land: Biederitz
- In’n Soltlandkreis: Schönebeck un Bördeland
- In’n Landkreis Börde: Sülzedal, Wanzleben-Börde, Hohe Börde, Barleben un Wolmirstedt.
Wie de Stadt in Stadtdeele updeelt is
Meideborg is indeelt in 40 Stadtdeele. In en Reeg vun Stadtdeele gifft dat noch Unnerdeele, de dor mit de Tied tokamen sund. Dor hannelt sik dat meist um Neebo-Wieken bi.
Geschichte
Uur- un Fröhgeschichte
De ollsten Fuustbiele, de funnen wurrn sund, sund ut de fröhe Saale-Iestied vör um un bi 150.000 Johren. Henwiese, datt Minschen duerhaftig in de Kuntreien vun Meideborg wahnt hefft, gifft dat vun de late Wiessel-Iestied af an (um un bi 15.000 Johre v. Chr.). In de Tied vun de Lienenbandkeramik in de Jungsteentied is de Gegend um 5.400 v. Chr. dör Stämme ut de Donauland-Kultur besiedelt wurrn. Vunwegen den fruchtboren Lößbodden, un wiel Holt un Water nich wiet af weern, leet sik dat dor goot leven. Vor dat Hoochwater hett dat westliche Över vun’e Elv Schutz geven.
Middeloller
Meideborg warrt to’n eersten Mol nömmt in dat Diedenhofer Kapitular vun Karl den Groten. Unner Otto den Groten is Meideborg den König un Kaiser siene Palz ween. 919 hett Hinrich I. de Vogler Meideborg gegen de Ungarn un Slawen befestigt. To desülvige Tied is de Fort dör den Elvstroom avers ok brukkt wurrn, um Hannel to bedrieven mit de Slawen, de in’n Osten leven döen.
929 hett Hinrich I. dat so henkregen, datt sien Söhn Otto (de Grote) den engelschen König Edward den Ölleren siene Dochter Editha (ok Edgitha, Eadgyth oder Edith) freen konn. Bi de Hochtied hett Editha Meideborg as Morgengaav kregen. 937 is in de Stadt en Rieksdrepen afholen wurrn. Dor sund twee Arzbischöppe, acht Bischöppe un allerhand hoge Herren vun weltlichen Stand bi ween. To desülvige Tied is to Ehren vun St. Mauritius dat Mauritiuskloster stift’ wurrn. 946 is Königin Editha dootbleven un is in de Klosterkarken inkuhlt wurrn. De Klosterkarken is denn later to’n Meideborger Dom wurrn. Achterna hett Otto Ahlheid vun Burgund freet, de starken Onfloot harrt hett up de Architektur in Meideborg. 962 sund Otto un siene tweete Fro in Rom to Kaiser un Kaiserin vun dat Hillge Röömsche Riek kröönt wurrn. Up de Synood vun Ravenna is de Meideborg 968 to’n Arzbisdom böört wurrn. De eerste Arzbischop Adalbert vun Meideborg is later, as de Slawen ehrn Apostel hillig spraken wurrn. To dat Arzbisdom Meideborg höörn as Suffragane dat Bisdom Brannenborg, dat Bisdom Havenberg, dat Bisdom Meißen (bit 1399), dat Bisdom Merseborg, dat Bisdom Posen (bit um un bi 1000 rum), dat Bisdom Zeitz un dat Bisdom Lebus (eerst vun 1420 af an) to.
973 is Kaiser Otto de Grote sturven. He is blangen siene eerste Fro Editha begraven wurrn. 995 hett kaiser Otto III. mit en Patent Slesien an dat Bisdom Meißen anslaten un dor dar Arzbisdom Meideborg mit unnerstellt.
1035 is Meideborg to’e Messestadt verklaart wurrn. En Patent hett de Stadt dat Recht geven, Utstellungen for den Hannel un Konventschonen af to holen. Ut allerhand Länner sund Lüde i Meideborg ween un hefft dor ehrn Hannel bedreven. So hett sik eene Meideborger Sülvermunte ut dat 11. Johrhunnert bi den „Müntenfund vun Sandur“ up de Faröers mit funnen. In dat Johr 1126 is Norbert vun Santen Arzbischop vun meideborg wurrn. he is later ok hillig spraken wurrn. Dat „Meideborger Recht“, wat in de Stadt utspunnen wurrn weer, si dormols as modern un praktisch ankeken wurrn un in veele Gemarken vun Middel- un Oosteuropa to’n Vörbild nahmen un overnahmen wurrn. Arzbischop Wichmann hett 1188 for de Stadt Meideborg dat so nömmte „Privileg“ na Meideborger Recht rutgahn laten. In dat 12. Johrhunnert hett sik de Stadt vun ehrn Stadtherrn, den Arzbischop, lööst, as dat in annere Städer ok so weer. Man ganz loskamen is se nie nich un vulle Freeheit hett de Stadt nich kriegen konnt. 1294 hefft de Borgerslüde vun Meideborg den Arzbischop de Ämter vun den Schulten un den Borggreven afköfft un fudderhen mit egene Lüde besett’. Dor is in de Stadt denn en Aart vun egene Verwaltung vun de Kommune mit tostanne kamen. Gegen dat Enne vun dat 13. Johrhunnert is de Meideborg Liddmaat vun de Hanse wurrn (vun 1295 af an is dat na to wiesen) un se is, blangen Bruunswiek, to’n Hööftoort vun den Sassischen Städerbund wurrn. Um 1430 hett dat Krieg un Striet mit den Arzbischop geven. Dat Konzil vun Basel versoch, dor en Enn an to maken. 1500 is dat Arzstift den Riekskrink vun Neddersassen todeelt wurrn. 1503 hett de Arzbischop siene Residenz na Halle verleggt. Mit de Reformatschoon, de 1524 inföhrt wurrn is, is de Spleet twuschen Stadt Meideborg un Arzbischop noch wat breeder wurrn. De 17. Juli 1524 warrt as de Dag ankeken, wo de Reformatschoon in de Stadt ehre Karken inföhrt wurrn is. Vördem harr Martin Luther in Juni en poor Mol in Meideborg predigt. Blot man de Dom is kathoolsch bleven. Man as de Arzbischop Albrecht vun Brannenborg 1545 dootbleven is, is de Dom for 20 Johre toslaten wurrn. Vunwegen, datt Meideborg 1548 nich mitmaken woll un dat Augsborger Interim nich gellen laten hett, is Hartog Georg vun Meckelnborg gegen de Stadt tagen. Dor hett Kaiser Karl V. achter stahn. De Meideborger Truppen sund bi Hillersleven swaar slahn wurrn un de Hartog hett achterher de Stadt belagert vun’n 22. September 1550 bit to’n 5. November 1551. Toenn gahn is de Striet mit en Fredensverdrag. Meideborg hett achterna den Ehrennaam „Usen Herrgott siene Kanzlei“ kregen.
Meideborg weer al in de Hansetied ene vun de wenigen Städer in’t Hillige Röömsche Riek vun Düütsche Natschoon, de mehr as 20.000 Inwahners harr.
Spraak
De mehrsten Lüüd snackt keen Ostfälschet Platt mehr.
Sport
De SC Meideborg is en bedüden Handballvereen.
Bekannte Lüde ut Meideborg
Georg Philipp Telemann, de SPD-Politiker Erich Ollenhauer un de FDP-Politiker Burkhard Hirsch weren ut Meideborg.
Belege
- ↑ http://www.onomastik.com/on_geschichte_magdeburg.php
- ↑ Kiek bi Christian Forster, Birge Tetzner: Der Magdeburger Dom, S.7 .In Karl den Groten sien „Diedenhofer Kapitular“, as de Stadtnaam to’n eersten Mol in de Geschicht in dat Johr 805 in ene Urkunne upduukt, heet he „Magadobourg“. Dat schall denn so veel heten hebben, as „Grote Borg“.