Dynastia Sui
| Prehistoria i starożytność |
|
|---|---|
| Cesarstwo |
|
| Współczesność |
|
Dynastia Sui (chiń. 隋朝; pinyin Suí Cháo; 581-618) opanowała Chiny po okresie Dynastii Południowych i Północnych, kończąc trwający od upadku dynastii Han okres rozbicia. Dynastię Sui założył cesarz Wen. Jej stolicą był Chang’an.
Geneza
Po upadku Północnej dynastii Wei, władza nad północnymi Chinami przeszła w ręce Wschodniej i Zachodniej dynastii Wei, a następnie Północnej dynastii Zhou. Równocześnie władztwo północnych dynastii zostało rozszerzone o podbity w 535 Syczuan i tereny północno-wschodnie (zajęte w 577)[1]. W 581 generał Yang Jian usunął następcę tronu Zhou (własnego zięcia) i uzurpował władzę, zmieniając nazwę dynastii na Sui. Po dokonaniu czystki wśród pozostałych członków cesarskiego rodu Zhou, usiłował legitymizować swe panowanie przedstawiając się jako król-obrońca wiary buddyjskiej[2]. Rozpoczął szybką ekspansję militarną, której efektem było obalenie dynastii południowej, zniszczenie jej stolicy i przeniesienie arystokratów z południa do północnej stolicy w Chang'anie, co wyeliminowało ich jako siłę polityczną i poskutkowało efektywnym zjednoczeniem Chin w 589[3]
Panowanie Wen Di
Cesarz Wen wprowadził liczne reformy, mające na celu wzmocnienie kraju po okresie rozbicia: rozdzielił odłogi pomiędzy chłopów i byłych żołnierzy, skrócił służbę wojskową, złagodził kary (karę śmierci w wielu przypadkach zastąpiono obowiązkiem pracy na rzecz państwa) i zainicjował wielkie roboty publiczne. W czasach jego panowania zbudowano sieć spichlerzy, które miały zapewnić zapasy na wypadek wojen i głodu, odremontowano także zaniedbany system irygacyjny. W roku 604 Wen Di został zamordowany przez spiskowców, prawdopodobnie z rozkazu syna, który obawiał się utraty dziedzictwa.
Panowanie Yang Di
Cesarz Yangdi przeniósł stolicę do Luoyangu, który rozbudował jako centrum ekonomiczne i handlowe, ale też wydał duże kwoty na budowę pałaców i wspaniałych budynków publicznych[4]. Drugim wielkim projektem Sui Yangdi była budowa Wielkiego Kanału. W 605 połączono rzekę Luo z rzeką Huai, odbudowano kanał od Huai do Yangzi, i dalej do Yuhang nad zatoką Hangzhou. W miastach wzdłuż kanałów wzniesiono wielkie magazyny, by ułatwić dystrybucję zboża z południa kraju na północ. W 608 rozpoczęto prace nad nowym odcinkiem kanału, który prowadził od ujścia Luo do Huang He w pobliże dzisiejszego Pekinu[5]. Kanał okazał się kluczową drogą łączącą południe z północą Chin, ale budowa wymagała mobilizacji ogromnych rzesz przymusowych robotników i pochłonęła wielkie wydatki. W połączeniu z kosztami wypraw wojennych, nadmierne obciążyły one państwo[6].
W roku 605 cesarz najechał królestwo Czampa, odnosząc połowiczne zwycięstwo. W 610-611 zmobilizował gigantyczną armię (ok. 670 tys. ludzi) i najechał w 612 Koreę[7], ponosząc porażkę, której kulminacyjnym momentem była klęska nad Salsu[8]. Także dwie kolejne wyprawy (w 613 i 614), zorganizowane mimo narastającego w kraju oporu i chaosu, zakończyły się niepowodzeniem[9].
Osłabione, pozbawione armii państwo najechali Turcy Wschodni. Cesarz uciekł na południe, a w 618 roku został uduszony przez swoich dworzan[10]. W konsekwencji walk wewnętrznych, które wybuchły po śmierci Yangdi, na tron wstąpił Li Yuan i dał początek nowej dynastii Tang.
- ↑ Ebrey 1999 ↓, s. 108.
- ↑ Ebrey 1999 ↓, s. 109.
- ↑ Ebrey 1999 ↓, s. 108-109.
- ↑ Lewis 2009 ↓, s. 252-254.
- ↑ Lewis 2009 ↓, s. 254.
- ↑ Lewis 2009 ↓, s. 256.
- ↑ Graff 2002 ↓, s. 145-148.
- ↑ Graff 2002 ↓, s. 151.
- ↑ Graff 2002 ↓, s. 154.
- ↑ Graff 2002 ↓, s. 155.
Bibliografia
- Patricia Buckley Ebrey: The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN 0-521-43519-6.
- David A. Graff: Medieval Chinese Warfare, 300–900. London and New York: Routledge, 2002. ISBN 0-415-23954-0. (ang.).
- Mark Edward Lewis: China Between Empires. The Northern and Southern Dynasties. Cambridge, Massachusetts, London, England: The Belknap Press of Harvard University Press, 2009. ISBN 0-674-02605-5.