Mstisław Rostropowicz

{{{nazwa}}}
Miejsce urodzenia	Baku
Instrumenty	wiolonczela
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	muzyk
	Odznaczenia
	; ; [[Plik:\|40px\|border\|link=Order Izabeli Katolickiej\|]] ;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mstisław Leopoldowicz Rostropowicz, ros. Мстислав Леопольдович Ростропович (ur. 27 marca 1927 w Baku, Azerbejdżan, zm. 27 kwietnia 2007 w Moskwie) – rosyjski dyrygent, wiolonczelista, pedagog i obrońca praw człowieka, polskiego pochodzenia^[1].

Życiorys

Urodził się w rodzinie o korzeniach: polskich, rosyjskich, litewskich i niemieckich^[2]. Był synem wiolonczelisty, Leopolda Rostropowicza, prawnukiem polskiego ziemianina Hannibala Rostropowicza ze Skotnik. Rodzina Rostropowiczów, z której pochodził pieczętowała się herbem Bogoria^[1].

Jako czterolatek rozpoczął naukę gry na fortepianie, grać na wiolonczeli zaczął w wieku 10 lat. W 1943 r. rozpoczął naukę w Konserwatorium Moskiewskim. W 1960 został profesorem tego właśnie konserwatorium.

Od pierwszych lat powojennych angażował się w działania na rzecz wolności sztuki, wolności słowa i demokratycznych wartości, za co spotykały go prześladowania ze strony komunistycznej władzy. Już w 1948 Rostropowicz porzucił konserwatorium w proteście przeciwko szykanowaniu swojego nauczyciela Dymitra Szostakowicza. W 1970 po raz pierwszy udzielił wsparcia Aleksandrowi Sołżenicynowi, za co najpierw pozbawiono go paszportu i zmuszono do koncertowania wraz z żoną na Syberii. W 1974 opuścił razem z rodziną ZSRR. W latach 1977–1994 był dyrektorem artystycznym National Symphony Orchestra w Waszyngtonie w USA, za co w 1978 roku pozbawiono go wraz z żoną Galiną Wiszniewską radzieckiego obywatelstwa oraz zakazano mu koncertów w kraju. Obywatelstwo radzieckie przywrócono artyście dopiero w 1990^[3]. W późniejszych latach Rostropowicz odwiedzał wielokrotnie Rosję, w Berlinie zagrał improwizowany koncert już w dobę po upadku Muru Berlińskiego i opowiedział się po stronie demokracji podczas puczu moskiewskiego w 1991.

Mstisław Rostropowicz uchodził za jednego z najwybitniejszych współczesnych wirtuozów wiolonczeli. W swym obszernym repertuarze uwzględniał także muzykę XX w. Jako dyrygent prowadził orkiestry operowe i symfoniczne. Współpracował z najwybitniejszymi kompozytorami XX wieku. Wielu z nich napisało utwory specjalnie dla niego; wśród nich: Witold Lutosławski (Koncert wiolonczelowy), Dymitr Szostakowicz (dwa Koncerty wiolonczelowe), Siergiej Prokofjew (Koncert wiolonczelowy, Sonata na wiolonczelę i Symfonia-Koncert), Benjamin Britten (Symfonia na wiolonczelę i orkiestrę, Sonata wiolonczelowa i trzy Suity). W 1984 otrzymał Nagrodę Grammy.

W ostatnich latach życia Rostropowicz mieszkał w Paryżu. Stan jego zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu na początku 2007 – pod koniec stycznia trafił do jednego z paryskich szpitali z rozpoznaniem raka jelita grubego i zaledwie kilka dni później, 6 lutego przewieziono go do Moskwy. Słynnego artystę odwiedził w szpitalu prezydent Rosji Władimir Putin.

Zmarł 27 kwietnia 2007, dokładnie miesiąc po swoich 80. urodzinach. Pogrzeb nastąpił dwa dni później – 29 kwietnia 2007. Po nabożeństwie żałobnym w Soborze Chrystusa Zbawiciela, Mstisław Rostropowicz spoczął na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.

Rostropowicz a muzyka współczesna

Na zamówienie Mstisława Rostropowicza lub z jego inspiracji powstało – lub też są jemu dedykowane – wiele dzieł; doliczono się 117 utworów, których był pierwszym wykonawcą. Są wśród nich utwory zaliczane do najważniejszych w repertuarze powstałym w XX wieku:

Benjamin Britten:
- Symfonia na wiolonczelę i orkiestrę op. 68 (1963),
- Sonata wiolonczelowa op. 65 (1960)
- trzy Suity na wiolonczelę solo: I op. 72 (1964), II op. 80 (1967), III op. 87 (1971)
Dymitr Szostakowicz:
- I Koncert wiolonczelowy Es-dur op. 107
- II Koncert wiolonczelowy g-moll op. 126
Siergiej Prokofjew:
- Sonata C-dur na wiolonczelę i fortepian, op. 119 (1949)
- Symfonia-Koncert e-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 125 (1950–1952), druga wersja I Koncertu wiolonczelowego e-moll op. 58
- Concertino g-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 132 (1952)
Borys Czajkowski:
- Suita na wiolonczelę solo (1960)
- Partita na wiolonczelę, fortepian, klawesyn, gitarę elektryczną i perkusję (1966)
Dymitr Kabalewski – Sonata wiolonczelowa op. 71 (1962)
Galina Ustwolska – Wielki duet na wiolonczelę i fortepian (1959)
Alfred Schnittke:
- II Sonata wiolonczelowa (1994)
- II Koncert wiolonczelowy (1990)
- Koncert potrójny (1994)
- Improwizacja na wiolonczelę solo (1993)
Witold Lutosławski:
- Koncert wiolonczelowy (1970)
- Wariacja sacherowska (1976)
Krzysztof Penderecki:
- II Koncert wiolonczelowy (1982)
- Per Slava (1986)
Andrzej Panufnik – Koncert wiolonczelowy (1991)
Astor Piazzolla – Le Grand Tango

Rostropowicz jako pedagog

Mstisław Rostropowicz, który nauczał w Konserwatorium Moskiewskim, cieszył się opinią genialnego pedagoga. Na liście jego uczniów znajduje się wielu wirtuozów o międzynarodowej renomie, m.in.: Karina Georgian, Natalia Gutman, Mischa Maisky, Ivan Monighetti.

Odznaczenia i nagrody

Order Zasług dla Ojczyzny I klasy (2007, Rosja)
Order Zasług dla Ojczyzny II klasy (1997, Rosja)
Medal "Obrońcy wolności Rosji"
Medal 60-lecia Zwycięstwa nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945
Medal 850-lecia Moskwy
Medal 100-lecia urodzin Lenina
Medal za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945
Medal za Ofiarną Pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945
Medal za Zagospodarowywanie Dziewiczych Ziem
Medal 800-lecia Moskwy
Medal 200-lecia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji
Medal "Za udział w operacjach kryzysowych i humanitarnych"
Ludowy Artysta ZSRR
Ludowy Artysta RFSRR
Zasłużony Artysta RFSRR
Nagroda Leninowska
Nagroda Stalinowska
Order Maja (1991, Argentyna)
Order Wolności (1994, Argentyna)
Order Hejdara Alijewa (2007, Azerbejdżan)
Order Niepodległości (2002, Azerbejdżan)
Order Chwały (1998, Azerbejdżan)
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (1989, Belgia)
Order Dannebroga (1983, Dania)
Narodowy Order Zasługi (Ekwador)
Order Lwa Finlandii (Finlandia)
Wielki Oficer Legii Honorowej (1998, Francja)
Komandor Orderu Sztuki i Literatury (1975, Francja)
Komandor Orderu Feniksa (Grecja)
Krzyż Komandorski Orderu Karola III (2004, Hiszpania)
Order Izabeli Katolickiej (1985, Hiszpania)
Order Lwa Niderlandzkiego (1989, Holandia)
Złota i Srebrna Gwiazda Orderu Wschodzącego Słońca (2003, Japonia)
Wielki Komandorski Krzyż Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1995, Litwa)
Medal pamiątkowy 13 stycznia (1992, Litwa)
Order Zasługi – dwukrotnie (1982, 1999 Luksemburg)
Order Zasługi Adolfa de Nassau (1991, Luksemburg)
Order Św. Karola (1989, Monako)
Order Zasług Kulturalnych (1999, Monako)
Krzyż Zasługi I Klasy Orderu Zasługi RFN (2001, Niemcy)
Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (1997, Polska)^[4]
Order Santiago (Portugalia)
Order Zasług Kulturalnych (2004, Rumunia)
Order Sztuki i Literatury (1984, Szwecja)
Prezydencki Medal Wolności (USA)
Krzyż Wielki Orderu Francisco de Mirandy (1979, Wenezuela)
Honorowy Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1987, Wielka Brytania)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgier (2003, Węgry)
Wielki Oficer Orderu Zasługi Republiki Italii (1984, Włochy)
Doktor honoris causa Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie^[5].

Bibliografia

(niem.) Alexander Ivashkin, Josef Oehrlein – Rostrospektive. Zum Leben und Werk von Mstislav Rostropovich, Internationale Kammermusik Akademie Kronberg, Frankfurt-Schweinfurth 1997, ISBN 978-3-926300-30-0
Коммерсант – Очарованный струнник (ros.)
Классическая музыка – Мстислав Леопольдович Ростропович (1927–2007) (ros.)
Лентапедия – Ростропович Мстислав (ros.)
Музыкальный справочник – Мстислав Леопольдович Ростропович (1927) (ros.)

↑ ^a ^b Dorota Szwarcman: Zmarł Mścisław Rostropowicz. polityka.pl, 28 kwietnia 2007. [dostęp 2010-11-24]. (pol.).
↑ Moskwa: tysiące ludzi żegnały Mścisława Rostropowicza. 2007-04-29. [dostęp 2011-12-21]. (pol.).
↑ Olga Deszko: Miłość do Rosji - to siła potężna. [w:] Biuletyn OKMO "Trubadur", Nr 3(16)/2000 [on-line]. lipiec-wrzesień 2000. [dostęp 2011-02-14]. (pol.).
↑ M.P. z 1997 r. nr 38, poz. 374
↑ Doktorzy honoris causa UMFC

[polityka-1] Dorota Szwarcman: Zmarł Mścisław Rostropowicz. polityka.pl, 28 kwietnia 2007. [dostęp 2010-11-24]. (pol.).

[2] Moskwa: tysiące ludzi żegnały Mścisława Rostropowicza. 2007-04-29. [dostęp 2011-12-21]. (pol.).

[3] Olga Deszko: Miłość do Rosji - to siła potężna. [w:] Biuletyn OKMO "Trubadur", Nr 3(16)/2000 [on-line]. lipiec-wrzesień 2000. [dostęp 2011-02-14]. (pol.).

[4] M.P. z 1997 r. nr 38, poz. 374

[5] Doktorzy honoris causa UMFC

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]