[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Kungur: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
aktualizacja populacji + źródło
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) Zaawansowana edycja mobilna
m poprawa martwych linków
 
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 9 użytkowników)
Linia 4: Linia 4:
|zdjęcie = Kungur asv2019-05 img70 Cathedral Square.jpg
|zdjęcie = Kungur asv2019-05 img70 Cathedral Square.jpg
|opis zdjęcia =
|opis zdjęcia =
|alt zdjęcia =
|herb = Coat of Arms of Kungur.jpg
|herb = Coat of Arms of Kungur.jpg
|flaga = Flag of Kungur (Perm krai).png
|flaga = Flag of Kungur (Perm krai).png
Linia 24: Linia 25:


== Pochodzenie nazwy ==
== Pochodzenie nazwy ==
Nazwę dała miastu rzeczka Kungurka wpadająca do [[Irień|Irienia]] w miejscu, gdzie zbudowano pierwszy [[Ostróg (forteca)|ostróg]]. [[Hydronim]] mógł powstać w związku bogato rozwiniętymi [[Kras (geologia)|zjawiskami krasowymi]] w okolicy miasta. W tym przypadku od pochodzącego z [[Języki tureckie|języków tureckich]] słowem ''ungur'' lub ''unkur'' (jaskinia, wąwóz, szczelina w skałach)<ref>Географические названия России: топонимический словарь / Е. М. Поспелов. АСТ; Астрель, 2008.</ref>.
Nazwę dała miastu rzeczka Kungurka wpadająca do [[Irień|Irienia]] w miejscu, gdzie zbudowano pierwszy [[Ostróg (forteca)|ostróg]]. [[Hydronim]] mógł powstać w związku bogato rozwiniętymi [[Kras (geologia)|zjawiskami krasowymi]] w okolicy miasta. W tym przypadku od pochodzącego z [[Języki turkijskie|języków tureckich]] słowem ''ungur'' lub ''unkur'' (jaskinia, wąwóz, szczelina w skałach)<ref>Географические названия России: топонимический словарь / Е. М. Поспелов. АСТ; Астрель, 2008.</ref>.


== Historia ==
== Historia ==
Pierwszy raz o założeniu Kunguru wspomniano w 1623 roku, ale Wasilij Szyszonko w swojej publikacji "Piermskaja letopis´" uważał, że ''do twierdzenia tego nie należy przywiązywać wagi'', ponieważ nie jest oparte na dokumentach, a ''na jednym tylko zapisku prywatnej osoby''<ref name="sh3">Шишонко В. Н. Пермские летописи (w 7 tomach). Пермь. Типография губернской земской управы. 1882—1889 гг. 3-й период.</ref>. Miasto założone zostało w 1648 roku na ''ziemi kupionej przez Rosjan od Tatarów znad Irienia'' przez wojewodów czerdyńskich i solikamskich: [[Dworianie|dworianina]] Prokopija Jelizarowa, [[stolnik]]ów - kniazia Piotra Prozorowskiego i Siemieona Kondyriewa<ref name="sh3" /><ref>Историко-статистическое описание Пермской губернии. 1801</ref>. Do założenia miasta wybrano miejsce położone o dwie [[Wiorsta|wiorsty]] od ujścia rzeczki Kungurki do Irienia, gdzie znajdowała się wieś Staroj Posad (obecnie Troick), a które znajduje się 17 wiorst na południe od obecnego Kunguru. Zbudowane miasto zasiedlono przesiedleńcami z [[Czerdyń|Czerdynia]] i [[Solikamsk]]a, do których później przyłączyli się imigranci z [[Kirow|Wiatki]], Kajgorodu, [[Solwyczegodsk]]a i [[Wielki Ustiug|Ustiugu]]<ref name="sh3" />.
Pierwszy raz o założeniu Kunguru wspomniano w 1623 roku, ale Wasilij Szyszonko w swojej publikacji „Piermskaja letopis´” uważał, że ''do twierdzenia tego nie należy przywiązywać wagi'', ponieważ nie jest oparte na dokumentach, a ''na jednym tylko zapisku prywatnej osoby''<ref name="sh3">Шишонко В. Н. Пермские летописи (w 7 tomach). Пермь. Типография губернской земской управы. 1882–1889 гг. 3-й период.</ref>. Miasto założone zostało w 1648 roku na ''ziemi kupionej przez Rosjan od Tatarów znad Irienia'' przez wojewodów czerdyńskich i solikamskich: [[Dworianie|dworianina]] Prokopija Jelizarowa, [[stolnik]]ów – kniazia Piotra Prozorowskiego i Siemieona Kondyriewa<ref name="sh3" /><ref>Историко-статистическое описание Пермской губернии. 1801.</ref>. Do założenia miasta wybrano miejsce położone o dwie [[Wiorsta|wiorsty]] od ujścia rzeczki Kungurki do Irienia, gdzie znajdowała się wieś Staroj Posad (obecnie Troick), a które znajduje się 17 wiorst na południe od obecnego Kunguru. Zbudowane miasto zasiedlono przesiedleńcami z [[Czerdyń|Czerdynia]] i [[Solikamsk]]a, do których później przyłączyli się imigranci z [[Kirow|Wiatki]], Kajgorodu, [[Solwyczegodsk]]a i [[Wielki Ustiug|Ustiugu]]<ref name="sh3" />.


W 1662 roku wybuchło powstanie [[Baszkirzy|Baszkirów]] (powstanie baszkirskie 1662-64) niezadowolonych z oszustw ze strony Rosjan, którzy kupili ziemię i nadużyciami urzędników przy poborze [[jasak]]a<ref name="sh3" />. Kungur, który w tym czasie, według różnych źródeł, liczył od 58<ref name="sh3" /> do 96<ref name="rs">В. В. Рапп, С. В. Смирнов. Путешествие по Кунгуру и Ледяной пещере. Пермь, 2008</ref> domów, został zdobyty i zniszczony przez [[Tatarzy|Tatarów]] i Baszkirów 2 sierpnia 1662 roku. Przy życiu zostali tylko ci, którym udało się ukryć w okolicznych lasach i jaskiniach na brzegach Irienia i Syłwy<ref name="sh3" />.
W 1662 roku wybuchło powstanie [[Baszkirzy|Baszkirów]] (powstanie baszkirskie 1662-64) niezadowolonych z oszustw ze strony Rosjan, którzy kupili ziemię i nadużyciami urzędników przy poborze [[jasak]]a<ref name="sh3" />. Kungur, który w tym czasie, według różnych źródeł, liczył od 58<ref name="sh3" /> do 96<ref name="rs">В. В. Рапп, С. В. Смирнов. Путешествие по Кунгуру и Ледяной пещере. Пермь, 2008.</ref> domów, został zdobyty i zniszczony przez [[Tatarzy|Tatarów]] i Baszkirów 2 sierpnia 1662 roku. Przy życiu zostali tylko ci, którym udało się ukryć w okolicznych lasach i jaskiniach na brzegach Irienia i Syłwy<ref name="sh3" />.


Ocaleni mieszkańcy w petycji wysłanej do cara [[Aleksy I Romanow|Aleksego Michajłowicza]] prosili, by jeszcze w tym roku zezwolić im na budowę nowej twierdzy, gdyż ''z powodu Tatarów i Baszkirów boją się osiedlać, ponieważ w Kungurze nie ma ani ostrogu, ani broni''. W odpowiedzi przyszło oficjalne pismo zarządzające by "znaleźć dogodne miejsce i na nim wybudować ostróżek"<ref name="rs" />. W 1663 roku Kungur był założony powtórnie, ale już w nowym miejscu, gdzie znajdowała się wieś Mys<ref name="sh3" /> lub też Mysowskoje<ref name="rs" />. Z południowej i południowo-wschodniej strony wzgórza, na którym wybudowano miasto, płynął Irień, a z północnej, Syłwa. Wysoki i kręty podjazd stanowił prawdziwą ochronę w przypadku ataku. Od 1673 do 1675 roku w miejsce dotychczasowego ostrogu wzniesiono drewniany [[kreml]] z 8 basztami, z których dwie - Spasskaja i Tichwinskaja - zostały wyposażone w bramy i były przejezdne. Wysokość murów kremla w niektórych miejscach sięgała trzech [[Miary rosyjskie|sążni]], czyli ok. 6,5 m<ref name="sh3" /><ref name="rs" />.
Ocaleni mieszkańcy w petycji wysłanej do cara [[Aleksy I Romanow|Aleksego Michajłowicza]] prosili, by jeszcze w tym roku zezwolić im na budowę nowej twierdzy, gdyż ''z powodu Tatarów i Baszkirów boją się osiedlać, ponieważ w Kungurze nie ma ani ostrogu, ani broni''. W odpowiedzi przyszło oficjalne pismo zarządzające by „znaleźć dogodne miejsce i na nim wybudować ostróżek”<ref name="rs" />. W 1663 roku Kungur był założony powtórnie, ale już w nowym miejscu, gdzie znajdowała się wieś Mys<ref name="sh3" /> lub też Mysowskoje<ref name="rs" />. Z południowej i południowo-wschodniej strony wzgórza, na którym wybudowano miasto, płynął Irień, a z północnej, Syłwa. Wysoki i kręty podjazd stanowił prawdziwą ochronę w przypadku ataku. Od 1673 do 1675 roku w miejsce dotychczasowego ostrogu wzniesiono drewniany [[kreml]] z 8 basztami, z których dwie – Spasskaja i Tichwinskaja – zostały wyposażone w bramy i były przejezdne. Wysokość murów kremla w niektórych miejscach sięgała trzech [[Miary rosyjskie|sążni]], czyli ok. 6,5 m<ref name="sh3" /><ref name="rs" />.


⚫
W 1703 roku Siemion Riemiezow, znany syberyjski [[Kartografia|kartograf]], wykonał plany Kunguru i otaczającego go [[ujezd]]u. W tym samym roku Kungur był oblężony przez [[Chłopi posesyjni|chłopów posesyjnych]], niezadowolonych z wizyty w mieście wojewody [[Wierchoturje|wierchoturskiego]]. Oblężenie trwało tydzień, od 17 do 23 lipca<ref name="ural">{{Cytuj |tytuł = Восстание крестьян кунгурского уезда 1703 |data dostępu = 2024-07-06 |opublikowany = ural.ru |archiwum = https://web.archive.org/web/20181229031517/http://www.ural.ru/spec/ency/encyclopaedia-3-414-vosstanie-krestyan-kungurskogo-uezda-1703.html |zarchiwizowano = 2018-12-29 |język = pl}}</ref>. W następnym 1704 roku w Kungurze zakończono budowę i poświęcono pierwszą w mieście murowaną świątynię, cerkiew Zwiastowania (Błagowieszczeńską). Świątynia była ludowa w dosłownym tego słowa znaczeniu – na jego wzniesienie od każdego mieszkańca miasta zebrano po 25 [[Kopiejka|kopiejek]], co nie przeszkodziło wysadzeniu jej w końcu lat 30. XX wieku pod budowę Pałacu Obrony<ref name="rs" />, którego ostatecznie i tak nie wybudowano.
<gallery perrow="6">

<gallery mode="packed" heights="140">
Plik:Kungur asv2019-05 img79 Sylva River.jpg|Wyższa część Kunguru, gdzie znajdował się ostróg. Widoczna cerkiew Tichwinskaja
Plik:Kungur asv2019-05 img79 Sylva River.jpg|Wyższa część Kunguru, gdzie znajdował się ostróg. Widoczna cerkiew Tichwinskaja
Plik:Church of Annunciation in Kungur.jpg|Sobór Błagowieszczeński
Plik:Church of Annunciation in Kungur.jpg|Sobór Błagowieszczeński
Plik:Kungur asv2019-05 img46 Gogolya38.jpg|Маgistrat, a obecnie Muzeum Etnograficzne - po prawej, Małyj Gostinnyj dwor kupca Gribuszyna - po lewej
Plik:Kungur asv2019-05 img46 Gogolya38.jpg|Маgistrat, a obecnie Muzeum Etnograficzne – po prawej, Małyj Gostinnyj dwor kupca Gribuszyna – po lewej
Plik:St Alexis church in Kungur.jpg|Obelisk na pamiątkę zwycięstwa nad Pugaczowem. Przed nim cerkiew Aleksiejewska, z tyłu - była Rada Miejska
Plik:St Alexis church in Kungur.jpg|Obelisk na pamiątkę zwycięstwa nad Pugaczowem. Przed nim cerkiew Aleksiejewska, z tyłu – była Rada Miejska
Plik:Kungur asv2019-05 img76 Gogolya40.jpg|Miejska Biblioteka im К.Т. Chlebnikowa
Plik:Kungur asv2019-05 img76 Gogolya40.jpg|Miejska Biblioteka im К.Т. Chlebnikowa
</gallery>
</gallery>


⚫
W 1720 roku w mieście wygarbowano pierwszych 120 skór, a w 1724 roku otwarto garbarnię zajmującą się produkcją skór juchtowych. W pierwszym okresie garbarnie były usytuowane w górnej części Kunguru i dopiero na początku XIX wieku przeniesiono je do dolnego miasta, ponieważ procesy [[Warsztat mokry|warsztatu mokrego]] zanieczyszczały wodę w Syłwie, czyniąc ją nieprzydatną do picia. Oprócz tego nad Kungurem unosił się ''„...wszędzie smród skór, widoczny znak, że miasto z tego żyje”''<ref name="rs" />. W tymże 1720 roku [[Wasilij Tatiszczew]] otworzył w Kungurze Biuro Górnicze, przemianowane w 1721 roku na Urząd Górniczy, a w 1725 roku pierwszą uralską szkołę górniczą. Kungur stał się centrum okręgu górniczego, a w 1737 roku do miasta przeniósł się zarząd prowincji z Solikamska.
⚫
W 1703 roku Siemion Riemiezow, znany syberyjski [[Kartografia|kartograf]], wykonał plany Kunguru i otaczającego go [[ujezd]]u. W tym samym roku Kungur był oblężony przez [[Chłopi posesyjni|chłopów posesyjnych]], niezadowolonych z wizyty w mieście wojewody [[Wierchoturie|wierchoturskiego]]. Oblężenie trwało tydzień, od 17 do 23 lipca<ref>[http://www.ural.ru/spec/ency/encyclopaedia-3-414.html ВОССТАНИЕ КРЕСТЬЯН КУНГУРСКОГО УЕЗДА 1703]</ref>. W następnym 1704 roku w Kungurze zakończono budowę i poświęcono pierwszą w mieście murowaną świątynię, cerkiew Zwiastowania (Błagowieszczeńską). Świątynia była ludowa w dosłownym tego słowa znaczeniu - na jego wzniesienie od każdego mieszkańca miasta zebrano po 25 [[Kopiejka|kopiejek]], co nie przeszkodziło wysadzeniu jej w końcu lat 30. XX wieku pod budowę Pałacu Obrony<ref name="rs" />, którego ostatecznie i tak nie wybudowano.


⚫
W 1770 roku odwiedził Kungur ze swoją ekspedycją znany podróżnik doktor [[Iwan Lepiochin|Lepiochin]] i stwierdził, że miejscowy kreml został ''„celowo zniszczony”'', a samo miasto jest całe wybudowane z drewna, oprócz sześciu cerkwi i ''„źle skonstruowanego”'' kamiennego ratusza<ref>Лепёхин И. И. Дневные записки путешествия. СПб. 1771. Часть 2.</ref>.
⚫
W 1720 roku w mieście wygarbowano pierwszych 120 skór, a w 1724 roku otwarto garbarnię zajmującą się produkcją skór juchtowych. W pierwszym okresie garbarnie były usytuowane w górnej części Kunguru i dopiero na początku XIX wieku przeniesiono je do dolnego miasta, ponieważ procesy [[Warsztat mokry|warsztatu mokrego]] zanieczyszczały wodę w Syłwie, czyniąc ją nieprzydatną do picia. Oprócz tego nad Kungurem unosił się "''...wszędzie smród skór, widoczny znak, że miasto z tego żyje''"<ref name="rs" />. W tymże 1720 roku [[Wasilij Tatiszczew]] otworzył w Kungurze Biuro Górnicze, przemianowane w 1721 roku na Urząd Górniczy, a w 1725 roku pierwszą uralską szkołę górniczą. Kungur stał się centrum okręgu górniczego, a w 1737 roku do miasta przeniósł się zarząd prowincji z Solikamska.


⚫
Na początku 1774 roku do Kunguru zbliżyły się tatarskie, baszkirskie i zbuntowane kozackie oddziały [[Jemieljan Pugaczow|Pugaczowa]] pod dowództwem [[Saławat Jułajew|Saławata Jułajewa]] i Iwana Kuzniecowa w sile około 11 tysięcy<ref name="p">[http://mikv1.narod.ru/text/Popoff1973.htm Журнал об осаде города Кунгура повстанческими отрядами Юлаева С., Кузнецова И. и Васева И.]</ref>. Kungurski wojewoda jeszcze 27 października 1773 roku uciekł ze wszystkimi urzędnikami do [[Wierchnieczusowskije Gorodki|Czusowskich Gorodków]] do [[Stroganowowie|Stroganowów]], wskutek czego został pozbawiony urzędów i wysłany do Wiatki. Organizacją obrony zajął się [[burmistrz]] Filipp Krotow i prezydent [[magistrat]]u Iwan Chlebnikow, którzy uzbroili wszystkich mieszkańców miasta i zwrócili się o pomoc do sąsiednich miast<ref name="rs" />. Ze strony wojskowej obroną dowodził sekund major Aleksandr Papow<ref name="p" />, który przybył do Kunguru w celu poboru rekruta. Zawrócił z drogi kapitana Rylejewa z 376 rekrutami i 12 starymi żołnierzami. Do miasta przybyło także 50 kozaków z Zakładów Jugowskich z artylerią i 100 kozaków dwoma działami z [[Jekaterynburg]]a pod dowództwem podporucznika Posochowa. Sekund major Papow odparł cztery szturmy: 4, 5, 9 i 23 stycznia, przeprowadzone z różnych kierunków, za co został nagrodzony stopniem [[podpułkownik]]a przez [[Katarzyna II Wielka|carycę Katarzynę]]. Przed ostatnim szturmem przybył do miasta z [[Kazań|Kazania]] sekund major Gagrin z 200 żołnierzami, a z Jekaterynburga Nikonow ze 170 żołnierzami. Rebelianci uciekli. Po zakończeniu powstania Pugaczowa w 1775 roku F. Krotow i Jemieljan Chlebnikow zostali nagrodzeni, a Kungurowi anulowano zaległości w wysokości 5069 rubli i 95 kopiejek<ref name="rs" />.
⚫
W 1770 roku odwiedził Kungur ze swoją ekspedycją znany podróżnik doktor [[Iwan Lepiochin|Lepiochin]] i stwierdził, że miejscowy kreml został "''celowo zniszczony''", a samo miasto jest całe wybudowane z drewna, oprócz sześciu cerkwi i "''źle skonstruowanego''" kamiennego ratusza<ref>Лепёхин И. И. Дневные записки путешествия. СПб. 1771. Часть 2</ref>.


⚫
W 1786 roku przekształcono Kungur z centrum prowincji permskiej na miasto ujezdowe [[Namiestnictwo (Rosja)|namiestnictwa]] permskiego, a po zmianie nazwy w 1797 roku – kungurskiego ujezdu [[Gubernia permska|guberni permskiej]]<ref>ВТ-ЭСБЕ|Кунгур, уездный город Пермской губернии.</ref>. 1783 roku do miasta dotarła budowa [[Trakt syberyjski|traktu syberyjskiego]], którym 1790 roku po drodze na [[Zesłanie|zsyłkę]] przyjechał do miasta [[Aleksandr Radiszczew]]. W dniach od 28 listopada do 4 grudnia zatrzymał się w domu wojewody. O Kungurze pisał tak:
⚫
Na początku 1774 roku do Kunguru zbliżyły się tatarskie, baszkirskie i zbuntowane kozackie oddziały [[Jemieljan Pugaczow|Pugaczowa]] pod dowództwem [[Saławat Jułajew|Saławata Jułajewa]] i Iwana Kuzniecowa w sile około 11 tysięcy<ref name="p">[http://mikv1.narod.ru/text/Popoff1973.htm Журнал об осаде города Кунгура повстанческими отрядами Юлаева С., Кузнецова И. и Васева И.]</ref>. Kungurski wojewoda jeszcze 27 października 1773 roku uciekł ze wszystkimi urzędnikami do [[Wierchnieczusowskije Gorodki|Czusowskich Gorodków]] do [[Stroganowowie|Stroganowów]], wskutek czego został pozbawiony urzędów i wysłany do Wiatki. Organizacją obrony zajął się [[burmistrz]] Filipp Krotow i prezydent [[magistrat]]u Iwan Chlebnikow, którzy uzbroili wszystkich mieszkańców miasta i zwrócili się o pomoc do sąsiednich miast<ref name="rs" />. Ze strony wojskowej obroną dowodził sekund major Aleksandr Papow<ref name="p" />, który przybył do Kunguru w celu poboru rekruta. Zawrócił z drogi kapitana Rylejewa z 376 rekrutami i 12 starymi żołnierzami. Do miasta przybyło także 50 kozaków z Zakładów Jugowskich z artylerią i 100 kozaków dwoma działami z [[Jekaterynburg]]a pod dowództwem podporucznika Posochowa. Sekund major Papow odparł cztery szturmy: 4, 5, 9 i 23 stycznia, przeprowadzone z różnych kierunków, za co został nagrodzony stopniem [[podpułkownik]]a przez [[Katarzyna II Wielka|carycę Katarzynę]]. Przed ostatnim szturmem przybył do miasta z [[Kazań|Kazania]] sekund major Gagrin z 200 żołnierzami, a z [[Jekaterynburg]]a Nikonow ze 170 żołnierzami. Rebelianci uciekli. Po zakończeniu powstania Pugaczowa w 1775 roku F. Krotow i Jemieljan Chlebnikow zostali nagrodzeni, a Kungurowi anulowano zaległości w wysokości 5069 rubli i 95 kopiejek<ref name="rs" />.

⚫
W 1786 roku przekształcono Kungur z centrum prowincji permskiej na miasto ujezdowe [[Namiestnictwo (Rosja)|namiestnictwa]] permskiego, a po zmianie nazwy w 1797 roku - kungurskiego ujezdu [[Gubernia permska|guberni permskiej]]<ref>ВТ-ЭСБЕ|Кунгур, уездный город Пермской губернии</ref>. 1783 roku do miasta dotarła budowa [[Trakt syberyjski|traktu syberyjskiego]], którym 1790 roku po drodze na [[Zesłanie|zsyłkę]] przyjechał do miasta [[Aleksandr Radiszczew]]. W dniach od 28 listopada do 4 grudnia zatrzymał się w domu wojewody. O Kungurze pisał tak:


''Stare miasto, źle zbudowane. Kiedyś stolica prowincji. Na górze stara twierdza, tzn. mury z basztami, w których są bramy. Na placu przed murami stoi 20 odlewanych armat na lawetach, z których trzy zdatne do użycia... Miejsce piękne, dookoła pola...''<ref name="rs" />
''Stare miasto, źle zbudowane. Kiedyś stolica prowincji. Na górze stara twierdza, tzn. mury z basztami, w których są bramy. Na placu przed murami stoi 20 odlewanych armat na lawetach, z których trzy zdatne do użycia... Miejsce piękne, dookoła pola...''<ref name="rs" />


W 1837 roku w Kungurze przebywał [[Wasilij Żukowski]], towarzysz przyszłego cara [[Aleksander II Romanow|Aleksandra II]] w czasie jego podróży zapoznawczej po Rosji. Według legendy, o mieście wypowiedział się [[Epigramat|epigramem]]: ''Miasto - dziura, lud - pijany''<ref name="rs" />. W 1840 roku w Kungurze otworzono pierwszą w mieście publiczną bibliotekę, złożoną z książek podarowanych przez Kiriłła Chlebnikowa, badacza [[Kamczatka|Kamczatki]] i [[Alaska|Alaski]]. W tym samym roku kupiec Aleksiej Gubkin zapoczątkował w Kungurze handel herbatą, który dzięki staraniom jego i innych kungurskich przedsiębiorców szybko przekształcił miasto duże centrum hurtowego handlu herbatą<ref name="rs" />.
W 1837 roku w Kungurze przebywał [[Wasilij Żukowski]], towarzysz przyszłego cara [[Aleksander II Romanow|Aleksandra II]] w czasie jego podróży zapoznawczej po Rosji. Według legendy, o mieście wypowiedział się [[Epigramat|epigramem]]: ''Miasto – dziura, lud – pijany''<ref name="rs" />. W 1840 roku w Kungurze otworzono pierwszą w mieście publiczną bibliotekę, złożoną z książek podarowanych przez Kiriłła Chlebnikowa, badacza [[Kamczatka|Kamczatki]] i [[Alaska|Alaski]]. W tym samym roku kupiec Aleksiej Gubkin zapoczątkował w Kungurze handel herbatą, który dzięki staraniom jego i innych kungurskich przedsiębiorców szybko przekształcił miasto duże centrum hurtowego handlu herbatą<ref name="rs" />.


W lipcu 1877 roku ten sam Gubkin otworzył w mieście Kungurską Szkołę Techniczną, przy której znajdowały się warsztaty mechaniczne, będące po 1917 roku zalążkiem Kungurskich Zakładów Budowy Maszyn. W 1887 roku uruchomiono szybką linię parowcową między Permem i Kungurem po Kamie, [[Czusowa|Czusowej]] i Syłwie, a w 1909 roku otwarto kungurski dworzec kolejowy na trasie Perm - Jekaterynburg, będącej częścią [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]]. Również w 1909 roku zaczął funkcjonować miejski wodociąg i muzeum krajoznawcze, a dwa lata wcześniej pojawiła się w Kungurze łączność [[telefon]]iczna<ref name="rs" />.
W lipcu 1877 roku ten sam Gubkin otworzył w mieście Kungurską Szkołę Techniczną, przy której znajdowały się warsztaty mechaniczne, będące po 1917 roku zalążkiem Kungurskich Zakładów Budowy Maszyn. W 1887 roku uruchomiono szybką linię parowcową między Permem i Kungurem po Kamie, [[Czusowaja|Czusowej]] i Syłwie, a w 1909 roku otwarto kungurski dworzec kolejowy na trasie Perm – Jekaterynburg, będącej częścią [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]]. Również w 1909 roku zaczął funkcjonować miejski wodociąg i muzeum krajoznawcze, a dwa lata wcześniej pojawiła się w Kungurze łączność [[telefon]]iczna<ref name="rs" />.


Przed samą [[I wojna światowa|I wojną światową]] w 1913 roku w mieście zainstalowano elektryczne oświetlenie i pojawił się [[kinematograf]] w drewnianym kinie "Olimp", które w czasach [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckich]] zmieniło nazwę na "Proletarij", a potem na "Zwiozdoczka". Później go rozebrano. W 1914 roku Aleksandr Chlebnikow otworzył dla zwiedzających [[Kungurska Jaskinia Lodowa|Kungurską Jaskinię Lodową]], w której 13 czerwca tego roku przebywała niemiecka księżna [[Wiktoria z Hesji-Darmstadt|Wiktoria Hessen-Darmstadt]], starsza siostra cesarzowej Rosji [[Aleksandra Romanowa (1872–1918)|Aleksandry Fiodorownej)]], żony ostatniego cara [[Mikołaj II Romanow|Mikołaja II]] ze swoją córką [[Ludwika Mountbatten|Ludwiką]]. 18 dni później zaczęła się wojna.
Przed samą [[I wojna światowa|I wojną światową]] w 1913 roku w mieście zainstalowano elektryczne oświetlenie i pojawił się [[kinematograf]] w drewnianym kinie „Olimp”, które w czasach [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckich]] zmieniło nazwę na „Proletarij”, a potem na „Zwiozdoczka”. Później go rozebrano. W 1914 roku Aleksandr Chlebnikow otworzył dla zwiedzających [[Kungurska Jaskinia Lodowa|Kungurską Jaskinię Lodową]], w której 13 czerwca tego roku przebywała niemiecka księżna [[Wiktoria z Hesji-Darmstadt|Wiktoria Hessen-Darmstadt]], starsza siostra cesarzowej Rosji [[Aleksandra Romanowa (1872–1918)|Aleksandry Fiodorownej]], żony ostatniego cara [[Mikołaj II Romanow|Mikołaja II]] ze swoją córką [[Ludwika Mountbatten|Ludwiką]]. 18 dni później zaczęła się wojna.


28 października (10 listopada) 1917 roku w Kungurze ustanowiono władzę radziecką<ref name="rkpb">[http://politarchive.perm.ru/nsa/obzory-fondov/kungurskij-gorkom-kpss-za-1919-1983-gody.html Пермский государственный архив новейшей истории. Кунгурский горком КПСС за 1919—1983 годы]</ref><ref name="m">[http://www.mamatov.ru/doc/kungur.pdf Кунгур, путеводитель. СПб., 2009]</ref>. 30 listopada w mieście dokonano pogromów na "kontrrewolucjonistach"<ref name="elt">[http://politarchive.perm.ru/publikatsii/konferentsii/grazhdanskaya-vojna-na-vostoke-rossii/l-yu-eltysheva-sredstva-massovoj-informatsii-o-sobytiyah-v-kungure-1917-1919-gg.html Л. Ю. Елтышева. Средства массовой информации о событиях в Кунгуре 1917—1919 гг.]</ref>, a zimą 1918 roku do Kunguru przybył oddział [[Czeka]] z Permu pod dowództwem Aleksandra Borczaninowa<ref name="rs" />. W nocy z 5 na 6 lutego przeprowadzono pierwsze mordy: rozstrzelano rodzinę Agiejewów<ref name="rs" /><ref name="elt" /> za ''uczestnictwo w spisku przeciwko władzy radzieckiej''<ref name="rs" />. W kwietniu i wrześniu odbyło się jeszcze kilka zbiorowych egzekucji mieszkańców miasta - ''wrogów władzy radzieckiej'', przy czym od 27 czerwca 1918 roku egzekucjami w mieście zajmowała się miejscowa Kungurska Komisja Nadzwyczajna<ref name="adm1">{{Cytuj stronę |url=http://www.kungur-adm.ru/dates/6.html |tytuł=Официальный сайт администрации. События |data dostępu=2015-06-26 |archiwum=https://web.archive.org/web/20091115012423/http://www.kungur-adm.ru/dates/6.html |zarchiwizowano=2009-11-15 }}</ref>. Jednostki jekaterynburskiej grupy [[Armia Syberyjska|Armii Syberyjskiej]] pod dowództwem [[Generał major|generała majora]] [[Radola Gajda|Radoli Gajdy]], które [[Operacja permska (1918–1919)|zajęły miasto]] 21 grudnia 1918 roku, odkryły w baraku naprzeciwko podmiejskiego więzienia ''38 przez nikogo nierozpoznanych trupów''<ref name="elt" />. 1 lipca 1919 roku miasto [[Operacja permska (1919)|zostało zdobyte]] przez jednostki [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]<ref name="m" />. Z białymi ewakuowała się znaczna ilość mieszkańców miasta, należących do klasy średniej<ref>[http://www.politarchive.perm.ru/publikatsii/konferentsii/grazhdanskaya-vojna-na-vostoke-rossii/o-a-reneva-ne-dolzhno-byt-chastnoj-sobstvennosti.html О. А. Ренёва …Не должно быть частной собственности]</ref>.
28 października (10 listopada) 1917 roku w Kungurze ustanowiono władzę radziecką<ref name="rkpb">[http://politarchive.perm.ru/nsa/obzory-fondov/kungurskij-gorkom-kpss-za-1919-1983-gody.html Пермский государственный архив новейшей истории. Кунгурский горком КПСС за 1919–1983 годы].</ref><ref name="m">[http://www.mamatov.ru/doc/kungur.pdf Кунгур, путеводитель. СПб., 2009].</ref>. 30 listopada w mieście dokonano pogromów na „kontrrewolucjonistach”<ref name="elt">[http://politarchive.perm.ru/publikatsii/konferentsii/grazhdanskaya-vojna-na-vostoke-rossii/l-yu-eltysheva-sredstva-massovoj-informatsii-o-sobytiyah-v-kungure-1917-1919-gg.html Л. Ю. Елтышева. Средства массовой информации о событиях в Кунгуре 1917–1919 гг.]</ref>, a zimą 1918 roku do Kunguru przybył oddział [[Czeka]] z Permu pod dowództwem Aleksandra Borczaninowa<ref name="rs" />. W nocy z 5 na 6 lutego przeprowadzono pierwsze mordy: rozstrzelano rodzinę Agiejewów<ref name="rs" /><ref name="elt" /> za ''uczestnictwo w spisku przeciwko władzy radzieckiej''<ref name="rs" />. W kwietniu i wrześniu odbyło się jeszcze kilka zbiorowych egzekucji mieszkańców miasta – ''wrogów władzy radzieckiej'', przy czym od 27 czerwca 1918 roku egzekucjami w mieście zajmowała się miejscowa Kungurska Komisja Nadzwyczajna<ref name="adm1">{{Cytuj stronę |url = http://www.kungur-adm.ru/dates/6.html |tytuł = Официальный сайт администрации. События |archiwum = https://web.archive.org/web/20091115012423/http://www.kungur-adm.ru/dates/6.html |zarchiwizowano = 2009-11-15 |data dostępu = 2015-06-26}}</ref>. Jednostki jekaterynburskiej grupy [[Armia Syberyjska|Armii Syberyjskiej]] pod dowództwem [[Generał major|generała majora]] [[Radola Gajda|Radoli Gajdy]], które [[Operacja permska (1918–1919)|zajęły miasto]] 21 grudnia 1918 roku, odkryły w baraku naprzeciwko podmiejskiego więzienia ''38 przez nikogo nierozpoznanych trupów''<ref name="elt" />. 1 lipca 1919 roku miasto [[Operacja permska (1919)|zostało zdobyte]] przez jednostki [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]<ref name="m" />. Z białymi ewakuowała się znaczna liczba mieszkańców miasta, należących do klasy średniej<ref>[http://www.politarchive.perm.ru/publikatsii/konferentsii/grazhdanskaya-vojna-na-vostoke-rossii/o-a-reneva-ne-dolzhno-byt-chastnoj-sobstvennosti.html О. А. Ренёва …Не должно быть частной собственности].</ref>.


W 1921 roku w Kungurze zaczęto drukować miejscową gazetę "Iskra"<ref name="m" />, która ukazuje się do chwili obecnej. W 1928 roku wybudowano obok miasta [[Rzeźnia|rzeźnię]], na bazie której powstał niewielki kombinat mięsny. Z czasem jego produkcja wzrosła, a obecnie nosi nazwę OOO Miasokombinat "Kungurskij"<ref>[http://www.alfafm.ru/sobitia/permskoe/kungursky/ ООО Мясокомбинат «Кунгурский»]</ref>. W pierwszej połowie lat 30. XX wieku powstały zakłady mleczarskie, obecnie noszące nazwę OAO Mołkombinat "Kungurskij"<ref>[http://www.molkungur.ru/about/info/ ОАО Молкомбинат «Кунгурский». История компании]</ref>. W 1931 roku warsztaty mechaniczne kungurskiego technikum przekształcono w szkołę-zakład mechaniczny, który od 1933 roku zaczął produkcję koparek różnych typów. Od 1943 roku specjalizuje się w wyrobie sprzętu dla wiertnictwa i przemysłu petrochemicznego, obecnie pod nazwą OAO "Kungurskie Zakłady Budowy Maszyn"<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.uralstars.com/ex/kunmz/ |tytuł=Открытое акционерное общество Кунгурский машиностроительный завод |data dostępu=2015-06-26 |archiwum=https://web.archive.org/web/20120409103528/http://www.uralstars.com/ex/kunmz/ |zarchiwizowano=2012-04-09 }}</ref>.
W 1921 roku w Kungurze zaczęto drukować miejscową gazetę „Iskra”<ref name="m" />, która ukazuje się do chwili obecnej. W 1928 roku wybudowano obok miasta [[Rzeźnia|rzeźnię]], na bazie której powstał niewielki kombinat mięsny. Z czasem jego produkcja wzrosła, a obecnie nosi nazwę OOO Miasokombinat „Kungurskij”<ref>[http://www.alfafm.ru/sobitia/permskoe/kungursky/ ООО Мясокомбинат «Кунгурский»].</ref>. W pierwszej połowie lat 30. XX wieku powstały zakłady mleczarskie, obecnie noszące nazwę OAO Mołkombinat „Kungurskij”<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.molkungur.ru/about/info/ |tytuł = ОАО Молкомбинат «Кунгурский». История компании |archiwum = https://web.archive.org/web/20101126203116/http://molkungur.ru/about/info/ |zarchiwizowano = 2010-11-26 |data dostępu = 2015-06-26}}</ref>. W 1931 roku warsztaty mechaniczne kungurskiego technikum przekształcono w szkołę-zakład mechaniczny, który od 1933 roku zaczął produkcję koparek różnych typów. Od 1943 roku specjalizuje się w wyrobie sprzętu dla wiertnictwa i przemysłu petrochemicznego, obecnie pod nazwą OAO „Kungurskie Zakłady Budowy Maszyn”<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.uralstars.com/ex/kunmz/ |tytuł = Открытое акционерное общество Кунгурский машиностроительный завод |archiwum = https://web.archive.org/web/20120409103528/http://www.uralstars.com/ex/kunmz/ |zarchiwizowano = 2012-04-09 |data dostępu = 2015-06-26}}</ref>.
⚫
Wraz z początkiem [[Wielka wojna ojczyźniana|wielkiej wojny ojczyźnianej]] miasto przeszło na produkcję wojenną, która odbywała się w miejscowych zakładach i tych, które ewakuowano tu z [[Odessa|Odessy]], [[Kramatorsk]]a i [[Tuapse]]. Na froncie walczyło 25 tys. mieszkańców miasta. Na pamiątkę sformowanej w Kungurze brygady [[10 Gwardyjskiej Dywizji Pancernej]] na placu Zwycięstwa ustawiono czołg [[T-34]]<ref name="m" />.


⚫
Wraz z początkiem [[front wschodni (II wojna światowa)|wojny niemiecko-radzieckiej]] miasto przeszło na produkcję wojenną, która odbywała się w miejscowych zakładach i tych, które ewakuowano tu z [[Odessa|Odessy]], [[Kramatorsk]]a i [[Tuapse]]. Na froncie walczyło 25 tys. mieszkańców miasta. Na pamiątkę sformowanej w Kungurze brygady [[10 Gwardyjskiej Dywizji Pancernej]] na placu Zwycięstwa ustawiono czołg [[T-34]]<ref name="m" />.
⚫
W 1970 roku Kungur wpisano na listę [[Historyczne miejscowości Rosji|historycznych miejscowości Rosji]]<ref name="m" />. Od lipca 2002 roku w mieście zaczęto corocznie organizować "Niebiański Jarmark" - festiwal balonowy, na którym można zobaczyć wiele [[aerostat]]ów o różnych konstrukcjach.


⚫
W 1970 roku Kungur wpisano na listę [[Historyczne miejscowości Rosji|historycznych miejscowości Rosji]]<ref name="m" />. Od lipca 2002 roku w mieście zaczęto corocznie organizować „Niebiański Jarmark” – festiwal balonowy, na którym można zobaczyć wiele [[aerostat]]ów o różnych konstrukcjach.
⚫
[[Plik:Vid na Kungur sverhu.jpg|thumb|300px|right|Kungur z lotu ptaka]]

⚫
[[Plik:Vid na Kungur sverhu.jpg|thumb|300px|Kungur z lotu ptaka]]


== Warunki naturalne ==
== Warunki naturalne ==
Miasto położone jest na północy kungurskiego [[lasostep]]u, [[Biom|formacji roślinnej]] w swoisty sposób łączącej las mieszany ze stepem. Bogatą roślinność stepową, leśną i łąkową uzupełniają [[relikt]]y i [[endemit]]y. [[Rzeźba terenu|Ukształtowanie powierzchni]] w granicach miasta jest urozmaicone. Podłoże składa się z miękkich skał - [[Wapień|wapieni]], [[anhydryt]]ów i [[gips]]ów, w których występują bogate zjawiska [[Kras (geologia)|krasowe]]. Utrudnia to prace budowlane prowadzone w mieście. Na terenie miasta znajduje się unikalny geologiczny pomnik przyrody [[Kungurska Jaskinia Lodowa]], jedna z większych jaskiń krasowych w europejskiej części Rosji. Jej długość wynosi 5600 m i znajduje się w niej ok. 70 jeziorek.
Miasto położone jest na północy kungurskiego [[lasostep]]u, [[Biom|formacji roślinnej]] w swoisty sposób łączącej las mieszany ze stepem. Bogatą roślinność stepową, leśną i łąkową uzupełniają [[relikt]]y i [[endemit]]y. [[Rzeźba terenu|Ukształtowanie powierzchni]] w granicach miasta jest urozmaicone. Podłoże składa się z miękkich skał – [[Wapień|wapieni]], [[anhydryt]]ów i [[gips]]ów, w których występują bogate zjawiska [[Kras (geologia)|krasowe]]. Utrudnia to prace budowlane prowadzone w mieście. Na terenie miasta znajduje się unikalny geologiczny pomnik przyrody [[Kungurska Jaskinia Lodowa]], jedna z większych jaskiń krasowych w europejskiej części Rosji. Jej długość wynosi 5600 m i znajduje się w niej ok. 70 jeziorek.


Miasto leży nad [[Syłwa|Syłwą]] i uchodzących do niej rzek [[Irień|Irienia]] i [[Szakwa|Szakwy]]. Wody tych rzek odznaczają się wysokim stężeniem [[Wodorowęglany|wodorowęglanów]] [[potas]]u i [[magnez]]u (szczególnie Irienia), co ogranicza możliwości ich użytkowania do celów bytowych i w gospodarce. Wiele przedsiębiorstw wykorzystuje dla swoich potrzeb wody podziemne. Gwałtowne topnienie śniegu prowadzi często do powodzi. Poziom wody w mieście potrafi wzrosnąć o 5–7 m.
Miasto leży nad [[Syłwa|Syłwą]] i uchodzących do niej rzek [[Irień|Irienia]] i [[Szakwa|Szakwy]]. Wody tych rzek odznaczają się wysokim stężeniem [[Wodorowęglany|wodorowęglanów]] [[potas]]u i [[magnez]]u (szczególnie Irienia), co ogranicza możliwości ich użytkowania do celów bytowych i w gospodarce. Wiele przedsiębiorstw wykorzystuje dla swoich potrzeb wody podziemne. Gwałtowne topnienie śniegu prowadzi często do powodzi. Poziom wody w mieście potrafi wzrosnąć o 5–7 m.
Linia 100: Linia 101:
|rok18= 2014 ||pop18= 66765
|rok18= 2014 ||pop18= 66765
|rok19= 2015 ||pop19= 66606
|rok19= 2015 ||pop19= 66606
|źródło=Narodnaja Encykłopiedia Gorodow i Riegionow Rossii "Moj Gorod", Kungur: 1856, 1897, 1913, 1926, 1931, 1939, 1967, 1973; Wsiesojuznyj Pieriepis´ Nasielenija: 1959, 1970, 1979 i 1989 goda; Wsierossijskij Pieriepis´ Nasielenija 2010; Czislennost´ nasielenija Rossijskoj Fiedieracyi po municypalnym obrazowanijam: 2012, 2013, 2014, 2015;}}
|źródło=Narodnaja Encykłopiedia Gorodow i Riegionow Rossii „Moj Gorod”, Kungur: 1856, 1897, 1913, 1926, 1931, 1939, 1967, 1973; Wsiesojuznyj Pieriepis´ Nasielenija: 1959, 1970, 1979 i 1989 goda; Wsierossijskij Pieriepis´ Nasielenija 2010; Czislennost´ nasielenija Rossijskoj Fiedieracyi po municypalnym obrazowanijam: 2012, 2013, 2014, 2015;}}


Pod względem liczby mieszkańców w dniu 1 stycznia 2014 roku Kungur znajduje się na 234 miejscu wśród 1100 miast Federacji Rosyjskiej<ref name="2014CQ">{{Cytuj stronę | url = http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar | tytuł = Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года | opublikowany = gks.ru | data dostępu = 2014-08-02 | archiwum = https://www.webcitation.org/6RWqP50QK?url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar | zarchiwizowano = 2014-08-02 }}</ref>.
Pod względem liczby mieszkańców w dniu 1 stycznia 2014 roku Kungur znajduje się na 234. miejscu wśród 1100 miast Federacji Rosyjskiej<ref name="2014CQ">{{Cytuj stronę |url = http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar |tytuł = Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года |opublikowany = gks.ru |archiwum = https://www.webcitation.org/6RWqP50QK?url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar |zarchiwizowano = 2014-08-02 |data dostępu = 2014-08-02}}</ref>.


Liczba mieszkańców miasta jest stabilna i praktycznie nie rośnie w ostatnich latach. Ubytek mieszkańców jest całkowicie kompensowany przez migrację z sąsiednich rejonów i przyrost naturalny. Parametry struktury demograficznej pod względem płci i wieku odpowiadają średniemu poziomowi regionalnemu. Udział ludności w wieku produkcyjnym wynosi 57,6%, a w wieku poprodukcyjnym - 17,3%. Średni wiek - 33,9 roku. Średnioroczna liczba pracowników i urzędników wynosi 35,8 tys. osób. Ilość specjalistów z wyższym i średnim wykształceniem specjalistycznym jest w mieście wyższa niż w rejonach wiejskich.
Liczba mieszkańców miasta jest stabilna i praktycznie nie rośnie w ostatnich latach. Ubytek mieszkańców jest całkowicie kompensowany przez migrację z sąsiednich rejonów i przyrost naturalny. Parametry struktury demograficznej pod względem płci i wieku odpowiadają średniemu poziomowi regionalnemu. Udział ludności w wieku produkcyjnym wynosi 57,6%, a w wieku poprodukcyjnym – 17,3%. Średni wiek – 33,9 roku. Średnioroczna liczba pracowników i urzędników wynosi 35,8 tys. osób. Liczba specjalistów z wyższym i średnim wykształceniem specjalistycznym jest w mieście wyższa niż w rejonach wiejskich.


'''Skład etniczny'''
'''Skład etniczny'''
Dominują Rosjanie (ponad 90%), ale są też [[Baszkirzy]], [[Tatarzy]] i inne narodowości. Zasoby [[Siła robocza|siły roboczej]] są wysokie. Miasto wyróżnia się wśród okolicznych miast wysokim udziałem ludności z wyższym i średnim specjalistycznym wykształceniem i jednocześnie znaczną ilością ludzi z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia.
Dominują Rosjanie (ponad 90%), ale są też [[Baszkirzy]], [[Tatarzy]] i inne narodowości. Zasoby [[Siła robocza|siły roboczej]] są wysokie. Miasto wyróżnia się wśród okolicznych miast wysokim udziałem ludności z wyższym i średnim specjalistycznym wykształceniem i jednocześnie znaczną liczbą ludzi z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia.


== Transport ==
== Transport ==
[[Plik:Kungur asv2019-05 img86 Railway station.jpg|300px|thumb|Dworzec kolejowy wybudowany w stylu modernistycznym]]
[[Plik:Kungur asv2019-05 img86 Railway station.jpg|thumb|300px|Dworzec kolejowy wybudowany w stylu modernistycznym]]
Kungur jest dużym węzłem komunikacyjnym, przez który przechodzą drogi o znaczeniu federalnym (R242) i krajowym (R343). W mieście jest dworzec kolejowy [[Kolej transsyberyjska|kolei transsyberyjskiej]].
Kungur jest dużym węzłem komunikacyjnym, przez który przechodzą drogi o znaczeniu federalnym (R242) i krajowym (R343). W mieście jest dworzec kolejowy [[Kolej Transsyberyjska|kolei transsyberyjskiej]].


Historycznie Kungur był węzłem komunikacyjnym [[Przedurale|Przedurala]]. Przez miasto przechodził znany [[trakt syberyjski]]. Trakt Gorobłagodatski łączył Kungur z [[Osa (miasto)|Osą]], a Trakt Birski z [[Birsk]]iem i [[Ufa|Ufą]].
Historycznie Kungur był węzłem komunikacyjnym [[Przedurale|Przedurala]]. Przez miasto przechodził znany [[trakt syberyjski]]. Trakt Gorobłagodatski łączył Kungur z [[Osa (miasto)|Osą]], a Trakt Birski z [[Birsk]]iem i [[Ufa|Ufą]].

== Gospodarka ==
W Kungur rozwinął się przemysł maszynowy, skórzano-obuwniczy, drzewny oraz materiałów budowlanych<ref name=PWN>{{encyklopedia PWN|id = 3929030|tytuł= Kungur|data dostępu=2021-09-22}}</ref>. Ponadto w mieście znajduje się fabryka instrumentów muzycznych{{r|PWN}}.


== Religia ==
== Religia ==
=== Prawosławie ===
=== Prawosławie ===
Świątynie prawosławne na terenie miasta zgrupowane są w dwóch dekanatach [[Eparchia permska|eparchii permskiej]] Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego: [[Dekanat kungurski pierwszy|kungurskim pierwszym]] i [[Dekanat kungurski drugi|drugim]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Храмы и монастыри |data dostępu = 2019-03-16 |opublikowany = www.pravperm.ru |url = http://www.pravperm.ru/home/hramy_i_monastyri/}}</ref>. W mieście czynne są:
Świątynie prawosławne na terenie miasta zgrupowane są w dwóch dekanatach [[Eparchia permska|eparchii permskiej]] Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego: [[Dekanat kungurski pierwszy|kungurskim pierwszym]] i [[Dekanat kungurski drugi|drugim]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Храмы и монастыри |data dostępu = 2019-03-16 |opublikowany = www.pravperm.ru |url = http://www.pravperm.ru/home/hramy_i_monastyri/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20190316114641/http://pravperm.ru/home/hramy_i_monastyri/ |zarchiwizowano = 2019-03-16}}</ref>. W mieście czynne są:


* Cerkiew Tichwińskiej Ikony Matki Bożej
* Cerkiew Tichwińskiej Ikony Matki Bożej
Linia 132: Linia 136:
* willa Kowalowa
* willa Kowalowa
* Zarząd Miasta
* Zarząd Miasta
* ''Gostinyj dwor'' - zabytek architektury handlowej
* ''Gostinyj dwor'' – zabytek architektury handlowej
* dom Anufrijewej
* dom Anufrijewej
* dom Gribuszyna
* dom Gribuszyna
Linia 143: Linia 147:
* Kungurska Szkoła Techniczna Gubkina
* Kungurska Szkoła Techniczna Gubkina
* Kungurska Miejska Szkoła Czteroklasowa
* Kungurska Miejska Szkoła Czteroklasowa
* ''Jelizawietinskaja rukodielnaja szkoła'' - w czasach przedrewolucyjnych szkoła zawodowa dla osieroconych dziewcząt
* ''Jelizawietinskaja rukodielnaja szkoła'' – w czasach przedrewolucyjnych szkoła zawodowa dla osieroconych dziewcząt
* willa Kuzniecowa
* willa Kuzniecowa
* ''Pup Ziemli'' - Pępek Ziemi
* ''Pup Ziemli'' – Pępek Ziemi


== Muzea ==
== Muzea ==
Linia 156: Linia 160:
== Rezerwaty ==
== Rezerwaty ==
[[Plik:Kungur 2006 Ledianaya Gora.JPG|thumb|Lej krasowy na górze Ledianej]]
[[Plik:Kungur 2006 Ledianaya Gora.JPG|thumb|Lej krasowy na górze Ledianej]]
Góra Ledianaja ''(Ledianaja gora)'' i [[Kungurska Jaskinia Lodowa]] to zespół historyczno-przyrodniczy o znaczeniu regionalnym. Obejmuje obszerny system jaskiń krasowych i położony nad nimi obszar z lejami krasowymi i roślinnością reliktową. Rezerwat znajduje się na obrzeżu miasta, w południowo-wschodniej części płaskowyżu zwanego Ledianą górą. Ledianaja gora ciągnie się z północnego wschodu na południowy zachód między Syłwą i jej dopływem, Szakwą, wznosząc się do 90 m ponad poziom rzek i wrzynając się w obszar miasta<ref>Дорофеев Е. П., Лукин В. С. Кунгурская ледяная пещера / [http://issuu.com/bonikowski/docs/1983_bonikowski_pamjatniki_prirody Памятники природы Пермской области]. Составитель Баньковский, Лев Баньковский. — Пермь: Кн. изд-во, 1983. — С.41-52.</ref>.
Góra Ledianaja (''Ledianaja gora'') i [[Kungurska Jaskinia Lodowa]] to zespół historyczno-przyrodniczy o znaczeniu regionalnym. Obejmuje obszerny system jaskiń krasowych i położony nad nimi obszar z lejami krasowymi i roślinnością reliktową. Rezerwat znajduje się na obrzeżu miasta, w południowo-wschodniej części płaskowyżu zwanego Ledianą górą. Ledianaja gora ciągnie się z północnego wschodu na południowy zachód między Syłwą i jej dopływem, Szakwą, wznosząc się do 90 m ponad poziom rzek i wrzynając się w obszar miasta<ref>Дорофеев Е. П., Лукин В. С. Кунгурская ледяная пещера / [http://issuu.com/bonikowski/docs/1983_bonikowski_pamjatniki_prirody Памятники природы Пермской области]. Составитель Баньковский, Лев Баньковский. – Пермь: Кн. изд-во, 1983. – С.41-52.</ref>.


== Coroczne imprezy ==
== Coroczne imprezy ==
[[Plik:KungurAir2006.jpg|thumb|Niebiański Jarmark w 2006 roku]]
[[Plik:KungurAir2006.jpg|thumb|Niebiański Jarmark w 2006 roku]]
* Międzynarodowy festiwal balonowy "Niebiański Jarmark". Festiwal składa się z części sportowej i "Powietrznych Batalii". W pierwszej części zawodnicy walczą o zwycięstwo indywidualne, a część druga to konkurs drużynowy<ref>http://www.trip2rus.ru/event/995 Небесная ярмарка 2015</ref>.
* Międzynarodowy festiwal balonowy „Niebiański Jarmark”. Festiwal składa się z części sportowej i „Powietrznych Batalii”. W pierwszej części zawodnicy walczą o zwycięstwo indywidualne, a część druga to konkurs drużynowy<ref>http://www.trip2rus.ru/event/995 Небесная ярмарка 2015.</ref>.


== Sport ==
== Sport ==
* [[Dinamo Kungur]] - klub [[Piłka nożna|piłkarski]]
* [[Dinamo Kungur]] – klub [[Piłka nożna|piłkarski]]


== Znane osoby urodzone w Kungurze ==
== Znane osoby urodzone w Kungurze ==
[[Plik:Coat of Arms of Kungur (Perm krai) (1972).png|thumb|100px|Herb (1972)]]
[[Plik:Coat of Arms of Kungur (Perm krai) (1972).png|thumb|100px|Herb (1972)]]
* [[Arkadiusz (Jerszow)|Arkadiusz]] (1878-1937) – biskup kungurski, arcybiskup [[Jekaterynburg|swierdłowski]] i [[Irbit|irbicki]]. Zaliczony w poczet świętych cerkwi prawosławnej.
* [[Arkadiusz (Jerszow)|Arkadiusz]] (1878-1937) – biskup kungurski, arcybiskup [[Jekaterynburg|swierdłowski]] i [[Irbit|irbicki]]. Zaliczony w poczet świętych cerkwi prawosławnej.
* Walerij Aszychmin, (ur. 1961) – wykładowca Państwowej Politechniki Permskiej, specjalista w zakresie mechaniki i metod numerycznych, autor podręczników dotyczących matematycznego modelowania i programowania.
* Walerij Aszychmin (ur. 1961) – wykładowca Państwowej Politechniki Permskiej, specjalista w zakresie mechaniki i metod numerycznych, autor podręczników dotyczących matematycznego modelowania i programowania.
* Agata Budrina (1927-1999) - historyk sztuki, etnograf i muzealniczka.
* Agata Budrina (1927-1999) – historyk sztuki, etnograf i muzealniczka.
* Michaił Gribuszyn (1832-1889) – rosyjski przedsiębiorca, filantrop i działacz społeczny
* Michaił Gribuszyn (1832-1889) – rosyjski przedsiębiorca, filantrop i działacz społeczny
* [[Józef Gieysztor]] (1865-1958) - polski ekonomista i przyrodnik, profesor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie.
* [[Józef Gieysztor]] (1865-1958) – polski ekonomista i przyrodnik, profesor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie.
* Siergiej Gribuszyn (1871-1915) - rosyjski przedsiębiorca, filantrop i działacz społeczny
* Siergiej Gribuszyn (1871-1915) – rosyjski przedsiębiorca, filantrop i działacz społeczny
* Nikołaj Gridiagin (1953-1982) - gwałciciel i zabójca, ''kungurski potwór''.
* Nikołaj Gridiagin (1953-1982) – gwałciciel i zabójca, ''kungurski potwór''.
* [[Aleksiej Gubkin]] (1815-1889) – rosyjski kupiec specjalizujący się w handlu herbatą. Założyciel firmy "Gubkin, Kuzniecow i K", filantrop i dobroczyńca.
* [[Aleksiej Gubkin]] (1815-1889) – rosyjski kupiec specjalizujący się w handlu herbatą. Założyciel firmy „Gubkin, Kuzniecow i K”, filantrop i dobroczyńca.
* [[Aleksandr Dubrowin]] (1855-1921) – rosyjski polityk z początku XX wieku, lider [[Czarna Sotnia|Związku Narodu Rosyjskiego]], poseł II, II i IV [[Duma Państwowa Imperium Rosyjskiego|Dumy]], monarchista.
* [[Aleksandr Dubrowin]] (1855-1921) – rosyjski polityk z początku XX wieku, lider [[Czarna Sotnia|Związku Narodu Rosyjskiego]], poseł II, II i IV [[Duma Państwowa Imperium Rosyjskiego|Dumy]], monarchista.
* Jurij Kałacznikow (1928-1998) – konstruktor systemów artyleryjskich, wykładowca Państwowej Politechniki Permskiej.
* Jurij Kałacznikow (1928-1998) – konstruktor systemów artyleryjskich, wykładowca Państwowej Politechniki Permskiej.
Linia 187: Linia 191:
* Kiriłł Chlebnikow (1784-1838) – rosyjski kupiec, podróżnik i pisarz.
* Kiriłł Chlebnikow (1784-1838) – rosyjski kupiec, podróżnik i pisarz.
* Siergiej Czeriepanow (1881-1918) – rosyjski rewolucjonista.
* Siergiej Czeriepanow (1881-1918) – rosyjski rewolucjonista.
* Siergiej Szestakow (1905-1983) – szef wydziału zarządzania komendanturami [[1 Front Białoruski|1 Frontu Białoruskiego]], następnie szef działu organizacyjno-księgowego [[Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech|Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech]].
* Siergiej Szestakow (1905-1983) – szef wydziału zarządzania komendanturami [[1 Front Białoruski|1 Frontu Białoruskiego]], następnie szef działu organizacyjno-księgowego [[Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech|Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech]].
* Rudolf Fruntow (1942-2015) – radziecki i rosyjski reżyser, scenarzysta i producent filmowy, zasłużony artysta Federacji Rosyjskiej.
* Rudolf Fruntow (1942-2015) – radziecki i rosyjski reżyser, scenarzysta i producent filmowy, zasłużony artysta Federacji Rosyjskiej.


== Galeria ==
== Galeria ==
<gallery perrow="6">
<gallery mode="packed" heights="140">
Plik:Kungur asv2019-05 img85 StNicholas Church.jpg|Cerkiew Świętego Mikołaja
Plik:Kungur asv2019-05 img85 StNicholas Church.jpg|Cerkiew Świętego Mikołaja
Plik:Kungur asv2019-05 img37 Assumption Church.jpg |Cerkiew Uspienska
Plik:Kungur asv2019-05 img37 Assumption Church.jpg |Cerkiew Uspienska
Plik:Kungur asv2019-05 img67 Cathedral Square.jpg|Kaplica na centralnym placu (Cerkiew Aleksiejewska)
Plik:Kungur asv2019-05 img67 Cathedral Square.jpg|Kaplica na centralnym placu (Cerkiew Aleksiejewska)
Plik:Kungur asv2019-05 img50 Tikhvin Church.jpg|Cerkiew Tichwinska
Plik:Kungur asv2019-05 img50 Tikhvin Church.jpg|Cerkiew Tichwinska
Plik:Kungur asv2019-05 img43 Transfiguration Church.jpg|Sobór Preobrażeński
Plik:Kungur asv2019-05 img43 Transfiguration Church.jpg|Sobór Preobrażeński
</gallery>
</gallery>


Linia 204: Linia 208:
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://heraldicum.ru/russia/subjects/towns/kungur.htm Historia herbu Kunguru]
* [http://heraldicum.ru/russia/subjects/towns/kungur.htm Historia herbu Kunguru]
* [https://web.archive.org/web/20101021002527/http://kungur.forumgrad.ru/forum.htm Historia i genealogia Kunguru]
* {{Cytuj stronę | url = http://kungur.forumgrad.ru/forum.htm | tytuł = Historia i genealogia Kunguru | opublikowany = kungur.forumgrad.ru | archiwum = https://web.archive.org/web/20101021002527/http://kungur.forumgrad.ru/forum.htm | zarchiwizowano = 2010-10-21}}
* [http://www.mojgorod.ru/permsk_obl/kungur/index.html Kungur w encyklopedii "Moj gorod"]
* [http://www.mojgorod.ru/permsk_obl/kungur/index.html Kungur w encyklopedii „Moj gorod”]
* [http://docs.google.com/viewer?a=v&pid=explorer&chrome=true&srcid=0B35FjFro-rQwODA0OTRhZjEtZTE0Yy00YjdmLThmNjQtY2IxZTk0ZDc3MTky&hl=en_US Kungur w zachodnich mediach: koniec XIX wieku — 2011 roku]
* [http://docs.google.com/viewer?a=v&pid=explorer&chrome=true&srcid=0B35FjFro-rQwODA0OTRhZjEtZTE0Yy00YjdmLThmNjQtY2IxZTk0ZDc3MTky&hl=en_US Kungur w zachodnich mediach: koniec XIX wieku – 2011 roku]
* [http://www.kungur-adm.ru Oficjalna strona administracji Kunguru]
* [http://www.kungur-adm.ru Oficjalna strona administracji Kunguru]
* [http://kungur-religios.ucoz.ru/ Prawosławny Kungur]
* [http://kungur-religios.ucoz.ru/ Prawosławny Kungur]
Linia 214: Linia 218:
{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Kungur|!]]
[[Kategoria:Kungur| ]]
[[Kategoria:Miasta w Kraju Permskim]]

Aktualna wersja na dzień 16:54, 6 lip 2024

Kungur
Кунгур
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Kraj

 Permski

Powierzchnia

68,7 km²

Wysokość

120 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


64 259[1]
935,36 os./km²

Nr kierunkowy

+7 34271

Kod pocztowy

617470-617480

Tablice rejestracyjne

59, 81, 159

Położenie na mapie Kraju Permskiego
Mapa konturowa Kraju Permskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kungur”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kungur”
Ziemia57°26′N 56°56′E/57,433333 56,933333
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Kungur (ros. Кунгур) – miasto w Rosji, w Kraju Permskim, siedziba administracyjna rejonu kungurskiego. Ma status okręgu miejskiego. Leży na południowym wschodzie Kraju Permskiego, na środkowym Przeduralu, 90 km na południowy wschód od Permu. Oficjalnie założone w 1663 roku, od 1970 roku weszło na listę historycznych miejscowości Rosji. Zyskało popularność dzięki unikalnej jaskini lodowej. Liczba ludności w 2021 roku wynosiła 64 259, a powierzchnia 68,7 km².

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwę dała miastu rzeczka Kungurka wpadająca do Irienia w miejscu, gdzie zbudowano pierwszy ostróg. Hydronim mógł powstać w związku bogato rozwiniętymi zjawiskami krasowymi w okolicy miasta. W tym przypadku od pochodzącego z języków tureckich słowem ungur lub unkur (jaskinia, wąwóz, szczelina w skałach)[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy raz o założeniu Kunguru wspomniano w 1623 roku, ale Wasilij Szyszonko w swojej publikacji „Piermskaja letopis´” uważał, że do twierdzenia tego nie należy przywiązywać wagi, ponieważ nie jest oparte na dokumentach, a na jednym tylko zapisku prywatnej osoby[3]. Miasto założone zostało w 1648 roku na ziemi kupionej przez Rosjan od Tatarów znad Irienia przez wojewodów czerdyńskich i solikamskich: dworianina Prokopija Jelizarowa, stolników – kniazia Piotra Prozorowskiego i Siemieona Kondyriewa[3][4]. Do założenia miasta wybrano miejsce położone o dwie wiorsty od ujścia rzeczki Kungurki do Irienia, gdzie znajdowała się wieś Staroj Posad (obecnie Troick), a które znajduje się 17 wiorst na południe od obecnego Kunguru. Zbudowane miasto zasiedlono przesiedleńcami z Czerdynia i Solikamska, do których później przyłączyli się imigranci z Wiatki, Kajgorodu, Solwyczegodska i Ustiugu[3].

W 1662 roku wybuchło powstanie Baszkirów (powstanie baszkirskie 1662-64) niezadowolonych z oszustw ze strony Rosjan, którzy kupili ziemię i nadużyciami urzędników przy poborze jasaka[3]. Kungur, który w tym czasie, według różnych źródeł, liczył od 58[3] do 96[5] domów, został zdobyty i zniszczony przez Tatarów i Baszkirów 2 sierpnia 1662 roku. Przy życiu zostali tylko ci, którym udało się ukryć w okolicznych lasach i jaskiniach na brzegach Irienia i Syłwy[3].

Ocaleni mieszkańcy w petycji wysłanej do cara Aleksego Michajłowicza prosili, by jeszcze w tym roku zezwolić im na budowę nowej twierdzy, gdyż z powodu Tatarów i Baszkirów boją się osiedlać, ponieważ w Kungurze nie ma ani ostrogu, ani broni. W odpowiedzi przyszło oficjalne pismo zarządzające by „znaleźć dogodne miejsce i na nim wybudować ostróżek”[5]. W 1663 roku Kungur był założony powtórnie, ale już w nowym miejscu, gdzie znajdowała się wieś Mys[3] lub też Mysowskoje[5]. Z południowej i południowo-wschodniej strony wzgórza, na którym wybudowano miasto, płynął Irień, a z północnej, Syłwa. Wysoki i kręty podjazd stanowił prawdziwą ochronę w przypadku ataku. Od 1673 do 1675 roku w miejsce dotychczasowego ostrogu wzniesiono drewniany kreml z 8 basztami, z których dwie – Spasskaja i Tichwinskaja – zostały wyposażone w bramy i były przejezdne. Wysokość murów kremla w niektórych miejscach sięgała trzech sążni, czyli ok. 6,5 m[3][5].

W 1703 roku Siemion Riemiezow, znany syberyjski kartograf, wykonał plany Kunguru i otaczającego go ujezdu. W tym samym roku Kungur był oblężony przez chłopów posesyjnych, niezadowolonych z wizyty w mieście wojewody wierchoturskiego. Oblężenie trwało tydzień, od 17 do 23 lipca[6]. W następnym 1704 roku w Kungurze zakończono budowę i poświęcono pierwszą w mieście murowaną świątynię, cerkiew Zwiastowania (Błagowieszczeńską). Świątynia była ludowa w dosłownym tego słowa znaczeniu – na jego wzniesienie od każdego mieszkańca miasta zebrano po 25 kopiejek, co nie przeszkodziło wysadzeniu jej w końcu lat 30. XX wieku pod budowę Pałacu Obrony[5], którego ostatecznie i tak nie wybudowano.

  • Wyższa część Kunguru, gdzie znajdował się ostróg. Widoczna cerkiew Tichwinskaja
    Wyższa część Kunguru, gdzie znajdował się ostróg. Widoczna cerkiew Tichwinskaja
  • Sobór Błagowieszczeński
    Sobór Błagowieszczeński
  • Маgistrat, a obecnie Muzeum Etnograficzne – po prawej, Małyj Gostinnyj dwor kupca Gribuszyna – po lewej
    Маgistrat, a obecnie Muzeum Etnograficzne – po prawej, Małyj Gostinnyj dwor kupca Gribuszyna – po lewej
  • Obelisk na pamiątkę zwycięstwa nad Pugaczowem. Przed nim cerkiew Aleksiejewska, z tyłu – była Rada Miejska
    Obelisk na pamiątkę zwycięstwa nad Pugaczowem. Przed nim cerkiew Aleksiejewska, z tyłu – była Rada Miejska
  • Miejska Biblioteka im К.Т. Chlebnikowa
    Miejska Biblioteka im К.Т. Chlebnikowa

W 1720 roku w mieście wygarbowano pierwszych 120 skór, a w 1724 roku otwarto garbarnię zajmującą się produkcją skór juchtowych. W pierwszym okresie garbarnie były usytuowane w górnej części Kunguru i dopiero na początku XIX wieku przeniesiono je do dolnego miasta, ponieważ procesy warsztatu mokrego zanieczyszczały wodę w Syłwie, czyniąc ją nieprzydatną do picia. Oprócz tego nad Kungurem unosił się „...wszędzie smród skór, widoczny znak, że miasto z tego żyje”[5]. W tymże 1720 roku Wasilij Tatiszczew otworzył w Kungurze Biuro Górnicze, przemianowane w 1721 roku na Urząd Górniczy, a w 1725 roku pierwszą uralską szkołę górniczą. Kungur stał się centrum okręgu górniczego, a w 1737 roku do miasta przeniósł się zarząd prowincji z Solikamska.

W 1770 roku odwiedził Kungur ze swoją ekspedycją znany podróżnik doktor Lepiochin i stwierdził, że miejscowy kreml został „celowo zniszczony”, a samo miasto jest całe wybudowane z drewna, oprócz sześciu cerkwi i „źle skonstruowanego” kamiennego ratusza[7].

Na początku 1774 roku do Kunguru zbliżyły się tatarskie, baszkirskie i zbuntowane kozackie oddziały Pugaczowa pod dowództwem Saławata Jułajewa i Iwana Kuzniecowa w sile około 11 tysięcy[8]. Kungurski wojewoda jeszcze 27 października 1773 roku uciekł ze wszystkimi urzędnikami do Czusowskich Gorodków do Stroganowów, wskutek czego został pozbawiony urzędów i wysłany do Wiatki. Organizacją obrony zajął się burmistrz Filipp Krotow i prezydent magistratu Iwan Chlebnikow, którzy uzbroili wszystkich mieszkańców miasta i zwrócili się o pomoc do sąsiednich miast[5]. Ze strony wojskowej obroną dowodził sekund major Aleksandr Papow[8], który przybył do Kunguru w celu poboru rekruta. Zawrócił z drogi kapitana Rylejewa z 376 rekrutami i 12 starymi żołnierzami. Do miasta przybyło także 50 kozaków z Zakładów Jugowskich z artylerią i 100 kozaków dwoma działami z Jekaterynburga pod dowództwem podporucznika Posochowa. Sekund major Papow odparł cztery szturmy: 4, 5, 9 i 23 stycznia, przeprowadzone z różnych kierunków, za co został nagrodzony stopniem podpułkownika przez carycę Katarzynę. Przed ostatnim szturmem przybył do miasta z Kazania sekund major Gagrin z 200 żołnierzami, a z Jekaterynburga Nikonow ze 170 żołnierzami. Rebelianci uciekli. Po zakończeniu powstania Pugaczowa w 1775 roku F. Krotow i Jemieljan Chlebnikow zostali nagrodzeni, a Kungurowi anulowano zaległości w wysokości 5069 rubli i 95 kopiejek[5].

W 1786 roku przekształcono Kungur z centrum prowincji permskiej na miasto ujezdowe namiestnictwa permskiego, a po zmianie nazwy w 1797 roku – kungurskiego ujezdu guberni permskiej[9]. 1783 roku do miasta dotarła budowa traktu syberyjskiego, którym 1790 roku po drodze na zsyłkę przyjechał do miasta Aleksandr Radiszczew. W dniach od 28 listopada do 4 grudnia zatrzymał się w domu wojewody. O Kungurze pisał tak:

Stare miasto, źle zbudowane. Kiedyś stolica prowincji. Na górze stara twierdza, tzn. mury z basztami, w których są bramy. Na placu przed murami stoi 20 odlewanych armat na lawetach, z których trzy zdatne do użycia... Miejsce piękne, dookoła pola...[5]

W 1837 roku w Kungurze przebywał Wasilij Żukowski, towarzysz przyszłego cara Aleksandra II w czasie jego podróży zapoznawczej po Rosji. Według legendy, o mieście wypowiedział się epigramem: Miasto – dziura, lud – pijany[5]. W 1840 roku w Kungurze otworzono pierwszą w mieście publiczną bibliotekę, złożoną z książek podarowanych przez Kiriłła Chlebnikowa, badacza Kamczatki i Alaski. W tym samym roku kupiec Aleksiej Gubkin zapoczątkował w Kungurze handel herbatą, który dzięki staraniom jego i innych kungurskich przedsiębiorców szybko przekształcił miasto duże centrum hurtowego handlu herbatą[5].

W lipcu 1877 roku ten sam Gubkin otworzył w mieście Kungurską Szkołę Techniczną, przy której znajdowały się warsztaty mechaniczne, będące po 1917 roku zalążkiem Kungurskich Zakładów Budowy Maszyn. W 1887 roku uruchomiono szybką linię parowcową między Permem i Kungurem po Kamie, Czusowej i Syłwie, a w 1909 roku otwarto kungurski dworzec kolejowy na trasie Perm – Jekaterynburg, będącej częścią Kolei Transsyberyjskiej. Również w 1909 roku zaczął funkcjonować miejski wodociąg i muzeum krajoznawcze, a dwa lata wcześniej pojawiła się w Kungurze łączność telefoniczna[5].

Przed samą I wojną światową w 1913 roku w mieście zainstalowano elektryczne oświetlenie i pojawił się kinematograf w drewnianym kinie „Olimp”, które w czasach radzieckich zmieniło nazwę na „Proletarij”, a potem na „Zwiozdoczka”. Później go rozebrano. W 1914 roku Aleksandr Chlebnikow otworzył dla zwiedzających Kungurską Jaskinię Lodową, w której 13 czerwca tego roku przebywała niemiecka księżna Wiktoria Hessen-Darmstadt, starsza siostra cesarzowej Rosji Aleksandry Fiodorownej, żony ostatniego cara Mikołaja II ze swoją córką Ludwiką. 18 dni później zaczęła się wojna.

28 października (10 listopada) 1917 roku w Kungurze ustanowiono władzę radziecką[10][11]. 30 listopada w mieście dokonano pogromów na „kontrrewolucjonistach”[12], a zimą 1918 roku do Kunguru przybył oddział Czeka z Permu pod dowództwem Aleksandra Borczaninowa[5]. W nocy z 5 na 6 lutego przeprowadzono pierwsze mordy: rozstrzelano rodzinę Agiejewów[5][12] za uczestnictwo w spisku przeciwko władzy radzieckiej[5]. W kwietniu i wrześniu odbyło się jeszcze kilka zbiorowych egzekucji mieszkańców miasta – wrogów władzy radzieckiej, przy czym od 27 czerwca 1918 roku egzekucjami w mieście zajmowała się miejscowa Kungurska Komisja Nadzwyczajna[13]. Jednostki jekaterynburskiej grupy Armii Syberyjskiej pod dowództwem generała majora Radoli Gajdy, które zajęły miasto 21 grudnia 1918 roku, odkryły w baraku naprzeciwko podmiejskiego więzienia 38 przez nikogo nierozpoznanych trupów[12]. 1 lipca 1919 roku miasto zostało zdobyte przez jednostki Armii Czerwonej[11]. Z białymi ewakuowała się znaczna liczba mieszkańców miasta, należących do klasy średniej[14].

W 1921 roku w Kungurze zaczęto drukować miejscową gazetę „Iskra”[11], która ukazuje się do chwili obecnej. W 1928 roku wybudowano obok miasta rzeźnię, na bazie której powstał niewielki kombinat mięsny. Z czasem jego produkcja wzrosła, a obecnie nosi nazwę OOO Miasokombinat „Kungurskij”[15]. W pierwszej połowie lat 30. XX wieku powstały zakłady mleczarskie, obecnie noszące nazwę OAO Mołkombinat „Kungurskij”[16]. W 1931 roku warsztaty mechaniczne kungurskiego technikum przekształcono w szkołę-zakład mechaniczny, który od 1933 roku zaczął produkcję koparek różnych typów. Od 1943 roku specjalizuje się w wyrobie sprzętu dla wiertnictwa i przemysłu petrochemicznego, obecnie pod nazwą OAO „Kungurskie Zakłady Budowy Maszyn”[17].

Wraz z początkiem wojny niemiecko-radzieckiej miasto przeszło na produkcję wojenną, która odbywała się w miejscowych zakładach i tych, które ewakuowano tu z Odessy, Kramatorska i Tuapse. Na froncie walczyło 25 tys. mieszkańców miasta. Na pamiątkę sformowanej w Kungurze brygady 10 Gwardyjskiej Dywizji Pancernej na placu Zwycięstwa ustawiono czołg T-34[11].

W 1970 roku Kungur wpisano na listę historycznych miejscowości Rosji[11]. Od lipca 2002 roku w mieście zaczęto corocznie organizować „Niebiański Jarmark” – festiwal balonowy, na którym można zobaczyć wiele aerostatów o różnych konstrukcjach.

Kungur z lotu ptaka

Warunki naturalne

[edytuj | edytuj kod]

Miasto położone jest na północy kungurskiego lasostepu, formacji roślinnej w swoisty sposób łączącej las mieszany ze stepem. Bogatą roślinność stepową, leśną i łąkową uzupełniają relikty i endemity. Ukształtowanie powierzchni w granicach miasta jest urozmaicone. Podłoże składa się z miękkich skał – wapieni, anhydrytów i gipsów, w których występują bogate zjawiska krasowe. Utrudnia to prace budowlane prowadzone w mieście. Na terenie miasta znajduje się unikalny geologiczny pomnik przyrody Kungurska Jaskinia Lodowa, jedna z większych jaskiń krasowych w europejskiej części Rosji. Jej długość wynosi 5600 m i znajduje się w niej ok. 70 jeziorek.

Miasto leży nad Syłwą i uchodzących do niej rzek Irienia i Szakwy. Wody tych rzek odznaczają się wysokim stężeniem wodorowęglanów potasu i magnezu (szczególnie Irienia), co ogranicza możliwości ich użytkowania do celów bytowych i w gospodarce. Wiele przedsiębiorstw wykorzystuje dla swoich potrzeb wody podziemne. Gwałtowne topnienie śniegu prowadzi często do powodzi. Poziom wody w mieście potrafi wzrosnąć o 5–7 m.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
Wykres liczby ludności Kunguru od połowy XIX wieku:
Źródło: Narodnaja Encykłopiedia Gorodow i Riegionow Rossii „Moj Gorod”, Kungur: 1856, 1897, 1913, 1926, 1931, 1939, 1967, 1973; Wsiesojuznyj Pieriepis´ Nasielenija: 1959, 1970, 1979 i 1989 goda; Wsierossijskij Pieriepis´ Nasielenija 2010; Czislennost´ nasielenija Rossijskoj Fiedieracyi po municypalnym obrazowanijam: 2012, 2013, 2014, 2015;

Pod względem liczby mieszkańców w dniu 1 stycznia 2014 roku Kungur znajduje się na 234. miejscu wśród 1100 miast Federacji Rosyjskiej[18].

Liczba mieszkańców miasta jest stabilna i praktycznie nie rośnie w ostatnich latach. Ubytek mieszkańców jest całkowicie kompensowany przez migrację z sąsiednich rejonów i przyrost naturalny. Parametry struktury demograficznej pod względem płci i wieku odpowiadają średniemu poziomowi regionalnemu. Udział ludności w wieku produkcyjnym wynosi 57,6%, a w wieku poprodukcyjnym – 17,3%. Średni wiek – 33,9 roku. Średnioroczna liczba pracowników i urzędników wynosi 35,8 tys. osób. Liczba specjalistów z wyższym i średnim wykształceniem specjalistycznym jest w mieście wyższa niż w rejonach wiejskich.

Skład etniczny Dominują Rosjanie (ponad 90%), ale są też Baszkirzy, Tatarzy i inne narodowości. Zasoby siły roboczej są wysokie. Miasto wyróżnia się wśród okolicznych miast wysokim udziałem ludności z wyższym i średnim specjalistycznym wykształceniem i jednocześnie znaczną liczbą ludzi z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia.

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Dworzec kolejowy wybudowany w stylu modernistycznym

Kungur jest dużym węzłem komunikacyjnym, przez który przechodzą drogi o znaczeniu federalnym (R242) i krajowym (R343). W mieście jest dworzec kolejowy kolei transsyberyjskiej.

Historycznie Kungur był węzłem komunikacyjnym Przedurala. Przez miasto przechodził znany trakt syberyjski. Trakt Gorobłagodatski łączył Kungur z Osą, a Trakt Birski z Birskiem i Ufą.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

W Kungur rozwinął się przemysł maszynowy, skórzano-obuwniczy, drzewny oraz materiałów budowlanych[19]. Ponadto w mieście znajduje się fabryka instrumentów muzycznych[19].

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Prawosławie

[edytuj | edytuj kod]

Świątynie prawosławne na terenie miasta zgrupowane są w dwóch dekanatach eparchii permskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego: kungurskim pierwszym i drugim[20]. W mieście czynne są:

  • Cerkiew Tichwińskiej Ikony Matki Bożej
  • Mała Cerkiew św. Aleksego
  • Cerkiew Wszystkich Świętych
  • Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej
  • Cerkiew św. Mikołaja
  • Cerkiew Przemienienia Pańskiego

Islam

[edytuj | edytuj kod]
  • meczet kungurski

Obiekty warte zobaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • willa Kowalowa
  • Zarząd Miasta
  • Gostinyj dwor – zabytek architektury handlowej
  • dom Anufrijewej
  • dom Gribuszyna
  • Małyj Gostinyj dwor
  • willa Sofronowa
  • willa Chlebnikowów
  • obelisk wojsk Pugaczowa
  • willa Dubinina
  • willa Szczerbakowa
  • Kungurska Szkoła Techniczna Gubkina
  • Kungurska Miejska Szkoła Czteroklasowa
  • Jelizawietinskaja rukodielnaja szkoła – w czasach przedrewolucyjnych szkoła zawodowa dla osieroconych dziewcząt
  • willa Kuzniecowa
  • Pup Ziemli – Pępek Ziemi

Muzea

[edytuj | edytuj kod]
  • Muzeum Etnograficzne
  • Muzeum Historii Kupiectwa
  • Muzeum Sztuki
  • Muzeum Rodziny Gribuszynów
  • Muzeum Kamienia w Kungurskim Państwowym Koledżu Artystyczno-Przemysłowym

Rezerwaty

[edytuj | edytuj kod]
Lej krasowy na górze Ledianej

Góra Ledianaja (Ledianaja gora) i Kungurska Jaskinia Lodowa to zespół historyczno-przyrodniczy o znaczeniu regionalnym. Obejmuje obszerny system jaskiń krasowych i położony nad nimi obszar z lejami krasowymi i roślinnością reliktową. Rezerwat znajduje się na obrzeżu miasta, w południowo-wschodniej części płaskowyżu zwanego Ledianą górą. Ledianaja gora ciągnie się z północnego wschodu na południowy zachód między Syłwą i jej dopływem, Szakwą, wznosząc się do 90 m ponad poziom rzek i wrzynając się w obszar miasta[21].

Coroczne imprezy

[edytuj | edytuj kod]
Niebiański Jarmark w 2006 roku
  • Międzynarodowy festiwal balonowy „Niebiański Jarmark”. Festiwal składa się z części sportowej i „Powietrznych Batalii”. W pierwszej części zawodnicy walczą o zwycięstwo indywidualne, a część druga to konkurs drużynowy[22].

Sport

[edytuj | edytuj kod]

Znane osoby urodzone w Kungurze

[edytuj | edytuj kod]
Herb (1972)
  • Arkadiusz (1878-1937) – biskup kungurski, arcybiskup swierdłowski i irbicki. Zaliczony w poczet świętych cerkwi prawosławnej.
  • Walerij Aszychmin (ur. 1961) – wykładowca Państwowej Politechniki Permskiej, specjalista w zakresie mechaniki i metod numerycznych, autor podręczników dotyczących matematycznego modelowania i programowania.
  • Agata Budrina (1927-1999) – historyk sztuki, etnograf i muzealniczka.
  • Michaił Gribuszyn (1832-1889) – rosyjski przedsiębiorca, filantrop i działacz społeczny
  • Józef Gieysztor (1865-1958) – polski ekonomista i przyrodnik, profesor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie.
  • Siergiej Gribuszyn (1871-1915) – rosyjski przedsiębiorca, filantrop i działacz społeczny
  • Nikołaj Gridiagin (1953-1982) – gwałciciel i zabójca, kungurski potwór.
  • Aleksiej Gubkin (1815-1889) – rosyjski kupiec specjalizujący się w handlu herbatą. Założyciel firmy „Gubkin, Kuzniecow i K”, filantrop i dobroczyńca.
  • Aleksandr Dubrowin (1855-1921) – rosyjski polityk z początku XX wieku, lider Związku Narodu Rosyjskiego, poseł II, II i IV Dumy, monarchista.
  • Jurij Kałacznikow (1928-1998) – konstruktor systemów artyleryjskich, wykładowca Państwowej Politechniki Permskiej.
  • Gieorgij Mikuszew (1898-1941) – dowódca radziecki, generał major Armii Czerwonej.
  • Anna Niurkajewa (ur. 1927) – doktor nauk historycznych, profesor Państwowego Uniwersytetu Permskiego
  • Lew Ospowat (1922-2009) – rosyjski krytyk literacki i literaturoznawca.
  • Jurij Pachomow (ur. 1928) – ukraiński ekonomista, członek Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.
  • Michaił Popow (1753-1811) – rosyjski kupiec, pierwszy burmistrz Permu.
  • Piotr Popow (1755-1806) – rosyjski kupiec, burmistrz Permu.
  • Boris Riabinin (1911-1990) – pisarz rosyjski.
  • Boris Stinski (ur. 1946) – rosyjski i ukraiński chirurg urazowy, uczeń Gawriiła Ilizarowa, znany specjalista w zakresie endoprotezoplastyki. Ostatnio mieszkał i pracował w Jenakijewie w obwodzie donieckim.
  • Kiriłł Chlebnikow (1784-1838) – rosyjski kupiec, podróżnik i pisarz.
  • Siergiej Czeriepanow (1881-1918) – rosyjski rewolucjonista.
  • Siergiej Szestakow (1905-1983) – szef wydziału zarządzania komendanturami 1 Frontu Białoruskiego, następnie szef działu organizacyjno-księgowego Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech.
  • Rudolf Fruntow (1942-2015) – radziecki i rosyjski reżyser, scenarzysta i producent filmowy, zasłużony artysta Federacji Rosyjskiej.

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Cerkiew Świętego Mikołaja
    Cerkiew Świętego Mikołaja
  • Cerkiew Uspienska
    Cerkiew Uspienska
  • Kaplica na centralnym placu (Cerkiew Aleksiejewska)
    Kaplica na centralnym placu (Cerkiew Aleksiejewska)
  • Cerkiew Tichwinska
    Cerkiew Tichwinska
  • Sobór Preobrażeński
    Sobór Preobrażeński

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  2. ↑ Географические названия России: топонимический словарь / Е. М. Поспелов. АСТ; Астрель, 2008.
  3. ↑ a b c d e f g h Шишонко В. Н. Пермские летописи (w 7 tomach). Пермь. Типография губернской земской управы. 1882–1889 гг. 3-й период.
  4. ↑ Историко-статистическое описание Пермской губернии. 1801.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o В. В. Рапп, С. В. Смирнов. Путешествие по Кунгуру и Ледяной пещере. Пермь, 2008.
  6. ↑ Восстание крестьян кунгурского уезда 1703, ural.ru [dostęp 2024-07-06] [zarchiwizowane 2018-12-29] (pol.).
  7. ↑ Лепёхин И. И. Дневные записки путешествия. СПб. 1771. Часть 2.
  8. ↑ a b Журнал об осаде города Кунгура повстанческими отрядами Юлаева С., Кузнецова И. и Васева И.
  9. ↑ ВТ-ЭСБЕ|Кунгур, уездный город Пермской губернии.
  10. ↑ Пермский государственный архив новейшей истории. Кунгурский горком КПСС за 1919–1983 годы.
  11. ↑ a b c d e Кунгур, путеводитель. СПб., 2009.
  12. ↑ a b c Л. Ю. Елтышева. Средства массовой информации о событиях в Кунгуре 1917–1919 гг.
  13. ↑ Официальный сайт администрации. События. [dostęp 2015-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-15)].
  14. ↑ О. А. Ренёва …Не должно быть частной собственности.
  15. ↑ ООО Мясокомбинат «Кунгурский».
  16. ↑ ОАО Молкомбинат «Кунгурский». История компании. [dostęp 2015-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-26)].
  17. ↑ Открытое акционерное общество Кунгурский машиностроительный завод. [dostęp 2015-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-09)].
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. gks.ru. [dostęp 2014-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-02)].
  19. ↑ a b Kungur, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-22].
  20. ↑ Храмы и монастыри [online], www.pravperm.ru [dostęp 2019-03-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-16].
  21. ↑ Дорофеев Е. П., Лукин В. С. Кунгурская ледяная пещера / Памятники природы Пермской области. Составитель Баньковский, Лев Баньковский. – Пермь: Кн. изд-во, 1983. – С.41-52.
  22. ↑ http://www.trip2rus.ru/event/995 Небесная ярмарка 2015.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kungur&oldid=74208498”