Albert Finney
 Albert Finney, 1966 r. | |
| Data i miejsce urodzenia |
9 maja 1936 |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Zawód |
aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy |
| Współmałżonek |
Jane Wenham |
| Lata aktywności |
od 1958 |
Albert Finney (ur. 9 maja 1936[1] w Salford[2]) – brytyjski aktor, reżyser, scenarzysta[3] i producent teatralny, filmowy i telewizyjny[4]. Jest laureatem wielu nagród, w tym Złotych Globów i BAFTA.
Życiorys
Wczesne lata
Urodził się w okolicy Charlestown Pendleton, angielskiej dzielnicy Salford, jako syn Alice (z domu Hobson) i Alberta Finneya Sr., bukmachera. Po ukończeniu Tootal Drive Primary School, uczęszczał do Salford Grammar School. Mając 17 lat rozpoczął naukę w Royal Academy of Dramatic Art (dyplom otrzymał w 1955)[5], a trzy lata później po raz pierwszy wystąpił na scenie z Birmingham Repertory Company[6].
Kariera
Karierę sceniczną zaczynał w latach 50. XX wieku od występów w teatrze, specjalizując się w szekspirowskich adaptacjach. W 1958 roku, w wieku 22 lat, zadebiutował w londyńskiej sztuce The Party autorstwa Jane Arden, w reżyserii Charlesa Laughtona. Rok potem, w 1958 dostał upragnioną tytułową rolę w tragedii szekspirowskiej Koriolan, zastępując chorego Laurence’a Oliviera.
Jego kinowym debiutem była rola Micka Rice’a w dramacie Tony’ego Richardsona Music-hall (The Entertainer). Potem zagrał przełomową rolę cynicznego robotnika w ekranowym manifeście „młodych gniewnych” Karela Reisza Z soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning, 1960). W ekranizacji klasycznej powieści Henry’ego Fieldinga - komedii przygodowej Przygody Toma Jonesa (Tom Jones, 1963), w reżyserii Tony’ego Richardsona, wystąpił w roli tytułowego bon-vivanta i awanturnika. Kreacja ta przyniosła mu pierwszą nominację do Oscara. Był faworytem Davina Leana do tytułowej roli w superprodukcji Lawrence z Arabii (1962), lecz jednak odrzucił propozycję, a rolę zagrał Peter O’Toole.
Po wystepie w komediodramacie romantycznym Stanleya Donnena Dwoje na drodze (Two for the Road, 1967) u boku Audrey Hepburn, zadebiutował po drugiej stronie kamery komediodramatem Charlie Bubbles (1967)[7], gdzie debiutowała Liza Minelli. Kreacja detektywa Herculesa Poirota w filmie Sidneya Lumeta Morderstwo w Orient Ekspresie (Murder on the Orient Express, 1974) przyniosła kolejną nominację do Oscara. Jako Sir w dramacie Petera Yatesa Garderobiany (The Dresser, 1983) był nominowany po raz trzeci do Oscara, otrzymał Srebrny Niedźwiedź dla najlepszego aktora, w ramach festiwalu filmowego w Berlinie.
W ekranizacji powieści Malcolma Lowry’ego Pod wulkanem (Under the Volcano, 1985) wcielił się w postać Geoffreya Firmina, byłego brytyjskiego konsula w Meksyku, który zmaga się z alkoholizmem i po raz kolejny był nominowany do Oscara. Za drugoplanową kreację prawnika tytułowej bohaterki (Julia Roberts) - Edwarda Masrya w filmie Stevena Soderbergha Erin Brockovich (2000) otrzymał jeszcze jedną nominację do Oscara w kategorii „najlepszy aktor drugoplanowy”.
W dwóch filmach o przygodach Jamesa Bourne’a - Ultimatum Bourne’a i Dziedzictwo Bourne’a - wystąpił jako dr Albert Hirsch, a w filmie o przygodach Jamesa Bonda Skyfall (2012) Sama Mendesa zagrał postać Kincade’a.
Życie prywatne
W 1957 poślubił aktorkę Jane Wenham, z którą ma syna Simona (ur. 16 września 1958 w Londynie). Jednak 14 grudnia 1961 doszło do rozwodu. 7 sierpnia 1970 ożenił się z francuską aktorką Anouk Aimée, lecz 1978 rozwódł się[8]. W 2006 roku poślubił Pene Delmage.
W maju 2011 zdiagnozowano u Finneya raka nerki[9][10].
Filmografia
filmy fabularne
| Rok | Tytuł | Rola | Reżyser |
|---|---|---|---|
| 1960 | Z soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning) | Arthur | Karel Reisz |
| Music-hall (The Entertainer) | Mick Rice | Tony Richardson | |
| 1963 | Przygody Toma Jonesa (Tom Jones) | Tom Jones | Tony Richardson |
| Zwycięzcy (The Victors) | Mick Rice | Carl Foreman | |
| 1964 | Noc musi zapaść (Night Must Fall) | Danny | Karel Reisz |
| 1967 | Dwoje na drodze (Two for the Road) | Mark Wallace | Stanley Donen |
| 1968 | Charlie Bubbles | Charlie Bubbles | Albert Finney |
| 1969 | The Picasso Summer | George Smith | Serge Bourguignon, Robert Sallin |
| 1970 | Opowieść wigilijna (Scrooge) | Ebenezer Scrooge | Ronald Neame |
| 1971 | Prywatny detektyw (Gumshoe) | Eddie Ginley | Stephen Frears |
| 1973 | Morderstwo w Orient Ekspresie (Murder on the Orient Express) | Detektyw Hercule Poirot | Sidney Lumet |
| 1975 | Przygody najsprytniejszego z braci Holmesów (The Adventure of Sherlock Holmes' Smarter Brother) | Mężczyzna w operze | Gene Wilder |
| 1977 | Pojedynek (The Duellists) | Fouche | Ridley Scott |
| 1981 | Słaby punkt (Loophole) | Daniels | John Quested |
| Wzór piękności (Looker) | Dr Larry Roberts | Michael Crichton | |
| 1982 | Annie | Oliver „Tatuś” Warbucks | John Huston |
| Najwyższa stawka (Shoot the Moon) | George Dunlap | Alan Parker | |
| 1983 | Garderobiany (The Dresser) | Sir | Peter Yates |
| 1984 | Papież Jan Paweł II (Pope John Paul II) | Karol Wojtyła, Papież Jan Paweł II | Herbert Wise |
| Pod wulkanem (Under the Volcano) | Geoffrey Firmin | John Huston | |
| 1987 | Sieroty (Orphans) | Harold | Alan J. Pakula |
| 1990 | Ścieżka strachu (Miller's Crossing) | Leo O’Bannon | Joel i Ethan Coenowie |
| Roger Waters – The Wall (Live in Berlin) | Sędzia | Ken O’Neill, Roger Waters | |
| 1992 | Wędrowna trupa (The Playboys) | Hegarty | Gillies MacKinnon |
| 1993 | W kręgu miłości (Rich in Love) | Warren Odom | Bruce Beresford |
| 1994 | Wersja Browninga (The Browning Version) | Andrew Crocker-Harris | Mike Figgis |
| Nieważny człowiek (A Man of No Importance) | Alfred Byrne | Suri Krishnamma | |
| 1996 | Nostromo | Dr Monyghan | Alastair Reid |
| 1997 | Plac Waszyngtona (Washitgton Square) | Dr Austin Sloper | Agnieszka Holland |
| 1999 | Śniadanie mistrzów (Breakfast of Champions) | Kilgore Trout | Alan Rudolph |
| Simpatico | Simms | Matthew Warchus | |
| 2000 | Traffic | Szef personelu Białego Domu | Steven Soderbergh |
| Erin Brockovich | Edward Masry | Steven Soderbergh | |
| 2001 | Niebo czy ziemia (Delivering Milo) | Elmore Dahl | Nick Castle |
| 2002 | Wzbierająca burza (The Gathering Storm, TV) | Winston Churchill | Richard Loncraine |
| 2003 | Duża ryba (Big Fish) | Edward Bloom Sr. | Tim Burton |
| 2004 | Ocean’s Twelve: Dogrywka (Ocean’s Twelve) | Gaspar LeMarque | Steven Soderbergh |
| 2005 | Gnijąca panna młoda Tima Burtona (Corpe Bride) | Finis Everglot (głos) | Tim Burton, Mike Johnson (animacja) |
| 2006 | Dobry rok (A Good Year) | Wujek Henry Skinner | Ridley Scott |
| Głos wolności (Amazing Grace) | John Newton | Michael Apted | |
| 2007 | Ultimatum Bourne’a (The Bourne Ultimatum) | Dr Albert Hirsch | Paul Greengrass |
| Nim diabeł dowie się, że nie żyjesz (Before the Devil Knows You're Dead) | Charles Hanson | Sidney Lumet | |
| 2012 | Dziedzictwo Bourne’a (The Bourne Legacy) | Dr Albert Hirsch | Tony Gilroy |
| Skyfall | Kincade | Sam Mendes |
- ↑ Albert Finney. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Albert Finney. TV.com. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Albert Finney Actor, Director, Writer. TVGuide.com. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Albert Finney. AdoroCinema. [dostęp 2016-05-10]. (port.).
- ↑ Albert Finney. MYmovies.it. [dostęp 2016-05-10]. (wł.).
- ↑ Albert Finney. Listal. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Albert Finney. TCM Movie Database. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Albert Finney Biography (1936-). Film Reference. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Film star Albert Finney won’t let cancer grind him down. The Daily Telegraph. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
- ↑ Actor Albert Finney – son of Salford – loves to come home. Manchester Evening News. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
Bibliografia
- Albert Finney w bazie IMDb (ang.)
- Albert Finney w bazie Filmweb
- Albert Finney w bazie Notable Names Database (ang.)
| 1980–1999 |
|
|---|---|
| 2000–2019 |
|
| 2020–2039 |
|
- Brytyjscy aktorzy filmowi
- Brytyjscy aktorzy teatralni
- Brytyjscy aktorzy telewizyjni
- Brytyjscy scenarzyści
- Laureaci nagród BAFTA
- Brytyjscy producenci filmowi
- Brytyjscy reżyserzy filmowi
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora w miniserialu lub filmie telewizyjnym
- Laureaci Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszego aktora
- Laureaci Pucharu Volpiego dla najlepszego aktora
- Absolwenci Royal Academy of Dramatic Art
- Urodzeni w 1936
- Laureaci Nagrody Emmy
- Laureaci Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych za wybitny występ aktora w roli drugoplanowej