Jakub Gargasz
Jakub Gargasz (ur. 27 lipca 1881 w Woli Jasienickiej[1], zm. 1951) – Polak, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jakub Gargasz urodził się jako syn Stanisława i Marianny z domu Sawik[1]. Mieszkał z żoną Zofią i synami w Brzozowie w okolicy Krosna. Przed wojną przyjaźnili się z Henią Katz, Żydówką która prowadziła sklep z tekstyliami w Brzozowie, a także wynajmowała u Gargaszów pokój. W sierpniu 1942 r. kobieta zbiegła z brzozowskiego getta przed likwidacją i zwróciła się do Gargaszów z prośbą o pomoc w ukryciu się. Mimo śledzenia ze strony sąsiadów, Jakub Gargasz za namową żony Zofii zgodził się udzielić schronienia schorowanej kobiecie. Ukrywali Henię Katz przez 18 miesięcy w swoim gospodarstwie na strychu jednego z budynków. Po otrzymaniu donosu, 9 lutego 1944 do domu Gargaszów przybyli niemieccy funkcjonariusze, wraz z granatowymi policjantami i przewodnikiem z magistratu. Przeprowadzili rewizję. Henia Katz została rozstrzelana na miejscu. Jakub Gargasz i jego żona zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Brzozowie, a następnie przewiezieni do Sanoka. Postawiono im zarzut udzielenia schronienia Żydom. Sąd Specjalny przy Sądzie Niemieckim w Rzeszowie na posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 1944 w Sanoku skazał Jakuba i Zofię Gargaszów na karę śmierci, ponieważ w prawie niemieckim jedyną karą za ukrywanie Żydów była kara śmierci[1]. Skazanych przewieziono do Rzeszowa. Przebywający w tym czasie na przymusowych robotach w Niemczech starszy syn Gargaszów wniósł w imieniu obojga skazanych prośbę o ułaskawienie. Po dwóch miesiącach wyrok Jakuba został zmieniony z kary śmierci na rok pozbawienia wolności, a karę jego żony zmieniono na 3 lata pozbawienia wolności. W zeznaniach Zofia odsunęła męża od odpowiedzialności za ukrywanie Heni Katz. Pod koniec lipca 1944 Jakuba Gargasza zwolniono z więzienia[2][3].
8 maja 1979 Jakub i Zofia Gargaszowie zostali odznaczeni medalami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[4][5][6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej - materiały dla ucznia, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 85–86, ISBN 978-83-7629-008-9 .
- ↑ Martyna Grądzka-Rejak , „Przeżyłam piekło na tej ziemi, ale mam czyste sumienie”. Historia Jakuba i Zofii Gargaszów. Polscy Sprawiedliwi, Klara Jackl (red.) [online], sprawiedliwi.org.pl, listopad 2018 [dostęp 2020-03-11] .
- ↑ Elżbieta Rączy , Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Jan. M. Ruman (red.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 66, ISBN 978-83-7629-669-2 .
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2022. Poland [online], yadvashem.org, 2022, s. 24 [dostęp 2023-05-31] .
- ↑ Gargasz Jakub, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-28] .
- ↑ Gargasz-Różycka Zofia, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-27] .