Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

Siły Zbrojne
Rzeczypospolitej Polskiej

SZ RP
Orły wojskowe – insygnia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
Państwo	Polska
Historia
Data sformowania	12 października 1918
Pierwszy dowódca	Zwierzchnik: Rada Regencyjna Wódz Naczelny Sił Zbrojnych Państwa Józef Piłsudski Szef Sztabu Generalnego WP gen. broni Tadeusz Rozwadowski
Święto	15 sierpnia
Dane podstawowe
Obecny dowódca	Najwyższy zwierzchnik Andrzej Duda Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak Szef Sztabu Generalnego WP gen. Rajmund Andrzejczak
Podporządkowanie	Ministerstwo Obrony Narodowej
Liczebność	167 000 (marzec 2023)
Budżet wojskowy
Kwota	97 mld 445 mln zł (2023)
% PKB	3 (2023)

Chorągiew Wojska Polskiego

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej (także: Wojsko Polskie) – siły i środki wydzielone przez Polskę do zabezpieczenia jej interesów i prowadzenia walki. Siły zbrojne są podstawowym elementem systemu obronnego państwa, przeznaczonym do skutecznej realizacji polityki bezpieczeństwa i obronnej. Zgodnie z obowiązującą Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Siły Zbrojne RP utrzymują gotowość do realizacji trzech rodzajów misji: zagwarantowanie obrony państwa i przeciwstawienie się agresji, udział w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej oraz w operacjach reagowania kryzysowego i operacjach humanitarnych, wspieranie bezpieczeństwa wewnętrznego i pomoc społeczeństwu.

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej stoją na straży suwerenności Polski oraz jej bezpieczeństwa i pokoju. Mogą brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych, działaniach antyterrorystycznych, akcjach poszukiwawczych, a także ratowania życia ludzkiego. Biorą też udział w oczyszczaniu terenów z materiałów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego i unieszkodliwiają je. Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej, który sprawuje ogólne kierownictwo nad Siłami Zbrojnymi RP.

Według rankingu Global Firepower (2023) Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej stanowią 20. siłę militarną na świecie, wyprzedzając tym samym Siły Zbrojne Niemiec (25 miejsce), i Siły Zbrojne Hiszpanii (21 miejsce). Roczny budżet na cele obronne Polski wynosi 20,66 mld dolarów, co stawia Polskę na 18 miejscu na świecie pod tym względem. Wojsko Polskie jest też trzecią najsilniejszą armią w Unii Europejskiej (po Francji i Włoszech), oraz szóstą najsilniejszą armią w NATO.

Historia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

Dyslokacja SZ RP w 1990 roku

Na początku 1990 roku, podczas uzgodnień z dowództwem Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego, usankcjonowano zmiany, jakie zaszły w składzie Sił Zbrojnych PRL. W składzie Frontu Nadmorskiego utrzymywano nadal dwie armie, jeden korpus i odwód ogólnowojskowy. Lotnictwo dysponowało dywizją lotnictwa myśliwskiego, dwoma dywizjami lotnictwa myśliwsko-bombowego, pułkiem lotnictwa rozpoznania taktycznego i dwoma pułkami śmigłowców bojowych. Marynarka Wojenna wydzielała flotyllę okrętów i dwie flotylle obrony wybrzeża

Po rozwiązaniu Układu Warszawskiego, uznano potrzebę utrzymywania dotychczasowego potencjału militarnego w celu zapewnienia skutecznego odstraszania potencjalnego przeciwnika. Wstrzymano redukcję wojska. W wojskach lądowych przyjęto, że każdy z czterech okręgów wojskowych wystawi korpus ogólnowojskowy. Okręgi: Pomorski OW, Śląski OW i Warszawski OW miały wystawić korpusy z trzema dywizjami zmechanizowanymi, a Krakowski Okręg Wojskowy miał wystawić korpus w składzie dywizji kawalerii powietrznej oraz trzech samodzielnych brygad. Siły Powietrzne wystawiały korpus lotnictwa operacyjnego i dwa korpusy obrony powietrznej. W Marynarce Wojennej funkcjonowały trzy flotylle.

W 2001 roku wprowadzono nową strukturę Sił Zbrojnych RP na wypadek wojny. W Wojskach Lądowych były to dwa korpusy zmechanizowane z dwiema dywizjami zmechanizowanymi. W Siłach Powietrznych wystawiono korpusy obrony powietrznej, w Marynarce Wojennej nie wprowadzono żadnych zmian. Odwód naczelnego dowódcy stanowiły mobilne brygady i oddziały rodzajów wojsk.

W 2004 roku rozwiązano jedno dowództwo 1 Korpusu. Wojska Lądowe na wypadek wojny mogły wystawić jeden korpus ogólnowojskowy w składzie trzech-czterech dywizji. Siły Powietrzne dwa skrzydła lotnictwa taktycznego, a Marynarka Wojenna dwie flotylle. W razie prowadzenia wspólnych działań z wojskami NATO, polskie dywizje i jednostki wsparcia weszłyby w skład korpusów wielonarodowych. Siły Powietrzne i Marynarka Wojenna mogłyby zachować autonomiczność, bądź wejść w skład większych zgrupowań sojuszniczych.

Od 1990 Siły Zbrojne RP przechodzą restrukturyzację i modernizację. Wymieniany jest przestarzały sprzęt wojskowy, pobór jest zawieszony. Od 2005 do uzbrojenia Polski stopniowo dołączają wielozadaniowe myśliwce F-16, samoloty transportowe CASA C-295M i C-130 Hercules, transportery opancerzone KTO Rosomak, czołgi podstawowe Leopard 2, lekkie śmigłowce SW-4 oraz przeciwpancerne pociski rakietowe SPIKE. Od 11 lutego 2009 roku w Polsce nie stosuje się przymusowego poboru do wojska, a 22 stycznia 2010 roku zakończył się proces całkowitego uzawodowienia armii. Siły Zbrojne RP przeszły z modelu wielkiej armii poborowej do mniejszej armii, składającej się z żołnierzy zawodowych oraz ochotników (zmianę liczebności żołnierzy i wyposażenia przedstawia poniższa tabela. Ochotnicy z Wojsk Obrony Terytorialnej nie są uwzględnieni w tabeli, gdyż WOT powstał dopiero 1 stycznia 2017. Planowana liczebność WOT to ok. 53 tys. żołnierzy).

Wojska operacyjne Sił Zbrojnych RP brały i biorą udział w wielu operacjach zagranicznych ONZ, NATO i UE.

Zadania i struktura Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

Desant polskich żołnierzy pod Am Nabak

Zadania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

„Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli” (z Konstytucji RP r. I, art. 26, p. 1 i p. 2). „Siły Zbrojne ponadto mogą brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działaniach antyterrorystycznych, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania życia ludzkiego, a także w oczyszczaniu terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwianiu”.

System dowodzenia

Najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.

Całokształtem działalności Sił Zbrojnych RP w czasie pokoju kieruje Minister Obrony Narodowej. Swoje zadania Minister ON wykonuje przy pomocy Ministerstwa Obrony Narodowej, w skład którego wchodzi Sztab Generalny Wojska Polskiego.

Do roku 2013 Siłami Zbrojnymi RP, w czasie pokoju, w imieniu Ministra Obrony Narodowej, dowodził Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, który pod względem pełnionej funkcji jest najważniejszym żołnierzem pełniącym służbę wojskową. W 2013 r. przygotowano reformę struktury dowódczej SZ RP. Składowymi nowego aparatu kierowania siłami zbrojnymi w Polsce są Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych. Zmianie uległa rola SG WP. Jest to rola planowania strategicznego i doradcza m.in. dla Ministra ON. Reforma weszła w życie 1 stycznia 2014 r.

W czasie wojny Siłami Zbrojnymi RP oraz innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi dowodzi Naczelny dowódca sił zbrojnych, który jest mianowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i podlega mu bezpośrednio.

Skład bojowy

Łączna liczebność żołnierzy SZRP na luty 2022 roku wynosiła ~163 100 na co składa się:

• 115 500 żołnierzy zawodowych (02.2022)
• ~1 000 żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych (02.2022)
• ~8 000 kandydatów na żołnierzy zawodowych (02.2022)
• ~35 000 żołnierzy Terytorialnej Służby Wojskowej (02.2022)
• ~3 600 żołnierzy Służby Przygotowawczej (02.2022)

Ponadto wojsko ma do dyspozycji około 1,7 miliona rezerwistów oraz 45 376 pracowników cywilnych.

W skład Sił Zbrojnych RP wchodzą jako ich rodzaje:

Godło	Nazwa	Liczba żołnierzy
	Wojska Lądowe	53 939 żołnierzy (02.2022)
	Siły Powietrzne	17 182 żołnierzy (02.2022)
	Marynarka Wojenna	6 950 żołnierzy (02.2022)
	Wojska Specjalne	~3 150 żołnierzy (2021)
	Wojska Obrony Terytorialnej	36 000 żołnierzy TSW (12.2022) 4 490 żołnierzy zawodowych (02.2022) = ponad 40 490

Istnieją również Narodowe Siły Rezerwowe, które jednak nie są osobnym rodzajem Sił Zbrojnych RP, lecz mają na celu zapewnienie kadr dla uzupełnienia etatów w każdym z rodzajów Sił Zbrojnych RP.

W skład Sił Zbrojnych RP wchodzi również Żandarmeria Wojskowa jako ich wyodrębniona i wyspecjalizowana służba – organ ścigania. ŻW kontroluje także dyscyplinę wojskową.

Odrębnym elementem Sił Zbrojnych RP (poza strukturami rodzajów wojsk) jest również Dowództwo Garnizonu Warszawa, w skład którego wchodzą jednostki zabezpieczenia stołecznego garnizonu oraz kilka innych jednostek na terenie kraju (głównie łączności i dowodzenia).

Funkcję informacyjną i bezpieczeństwa na rzecz Ministerstwa Obrony Narodowej, Sił Zbrojnych RP i obronności Rzeczypospolitej Polskiej pełnią służby specjalne. Są nimi:

• Służba Kontrwywiadu Wojskowego
• Służba Wywiadu Wojskowego.

Są one poza strukturą Sił Zbrojnych RP. Jednakże w razie ogłoszenia powszechnej lub częściowej mobilizacji oraz w razie wojny, ww. instytucje stają się częścią Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Te instytucje w różny sposób mogą kontrolować: Minister ON, Prezes Rady Ministrów, Komisja ds. Służb Specjalnych Sejmu RP i Kolegium ds. Służb Specjalnych.

Wojska Lądowe

Główne zadania

Polscy żołnierze na misji wojskowej w Czadzie w pojeździe Rosomak i śmigłowcu Mil Mi-8

Wojska Lądowe przeznaczone są do zapewnienia obrony przed atakiem lądowo-powietrznym w dowolnym rejonie Polski, na każdym kierunku, w obliczu każdej formy zagrożenia. Wojska Lądowe podzielone są na następujące rodzaje wojsk: wojska pancerne i zmechanizowane, wojska aeromobilne, wojska rakietowe i artylerii, wojska obrony przeciwlotniczej, wojska inżynieryjne, wojska chemiczne, wojska łączności i informatyki, oraz inne oddziały i pododdziały rozpoznania i walki elektronicznej, pododdziały działań psychologicznych i pododdziały logistyczne. W Wojskach Lądowych istnieje system logistyczny zabezpieczający proces szkolenia pokojowego, funkcjonowania jednostek wojskowych oraz ich przygotowania do prowadzenia działań bojowych. W Wojskach Lądowych można wyróżnić także jednostki piechoty górskiej. Struktura i organizacja Wojsk Lądowych odpowiadają standardom NATO. Z dniem 1 stycznia 2012 przestały funkcjonować ostatnie 2 okręgi wojskowe: Śląski Okręg Wojskowy i Pomorski Okręg Wojskowy, znosząc dawny system administracji wojskowej.

Trzonem Wojsk Lądowych są 4 dywizje ogólnowojskowe: 3 zmechanizowane (12, 16, 18) i 1 pancerna (11), oraz brygady – powietrznodesantowa (6) i kawalerii powietrznej (25).

Do roku 2008 w Wojskach Lądowych istniały Brygady Obrony Terytorialnej. 1 stycznia 2017 roku powstał odrębny rodzaj wojsk: Wojska Obrony Terytorialnej.

Siły Powietrzne

Myśliwiec wielozadaniowy F-16

Głównymi zadaniami Sił Powietrznych jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych Rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.

Ich prekursorem były siły powietrzne Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 1 lipca 2004 nosiły nazwę: Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (WLOP), które z kolei zostały utworzone 1 lipca 1990 przez połączenie dwóch rodzajów sił zbrojnych: Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.

Marynarka Wojenna

Niszczyciel min ORP Kormoran

Marynarka Wojenna przeznaczona jest do obrony interesów państwa na polskich obszarach morskich, morskiej obrony wybrzeża oraz udziału w lądowej obronie wybrzeża we współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych w ramach strategicznej operacji obronnej. Na podstawie umów międzynarodowych, Marynarka Wojenna zobowiązana jest do utrzymywania zdolności do realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zarówno w obszarze Morza Bałtyckiego, jak i poza nim. Podstawowymi zadaniami Marynarki Wojennej są obrona i utrzymanie morskich linii komunikacyjnych państwa podczas kryzysu i wojny oraz niedopuszczenie do blokady morskiej kraju. W czasie pokoju Marynarka Wojenna wspiera działania Straży Granicznej w obszarze morskich wód terytorialnych i wyłącznej strefy ekonomicznej. Prowadzi także misje SAR.

Wojska Specjalne

Żołnierze Wojsk Specjalnych podczas ćwiczeń NATO Trident Juncture 15

Wojska Specjalne są przeznaczone do prowadzenia szeroko pojętej walki specjalnej (działania specjalne, kontrterroryzm, działania nieregularne, działania podjazdowe i inne), a także do obrony, działań ochronno-obronnych. Działać mogą zarówno na terytorium Polski, jak i poza jej granicami w okresie pokoju, kryzysu i wojny. Działają jako wojska operacyjne samodzielnie, bądź z innymi Rodzajami Sił Zbrojnych RP, a także biorą udział w sojuszniczych operacjach. Zadania prowadzone samodzielnie lub we współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych mogą mieć znaczenie operacyjne lub strategiczne. Tworzą moduły zadaniowe, w których skład wchodzą wyselekcjonowani, wyszkoleni i wyposażeni żołnierze, przygotowani do realizacji działań w warunkach najwyższego ryzyka.

Wojska Obrony Terytorialnej

Żołnierze WOT podczas przysięgi wojskowej

Główne zadania:

• prowadzenie działań obronnych we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi oraz wsparcie elementów układu pozamilitarnego;
• prowadzenie samodzielnych działań niekonwencjonalnych, przeciwdywersyjnych i przeciwdesantowych;
• udział w zabezpieczeniu przyjęcia i rozwinięcia sojuszniczych sił wzmocnienia w nakazanych rejonach;
• realizacja przedsięwzięć z zakresu: zarządzania kryzysowego, zwalczania klęsk żywiołowych oraz likwidacji ich skutków, ochrona mienia, akcje poszukiwawczo-ratownicze;
• prowadzenie działań informacyjnych.

Uposażenie żołnierzy zawodowych Sił Zbrojnych RP

Żołnierze zawodowi Sił Zbrojnych RP otrzymują za pełnione obowiązki miesięczne uposażenie (wynagrodzenie). Na uposażenie polskiego żołnierza zawodowego składają się:

• uposażenie zasadnicze
• dodatki
• należności pieniężne.

Uposażenie zasadnicze zależne jest od stanowiska służbowego i stopnia etatowego. Najniższe uposażenie zasadnicze otrzymuje szeregowy (w 2021: 4110 zł brutto/miesięcznie), najwyższe – Szef Sztabu Generalnego WP (w 2021: 16 830 zł brutto/miesięcznie).

Do comiesięcznego uposażenia zasadniczego doliczane są dodatki.

Na podstawie wielokrotnie zmienianego rozporządzenia szefa MON z 2004 roku oraz innych aktów prawa, do uposażenia zasadniczego doliczane było siedem różnych rodzajów dodatków. Dodatek za długoletnią służbę wynosił na podstawie rozporządzenia z 2004 roku 300 zł, plus procent kwoty uposażenia zasadniczego odpowiadający liczbie lat stażu (od min. 3 do maks. 30 proc. uposażenia zasadniczego). Dodatek specjalny otrzymywali m.in. piloci za wykonywanie lotów, marynarze za służbę na morzu, żołnierze GROM, saperzy, nurkowie itp. za przeprowadzane akcje. Trzecim dodatkiem był dodatek z tytułu zajmowanego stanowiska. Dotyczył on m.in. lekarzy wojskowych, kontrolerów ruchu lotniczego, szefów i dowódców jednostek organizacyjnych. Odrębny dodatek przysługiwał żołnierzom jednostek specjalnych (GROM, Formoza, komandosi, oddział specjalny ŻW) oraz orkiestrze i kompanii reprezentacyjnej. Z kolei dodatek motywacyjny dotyczył tylko szeregowych i podoficerów, którzy posiadali I, II, III lub mistrzowską klasę kwalifikacji. Szósty dodatek pobierali pracownicy uczelni wojskowych na stanowiskach wybieralnych. Ostatnim, siódmym, był dodatek wyrównawczy dla sędziów i prokuratorów wojskowych (równał ich wynagrodzenie do kwot uposażenia na równorzędnych stanowiskach cywilnych).

Rozporządzenie dotyczące dodatków dla żołnierzy z 2004 roku utraciło moc w listopadzie 2014. Wtedy w życie weszło nowe, nieobowiązujące już rozporządzenie szefa MON. Zgodnie z nim żołnierzom zawodowym przysługiwało pięć różnych dodatków: specjalny, służbowy, za długoletnią służbę wojskową, motywacyjny oraz funkcyjny. Dodatek specjalny obliczano stosując mnożniki kwoty bazowej, która wynosi 1500 zł.

Oprócz uposażenia zasadniczego i dodatków żołnierz zawodowy w 2014 r. mógł liczyć na należności pieniężne. Były to m.in. zasiłek na zagospodarowanie, gratyfikacja urlopowa, zapomogi, nagrody uznaniowe i jubileuszowe, odprawa, dodatek wojenny czy należności za podróże służbowe. W 2016 i 2023 r. wydano kolejne rozporządzenia dot. dodatków do uposażenia żołnierzy zawodowych.

Szkolnictwo Sił Zbrojnych RP

Kadrę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej nauczają i szkolą placówki szkolnictwa wojskowego. Między innymi:

• Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie,
• Lotnicza Akademia Wojskowa w Dęblinie,
• Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni,
• Akademia Wojsk Lądowych we Wrocławiu
• Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie,

nad którymi sprawuje nadzór Minister Obrony Narodowej.

Operacje wojskowe Sił Zbrojnych poza terytorium Polski

Siły Zbrojne RP biorą obecnie udział w następujących operacjach wojskowych innych niż wojna poza granicami kraju (stan na marzec 2015):

• Afganistan: PKW Afganistan w operacji Resolute Support – ok. 120 żołnierzy (w tym 44 poniosło śmierć),
• Bośnia i Hercegowina: PKW Bośnia i Hercegowina w operacji EUFOR Althea – ok. 50 żołnierzy (w tym 1 poniósł śmierć),
• Estonia, Litwa i Łotwa: PKW Orlik w operacji Baltic Air Policing – ok. 120 żołnierzy,
• Kosowo: PKW Kosowo w operacji KFOR – ok. 230 żołnierzy (w tym 3 poniosło śmierć).

Zobacz też

• Historia wojska polskiego
• Wojsko Polskie (II RP)
• Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
• Ludowe Wojsko Polskie
• Sądownictwo wojskowe
• Stopnie wojskowe w Polsce
• Narodowe Siły Rezerwowe (NSR)
• Dowództwo Wojsk Specjalnych
• Polska w NATO

Bibliografia

• JerzyJ. Kajetanowicz JerzyJ., Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa państwa 1945-2010, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, 2013, ISBN 978-83-7455-316-2, OCLC 857952761 . Brak numerów stron w książce
• Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie – Jednostki uczelni >> Wydawnictwo » Książki do kupienia. ajd.czest.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-13)].
• http://ksiazkihistoryczne.pl/historia-polski-xx-w-wojsko-polskie-w-systemie-bezpieczenstwa-panstwa-1945-2010/p,321869
• Jerzy Kajetanowicz. Polskie wojska operacyjne w systemie bezpieczeństwa państwa 1990-2010. „Bellona”. 3, 2013. Warszawa. ISSN 1897-7065. 
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
• Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655).
• Ustawa z dnia 27 lutego 2003 r. o utworzeniu Akademii Obrony Narodowej (Dz.U. z 2003 r. nr 56, poz. 496) (uchylona).
• Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o utworzeniu Akademii Sztuki Wojennej (Dz.U. z 2016 r. poz. 906).
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1932)

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Ministerstwa Obrony Narodowej
• Oficjalna strona o SZ RP
• Biuletyn Informacji Publicznej. Ministerstwo Obrony Narodowej. biuletyn.mon.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-28)].
• Oficjalna strona Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
• Oficjalna strona Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych
• Oficjalna strona Marynarki Wojennej (archiwalna)
• Oficjalna strona Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych
• Oficjalna strona Żandarmerii Wojskowej. zw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-19)].