Caló
Caló (pierwotnie Zincaló) jest gwarą, którą posługują się Gitanos (lub Zincarli) czyli Cyganie pochodzący z Hiszpanii. Obok portugalsko-brazylijskiego calâo, katalońskiego romanó i baskijskiego errumantxela tworzy iberyjską grupę języków romskich.
Gwara caló powstała w wyniku stopniowego łączenia romskiego słownictwa ze strukturami gramatycznymi i fonetycznymi języka kastylijskiego. Ustawy banicyjne sprawiły, że hiszpańscy Cyganie zatracili najpierw możliwość, a poźniej zdolność swobodnego porozumiewania się w ojczystej mowie. Dzięki caló mogli zachować odrębność komunikacji wewnątrzplemiennej.
Kastylijskie dokumenty urzędowe z XVI i XVII wieku wspominają o języku romskim z wyraźną niechęcia i odpisują go jako niezrozumiały żargon (cingerionza). W literaturze hiszpańskiej (Cervantes i Góngora) co prawda występują Cyganie, ale nie używają caló. Pozwala to uznać, że w tamtym okresie caló jeszcze się nie uformował. Pierwsze poświadczone teksty pochodzą dopiero z XVIII wieku.
Zgodnie z systematyką zaproponowaną przez Marcela Courthiade'a, jest to pogadialekt.
Pomimo aury tajemniczości słownictwo Caló przeniknęło do potocznego języka hiszpańskiego za pośrednicwtem słów pieśni flamenco, do dialektu andaluzyjskiego oraz do gwary więziennej. Siedemnastowieczna gwara kastylijska posługiwała się zapożyczeniami z romskiego.
Przykłady zapożyczeń: gachó (człowiek od romskiego gadjo), chaval (chłopiec, pierwotnie "syn")[1]), parné ("pieniądze"), currelar lub currar ("pracować"), fetén ("wspaniały"), pinreles ("stopa"), biruji ("zimno"), churumbel ("dziecko").
Współczesne caló jest przedmiotem nieustannego zainteresowania językoznawców. Podjęto nawet próby przywrócenia romskiej leksyki i zastąpienia słów pochodzenia hiszpańskiego wyrazami zaczerpniętymi z innych dialektów cygańskich.
Przypisy
- ↑ (hiszp.) Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico, tom II, str. 347. Joan Corominas i José A. Pascual. Editorial Gredos, Madryt 1989. ISBN 84-249-1363-9.