[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Toinowate: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
106 428 edycji
wstęp + ilustracje
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
106 428 edycji
drobne merytoryczne
Linia 25: Linia 25:


== Morfologia ==
== Morfologia ==
; Pokrój: Przeważnie [[drzewo|drzewa]], [[krzew]]y, [[liany]] i [[roślina zielna|rośliny zielne]], głównie [[bylina (botanika)|byliny]], rzadko [[roślina jednoroczna|rośliny jednoroczne]], w tym nawet [[Efemerydy (botanika)|efemerydy]]. Wielu przedstawicieli jest [[Sukulenty|sukulentami]]<ref name=heywood/>.
;Pokrój: Przeważnie drzewa, krzewy i liany, rzadko tylko [[roślina zielna|rośliny zielne]].
; [[Liść|Liście]]: Pojedyncze i zwykle całobrzegie. Najczęściej [[ulistnienie]] jest naprzeciwległe, nierzadko też okółkowe, rzadko zaś skrętoległe<ref name=heywood/>.
;[[Kwiat]]y: [[Kwiat promienisty|Kwiaty promieniste]], przeważnie okazałe.
; [[Kwiat]]y: [[Kwiat promienisty|Kwiaty promieniste]], obupłciowe, zwykle 5-krotne, często okazałe. Płatki [[korona kwiatu|korony]] są zrośnięte przynajmniej u nasady. Kształt korony jest zróżnicowany – od kołowego, poprzez lejkowaty, dzwonkowaty do rurkowatego, często z łatkami korony nakładającymi się częściowo. [[Pręcik (botanika)|Pręciki]] mają nitki przyrośnięte u nasady do korony, zrośnięte bywają w rurkę lub są wolne. [[Pylnik]]i często ze skrzydełkami lub strukturami naprowadzającymi zapylacze. [[Pyłek]] uwalniany jest jako pojedyncze ziarna, tetrady lub najczęściej jako [[Pyłkowina|pyłkowiny]]. Pyłkowiny z pyłku sklejonego woskiem z dwóch sąsiadujących pylników złączone są stwardniałą wydzieliną główki słupka zwaną uczepkiem. [[Zalążnia]] jest górna lub wpół dolna. Powstaje z dwóch [[owocolistek|owocolistków]] zrastających się lub pozostających wolnymi i zrastającymi się tylko na szczycie w główce słupka, w której [[znamię (botanika)|znamię]] przyjmujące pyłek formuje się od dolnej strony<ref name=heywood/>. Do główki słupka mogą przylegać lub zrastać się z nią główki pręcików, tworząc w ten sposób [[prętosłup]]<ref name=ency>{{cytuj książkę |tytuł=Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2 |rok=1998 |wydawca= Muza SA |strony=169-180|miejsce=Warszawa |isbn = 83-7079-778-4}}</ref>.
;[[Owoc]]e: [[Jagoda (botanika)|Jagoda]], [[torebka (botanika)|torebka]] lub [[pestkowiec]].
; [[Owoc]]e: Zwykle [[Mieszek (botanika)|mieszki]] złączone brzusznie, czasem pojedyncze w wyniku redukcji drugiego. Rzadziej występują [[Jagoda (botanika)|jagody]], [[torebka (botanika)|torebki]] i [[pestkowiec|pestkowce]]<ref name=heywood/>.


== Biologia ==
== Biologia ==
Wiele gatunków jest trujących. Często wytwarzają [[sok mleczny]].
Wiele gatunków jest trujących z powodu [[glikozydy|glikozydów]] i innych [[alkaloidy|alkaloidów]]<ref name=ency/>. Często wytwarzają [[sok mleczny]], najczęściej biały, rzadziej żółty, czerwony lub przejrzysty (ten ostatni zwykle u sukulentów z plemienia ''Ceropegieae'')<ref name=heywood/>.


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Linia 52: Linia 53:
; Podział rodziny według [[Angiosperm Phylogeny Website|APweb]]<ref name=apweb/><ref name="kew">{{Cytuj stronę | url = http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/genera/apocynaceaegen.html | tytuł = List of Genera in APOCYNACEAE | praca = Vascular plant families and genera | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2018-02-08}}</ref>
; Podział rodziny według [[Angiosperm Phylogeny Website|APweb]]<ref name=apweb/><ref name="kew">{{Cytuj stronę | url = http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/genera/apocynaceaegen.html | tytuł = List of Genera in APOCYNACEAE | praca = Vascular plant families and genera | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2018-02-08}}</ref>


Tradycyjnie w obrębie rodziny wyróżniane były dwie podrodziny – ''Rauvolfioideae'' i ''Apocynoideae''. Ponieważ rośliny z wyodrębnianej dawniej rodziny [[trojeściowate|trojeściowatych]] ''Asclepiadaceae'' okazały się być zagnieżdżone w obrębie toinowatych – zostały tu włączone wraz ze swymi podrodzinami ''Periplocoideae'', ''Secamonoideae'' i ''Asclepiadoideae''. Dalsze analizy [[filogeneza|filogenetyczne]] wykazały, że różne grupy wyodrębniane w randze [[plemię (biologia)|plemion]] spośród ''Rauvolfioideae'' i ''Apocynoideae'' są rozproszone w drzewie filogenetycznym rodziny. Charakter [[Takson monofiletyczny|monofiletyczny]] zachowały tylko (wąsko ujmowane) podrodziny ''Periplocoideae'', ''Secamonoideae'' i ''Asclepiadoideae''<ref name=apweb/>
Tradycyjnie w obrębie rodziny wyróżniane były dwie podrodziny – ''Rauvolfioideae'' i ''Apocynoideae''. Ponieważ rośliny z wyodrębnianej dawniej rodziny [[trojeściowate|trojeściowatych]] ''Asclepiadaceae'' okazały się być zagnieżdżone w obrębie toinowatych – zostały tu włączone wraz ze swymi podrodzinami ''Periplocoideae'', ''Secamonoideae'' i ''Asclepiadoideae''. Dalsze analizy [[filogeneza|filogenetyczne]] wykazały, że różne grupy wyodrębniane w randze [[plemię (biologia)|plemion]] spośród ''Rauvolfioideae'' i ''Apocynoideae'' są rozproszone w drzewie filogenetycznym rodziny. Charakter [[Takson monofiletyczny|monofiletyczny]] zachowały tylko (wąsko ujmowane) podrodziny ''Periplocoideae'', ''Secamonoideae'' i ''Asclepiadoideae''<ref name=apweb/>.


{{Klad | style=line-height:90%
{{Klad | style=line-height:90%

Wersja z 20:15, 8 lut 2018

Toinowate
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

Euphyllophyta

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

astrowe

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} Juss.
Gen. Pl.: 143. 4 Aug 1789[1]
[[wikispecies:{{{wikispecies}}}|Systematyka w Wikispecies]]
Multimedia w Wikimedia Commons

Toinowate (Apocynaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu goryczkowców. Obejmuje ponad 4,5 tys. gatunków łączonych (według niektórych szacunków nawet do ok. 6 tys.[3]) w ok. 400 rodzajów[2]. Toinowate występują głównie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych. Rośliny drewniejące są najbardziej zróżnicowane w wilgotnych lasach równikowych i na mokradłach w Azji południowo-wschodniej, rośliny zielne zajmują głównie siedliska okresowo suche. Zasięg nielicznych rodzajów sięga strefy umiarkowanej[3]. W Polsce rosną dwa gatunki rodzime z rodzajów barwinek Vinca i ciemiężyk Vincetoxicum[4]. Wielu przedstawicieli wykorzystywanych jest jako źródło związków wykorzystywanych w medycynie i wartościowego drewna (np. Landolphia, Alstonia, Aspidosperma). Rośliny z licznych rodzajów uprawiane są jako ozdobne (np. hoja, plumeria, trojeść, oleander, stefanotis, barwinek, Mandevilla)[3].

Trojeść amerykańska
Barwinek pospolity
Ciemiężyk białokwiatowy

Morfologia

Pokrój
Przeważnie drzewa, krzewy, liany i rośliny zielne, głównie byliny, rzadko rośliny jednoroczne, w tym nawet efemerydy. Wielu przedstawicieli jest sukulentami[3].
Liście
Pojedyncze i zwykle całobrzegie. Najczęściej ulistnienie jest naprzeciwległe, nierzadko też okółkowe, rzadko zaś skrętoległe[3].
Kwiaty
Kwiaty promieniste, obupłciowe, zwykle 5-krotne, często okazałe. Płatki korony są zrośnięte przynajmniej u nasady. Kształt korony jest zróżnicowany – od kołowego, poprzez lejkowaty, dzwonkowaty do rurkowatego, często z łatkami korony nakładającymi się częściowo. Pręciki mają nitki przyrośnięte u nasady do korony, zrośnięte bywają w rurkę lub są wolne. Pylniki często ze skrzydełkami lub strukturami naprowadzającymi zapylacze. Pyłek uwalniany jest jako pojedyncze ziarna, tetrady lub najczęściej jako pyłkowiny. Pyłkowiny z pyłku sklejonego woskiem z dwóch sąsiadujących pylników złączone są stwardniałą wydzieliną główki słupka zwaną uczepkiem. Zalążnia jest górna lub wpół dolna. Powstaje z dwóch owocolistków zrastających się lub pozostających wolnymi i zrastającymi się tylko na szczycie w główce słupka, w której znamię przyjmujące pyłek formuje się od dolnej strony[3]. Do główki słupka mogą przylegać lub zrastać się z nią główki pręcików, tworząc w ten sposób prętosłup[5].
Owoce
Zwykle mieszki złączone brzusznie, czasem pojedyncze w wyniku redukcji drugiego. Rzadziej występują jagody, torebki i pestkowce[3].

Biologia

Wiele gatunków jest trujących z powodu glikozydów i innych alkaloidów[5]. Często wytwarzają sok mleczny, najczęściej biały, rzadziej żółty, czerwony lub przejrzysty (ten ostatni zwykle u sukulentów z plemienia Ceropegieae)[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales), rodzina siostrzana dla goryczkowatych z grupy astrowych (okrytonasienne[2].


goryczkowce

Rubiaceae marzanowate





Gelsemiaceae



Loganiaceae loganiowate





Gentianaceae goryczkowate



Apocynaceae toinowate





Podział rodziny według APweb[2][6]

Tradycyjnie w obrębie rodziny wyróżniane były dwie podrodziny – Rauvolfioideae i Apocynoideae. Ponieważ rośliny z wyodrębnianej dawniej rodziny trojeściowatych Asclepiadaceae okazały się być zagnieżdżone w obrębie toinowatych – zostały tu włączone wraz ze swymi podrodzinami Periplocoideae, Secamonoideae i Asclepiadoideae. Dalsze analizy filogenetyczne wykazały, że różne grupy wyodrębniane w randze plemion spośród Rauvolfioideae i Apocynoideae są rozproszone w drzewie filogenetycznym rodziny. Charakter monofiletyczny zachowały tylko (wąsko ujmowane) podrodziny Periplocoideae, Secamonoideae i Asclepiadoideae[2].


toinowate

Aspidospermateae




Alstonieae





Vinceae




Willughbeieae



Tabernaemontaneae






Melodineae



Hunterieae



Amsonieae



Alyxieae



Diplorhynchus




Plumerieae




Carisseae




Wrightieae




Nerieae




Maloutieae





Periplocoideae




Echiteae



Mesechiteae



Odontadenieae







Rhabdadenieae



Apocyneae





Baisseeae




Secamonoideae



Asclepiadoideae















Plemię Aspidospermateae Miers

Plemię Alstonieae G. Don

Katarantus różowy

Plemię Vinceae D. Don.

Owoce Saba senegalensis

Plemię Willughbeieae A. de Candolle

Tabernaemontana divaricata

Plemię Tabernaemontaneae G. Don

Owoc Melodinus australis

Plemię Melodineae G. Don

Plemię Hunterieae Miers

Amzonia nadreńska

Plemię Amsonieae M. E. Endress

Plemię Alyxieae G. Don

Plumeria czerwona

Plemię Plumerieae E. Meyer

Plemię Carisseae Dumortier

Plemię Wrightieae G. Don

Oleander pospolity

Plemię Nerieae Baillon

Plemię Malouetieae Müller Argovensis

Obwojnik grecki

Podrodzina Periplocoideae Endlicher

Prestonia coalita

Plemię Echiteae Bartling

Mandevilla sanderi

Plemię Mesechiteae Miers

Plemię Odontadenieae Miers

Plemię Rhabdadenieae M. E. Endress

Ichnocarpus frutescens

Plemię Apocyneae Reichenbach

Plemię Baisseeae M. Endress

Podrodzina Secamonoideae Endlicher

Podrodzina Asclepiadoideae Burnett

Plemię Fockeeae H. Kunze, Meve & Liede

Plemię Eustegieae Liede & Meve

Mleczara olbrzymia

Plemię Asclepiadeae Duby

Hoja różowa
Stefanotis bukietowy

Plemię Marsdenieae Bentham

Plemię Ceropegieae Orban

Przypisy

  1. ↑ a b Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – A. [w:] James L. Reveal [on-line]. [dostęp 2018-02-08].
  2. ↑ a b c d e Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2018-02-08]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 38-40. ISBN 1-55407-206-9.
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
  5. ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 169-180. ISBN 83-7079-778-4.
  6. ↑ List of Genera in APOCYNACEAE. [w:] Vascular plant families and genera [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2018-02-08].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Toinowate&oldid=52439485”