Ostinato

Een basso ostinato is een bas-melodie in een compositie, die de hele tijd een en dezelfde melodie herhaalt.

De term is afkomstig uit het Italiaans en betekent: koppig (Nederlands: obstinaat). Het is iets dat tegenwoordig veel in de muziekwereld gebruikt wordt en sterk bepalend werkt op het karakter van een stuk.

Ostinato technieken stammen van oorsprong uit de volksmuziek, maar worden sinds de barok ook in de klassieke muziek gebruikt. Een bekend voorbeeld hiervan is de lamento-bas, die met kleine sekundes afdaalt naar de dominant, en dit klagende motief alsmaar herhaalt. Een lamentobas is een baspartij die bestaat uit een dalend tetrachord in mineur, gaande van de tonica naar de dominant. Dit tetrachord kan melodisch versierd of chromatisch uitgebouwd worden. In de barok is deze bas, evt. aangevuld met een authentieke cadens, vaak de ground of ostinato van een weemoedig muziekstuk of lamento. Een voorbeeld van een chromatisch uitgebouwde lamentobas is de aria When I am laid in earth uit Dido & Aeneas van H. Purcell. Een lamento is een klaagzang. In oorsprong is het een vocale compositie met een weemoedige tekst. In de zeventiende eeuw wordt het een belangrijke aria in de Italiaanse opera. Een bekend voorbeeld is Monteverdi’s Lamento d’Arianna, dat model staat voor latere lamenti. In de barok wordt het lamento vaak gebouwd op een ostinato of ground, bestaande uit een dalend tetrachord in mineur. Het dalende tetrachord, gaande van de tonica naar de dominant, kan melodisch versierd of chromatisch uitgebouwd zijn.

Ook in de jazz en de popmuziek komen ostinati voor, een bekend voorbeeld zijn de sterk ritmische basloopjes die deel uitmaken van de riddim in reggae.