[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Starship

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Starship
Ilustracja
Rakieta Starship w konfiguracji startowej w kwietniu 2023 roku
Producent

SpaceX

Koszt opracowania

5 miliardów dolarów

Koszt wystrzelenia

100 milionów dolarów

Data pierwszego startu

20 kwietnia 2023

Data ostatniego startu

6 czerwca 2024

Statystyki
Wszystkie starty

4

Udane starty

2 (50%)

Nieudane starty

2

Siła ciągu przy starcie

74 400 kN

Wymiary
Długość

121,3 m

Średnica

9 m

Masa całkowita

5 000 000 kg

Ilość stopni

2

Multimedia w Wikimedia Commons

Starship – dwustopniowa rakieta nośna o bardzo dużym udźwigu, opracowywana przez amerykańską firmę SpaceX. Udany lot w 2024 roku sprawił, że Starship stał się największą i najpotężniejszą rakietą, jaka kiedykolwiek poleciała w przestrzeń kosmiczną[1]. SpaceX opracowało Starshipa z zamiarem zmniejszenia kosztów wynoszenia w kosmos dużych ładunków, w tym wielu ludzi. Niskie koszty mają być osiągnięte dzięki możliwości szybkiego, ponownego wykorzystania obu stopni rakiety[2][3].

Pierwszy stopień rakiety nazywany Super Heavy(inne języki) jest boosterem, drugi statkiem kosmicznym. Obydwa stopnie są napędzane silnikami rakietowymi Raptor, w których paliwem jest ciekły metan a utleniaczem jest ciekły tlen. Po rozłączeniu się stopni rakiety, Super Heavy ma powrócić w miejsce startu i przy lądowaniu ma być uchwycony przez ramiona wieży startowej[4]. Po zakończeniu misji górny stopnień wchodzi w atmosferę wykonując nietypowy manewr zwany „belly flop” (z ang. skok na brzuch), podczas którego większość czasu spada poziomo i dopiero w pobliżu ziemi obraca się do pionu, włącza silniki i ląduje[5].

W czerwcu 2024 r. rakieta odbyła czwarty lot testowy, w którym oba stopnie powróciły na Ziemię i, mimo uszkodzeń, wodowały w założonych obszarach[6].

Oczekuje się, że Starship wyniesie konstelację satelitów Starlink drugiej generacji[7], a wariant Starship HLS przetransportuje astronautów na Księżyc w ramach programu Artemis, począwszy od misji Artemis 3, która ma wystartować w 2026 roku[8].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Po zatankowaniu Starship ma masę około 5000 ton, przy średnicy 9 metrów oraz wysokości 121 metrów[9][10]. Starship został zaprojektowany tak by mógł nadawać się do ponownego użycia, co ma obniżyć koszty eksploatacji[11]. Starship składa się z dwóch stopni: boostera rakietowego Super Heavy będącego pierwszym stopniem rakiety oraz Starship będącego rakietą i statkiem kosmicznym. Korpusy obu stopni rakiety wykonane są ze stali nierdzewnej, powstają poprzez spawanie stalowych pierścieni, każdy pierścień ma średnicę 9 metrów, 1,8 metra wysokości oraz masę 1600 kilogramów[12].

Super Heavy

[edytuj | edytuj kod]
Stery kratowe na Super Heavy (model BN4). Booster wisi na mocowaniach, za które jest podnoszony również przez Mechazillę.

Pierwszy stopień rakiety Starship, czyli booster, nazwany Super Heavy, ma 70 metrów wysokości i średnicę 9 metrów[9], jest zasilany przez 33 silniki rakietowe Raptor, ułożone w trzy koncentryczne pierścienie[13]. W zewnętrznym pierścieniu jest 20 silników, w których nie zamontowano systemu wektorowania ciągu, co zmniejsza ich masę[14]. Przy pełnej mocy wszystkie silniki wytwarzają łącznie ok. 74 400 kN ciągu[15]. Zbiorniki boostera mogą pomieścić 3700 ton paliwa, na które składa się z ok. 2900 ton ciekłego tlenu i ok. 800 ton ciekłego metanu[16].

Super Heavy jest podnoszony i stawiany na stanowisku startowym przez ramiona wieży starowej, łapiącą go w dwóch punktów mocowania, które znajdują się przy klapach sterujących[17][18]. Stopnie rakiety łączy ażurowy pierścień separacyjny. Podczas separacji typu hot-stage'ingu (z ang. ciepła separacja), silniki drugiego stopnia są uruchamiane przed rozłączeniem się stopni a spaliny silników pierwszego stopnia przechodzą przez otwory w pierścieniu separacyjnym a nie wprost w powietrze. Takie odepchnięcie się od pierwszego stopnia zwiększa ładowność Starship na orbicie o 10%[17][19].

Podczas startu oraz lądowania Super Heavy wykorzystuje cztery stery aerodynamiczne do manewrowania w przestrzeni powietrznej[20]. Stery te mają formę metalowych żeber kratowych(inne języki) i są obracane przy użyciu znacznie zmodyfikowanych silników elektrycznych wykorzystywanych w Tesli Model 3[20].

Starship

[edytuj | edytuj kod]
Statek kosmiczny Starship S20 w grudniu 2021 roku

Statek kosmiczny Starship ma 50,3 metrów wysokości i 9 metrów średnicy. Wykorzystuje 6 silników Raptor, z których trzy są optymalizowane do pracy w próżni[9][21]. Silniki te wytwarzają 14 700 kN ciągu[22]. Zestaw silników Reaction Control System kontroluje położenie Starshipa w przestrzeni kosmicznej[23].

Starship ma cztery klapy, które kontrolują jego orientację i pomagają rozpraszać energię podczas wejścia w atmosferę[24]. Klapy zastępują skrzydła i zmniejszają zużycie paliwa potrzebnego do lądowania[21]. Pod przednimi klapami znajdują się węzły uzbrojenia służące do podnoszenia i chwytania Starshipa za pomocą mechanicznych ramion[18].

Osłona termiczna statku kosmicznego Starship składa się z 18 000 sześciokątnych płytek, które wytrzymują temperaturę 1400 °C[25][26][27]. Zostały one zaprojektowane w celu ochrony statku podczas wchodzenia w atmosferę i mogą być używane wielokrotnie przy niewielkiej konserwacji pomiędzy lotami[11]. Płytki wykonane są na bazie krzemionki a mocowane do Starshipa za pomocą kołków[28][27]. Pomiędzy płytkami są małe szczeliny umożliwiając rozszerzanie się rozgrzanych płytek[20].

Przewiduje się, że Starship będzie mógł być tankowany poprzez dokowanie z oddzielnie wystrzeliwanego statku kosmicznego Starship transportującego paliwo rakietowe[29].

Starship HLS

[edytuj | edytuj kod]

Starship HLS to planowany wariant załogowego statku kosmicznego Starship będącego lądownikiem księżycowym, który zostałby zmodyfikowany pod kątem lądowania, funkcjonowania oraz startu z powierzchni Księżyca[30].

W 2021 roku Elon Musk powiedział, że do pełnego zatankowania lądownika Starship HLS wymagane będzie od czterech do ośmiu startów rakiety Starship. W tym samym roku Government Accountability Office stwierdziło, że wymagane będzie ogółem 16 startów[31]. W 2024 roku SpaceX oszacowało, że liczba startów wyniesie „około 10”, chociaż liczba ta może ulec zmianie[32]. Po całkowitym zatankowaniu lądownika Starship HLS będzie możliwe przetransportowanie nim na powierzchnię Księżyca do 100 ton ładunku użytecznego[33][34][35].

Silnik Raptor

[edytuj | edytuj kod]
Silnik rakietowy Raptor 1 w maju 2020 roku

Raptor to rodzina silników rakietowych opracowanych przez SpaceX do użycia w rakiecie Starship. Paliwem silnika jest metan a utleniaczem tlen przewożone w postaci ciekłej[36][37]. Silniki zostały zaprojektowane z myślą o wielokrotnym użyciu przy niewielkich nakładach na ich konserwację[38].

Wersje Starshipa

[edytuj | edytuj kod]

4 kwietnia 2024 roku Elon Musk przedstawił dwie nowe wersje rakiety Starship: Starship V2 i Starship V3, wówczas[32][39]:

Starship V1. We wszystkich trzech lotach Starshipa wykorzystano pierwszą wersję rakiety Starship. Według stanu na kwiecień 2024 roku SpaceX planuje wyprodukować i wystrzelić cztery kolejne rakiety Starship V1[40].

Starship V2. Według stanu na lipiec 2024 roku nie są znane dokładne specyfikacje Starshipa V2 jednak wiadomo, że będą one charakteryzować się cieńszą konstrukcją przednich klap oraz 25% wzrostem pojemności ładunku użytecznego[41]. Starship V2 będzie o 3,1 metra wyższy niż Starship V1, a jego planowana ładowność wyniesie co najmniej 100 ton na niską orbitę okołoziemską. Do napędu zostanie użyta nowa wersja silnika Raptor 3, która wyeliminuje potrzebę stosowania dodatkowej osłony silnika[42]. Produkcja Starshipa V2 stała się możliwa dzięki oddaniu do użytku sporej części zmodernizowanej placówki Starbase w 2024 roku[43].

Starship V3. Według stanu na czerwiec 2024 roku ostateczna konfiguracja Starshipa V3 nie jest znana. Najnowsza konfiguracja, która została opisana w dokumentach regulacyjnych złożonych do Federalnej Administracji Lotnictwa ma wysokość 150 metrów[44]. Starship V3 będzie wyposażony w 9 silników Raptor, a stopień Super Heavy – 35[44]. Planuje się, że wraz z zapewnieniem powrotu na Ziemię do ponownego wykorzystania, Starship V3 będzie mógł wynieść co najmniej 200 ton na niską orbitę okołoziemską[45].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne koncepcje projektowe (2012–2019)

[edytuj | edytuj kod]
Dyrektor generalny SpaceX Elon Musk trzymający model BFR

W listopadzie 2005 roku, zanim SpaceX wystrzeliło pierwszą rakietę Falcon 1[46], dyrektor generalny SpaceX Elon Musk po raz pierwszy wspomniał o koncepcji rakiety zdolnej wystrzelić 100 ton ładunku użytecznego na niską orbitę okołoziemską. Koncepcja ta została nazwana BFR[27][47]. W 2012 roku Elon Musk po raz pierwszy publicznie ogłosił plany opracowania rakiety przewyższającej możliwości istniejącego wówczas Falcona 9[48]. SpaceX nazwało go Mars Colonial Transporter, ponieważ rakieta ta miałaby umożliwić transport ludzi na Marsa i z powrotem[49]. W 2016 roku nazwa rakiety została zmieniona na Interplanetary Transport System, ponieważ rakieta miała umożliwić załogowe loty międzyplanetarne[50]. Pierwotnie planowano, że rakieta będzie wykonana z włókna węglowego, napędzana będzie przez 42 silniki Raptor o łącznej sile ciągu 127 000 kN, co miałoby umożliwiać wyniesienie 300 ton na niską orbitę okołoziemską[51].

W grudniu 2018 roku zmieniono materiał konstrukcyjny na stal nierdzewną[52][53][27][54]. Zmianę argumentowano niższym kosztem, łatwością produkcji oraz wytrzymałością stali nierdzewnej w temperaturach kriogenicznych i wysokich[55][27]. W 2019 roku SpaceX zaczęło nazywać całą rakietę „Starship”, przy czym jej drugi stopień również nosił nazwę Starship, a pierwszy stopień otrzymał nazwę Super Heavy[56]. Ogłoszono również, że Starship będzie wykorzystywać osłonę termiczną zbudowaną z płytek podobnych do tych stosowanych w wahadłowcach kosmicznych[57][58].

Pierwsze testy w locie (2019–2021)

[edytuj | edytuj kod]
Starhopper w trakcie budowy w marcu 2019 roku

Starhopper do SN6

[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcie rakiety przypominającej metalowy silos zbożowy lub duży, kanciasty, niepomalowany termos
Prototyp SN5 po locie

W 2018 roku rozpoczęto budowę wczesnego prototypu, bezzałogowego statku nazwanego Starhopper. Jego pierwsze testy rozpoczęły się w 2019 roku, kiedy to wykonano dwa udane loty na małych wysokościach[59]. SpaceX rozpoczęło budowę pierwszych pełnowymiarowych prototypów statku Starship Mk1 i Mk2 z górnym stopniem przed 2019 rokiem w placówkach w Boca Chica i Cocoa na Florydzie[60]. Żaden z prototypów ostatecznie nie poleciał: Mk1 został zniszczony w listopadzie 2019 roku podczas testu ciśnieniowego, a Mk2 był rozbierany przez cały 2020 rok[61][28].

Po prototypach Mk SpaceX zaczęło nazywać nowe prototypy drugiego stopnia rakiety Starship przedrostkiem „SN”. Prototypy między SN1, a SN4 nigdy nie poleciały. Prototypy SN1 i SN3 zapadły się podczas testów ciśnieniowych, a SN4 przeszedł parę statycznych testów silników (ang. static fire), ale i on uległ zniszczeniu w kolejnych testach statycznych[62].

W czerwcu 2020 roku rozpoczęto budowę platformy startowej do lotów orbitalnych rakiety Starship. Pierwszy prototyp zdolny do lotu, SN5, był mocno uproszczony. Nie posiadał klap, na czubku miał symulator masy, zamiast opływowej budowy, a sterował i napędzał go tylko jeden silnik Raptor na przegubie[63]. Na początku sierpnia 2020 roku SN5 wykonał 150 metrowy lot, manewrował w powietrzu i pomyślnie wylądował na pobliskim lądowisku[64][62]. 3 września 2020 roku, bardzo podobny do poprzednika, SN6 również wykonał lot na ten sam pułap[65]. Pod koniec tego samego miesiąca, w placówce McGregor w Teksasie, próżniowa wersja silnika Raptor przeszła pierwszy pełny test statyczny[66].

SN8 do SN15

[edytuj | edytuj kod]
Prototyp SN8 wkrótce po starcie w grudniu 2020 roku

Starship SN8 był pierwszym pełnowymiarowym prototypem drugiego stopnia, który zaczynał przypominać właściwą rakietę Starship, chociaż brakowało mu jeszcze m.in. charakterystycznych czarnych płytek osłony termicznej[67]. W okresie od października do listopada 2020 roku SN8 przeszedł cztery wstępne testy statyczne[62]. 9 grudnia 2020 roku SN8 podczas lotu osiągnął wysokość 12,5 kilometra, przeprowadził początek manewru skoku na deskę (ang. belly flop) oraz pionizację, ale pracę silników zakłócało niskie ciśnienie w zbiorniku metanu podczas lądowania i niewystarczający ciąg, co doprowadziło do silnego uderzenia SN8 w powierzchnię lądowiska i eksplozję prototypu[23].

Ponieważ SpaceX naruszył licencję na start SN8, Federalna Administracja Lotnicza (FAA) zleciła dochodzenie w sprawie incydentu. FAA ostrzegało o ryzyku narażenia osób postronnych w związku z ryzykownym profilem lotu SN8. Dochodzenie w sprawie procesów decyzyjnych i bezpieczeństwa w SpaceX trwały do początku lutego 2021 roku[62][68][69].

2 lutego 2021 roku prototyp Starship SN9 wykonał lot na wysokość 10 kilometrów, po czym rozbił się podczas lądowania, ponieważ jeden z silników nie uruchomił się prawidłowo[70]. Miesiąc później, 3 marca 2021 roku, SN10 również wykonał lot na ten sam pułap, ale tym razem prototyp wylądował prawie poprawnie. U podstawy prototypu zaobserwowano pożar, który skutkował eksplozją prototypu niecałe dziesięć minut po lądowaniu[71][62]. 30 marca 2021 roku prototyp Starship SN11 podczas lotu na wysokość 10 kilometrów wleciał w gęstą mgłę, po czym eksplodował podczas opadania, z powodu nadmiaru paliwa znajdującego się w turbopompie silnika rakietowego Raptor[62][72][73].

W marcu 2021 roku firma ujawniła plan budowy dwóch suborbitalnych i dwóch orbitalnych stanowisk startowych, dwóch lądowisk, dwóch stanowisk testowych i dużej farmy zbiorników paliwowych[74]. W tym samym roku SpaceX zaproponowało przekształcenie wioski Boca Chica w Teksasie w miasto firmowe[74].

Na początku kwietnia 2021 roku rozpoczął się montaż pierwszych zbiorników paliwa w Starbase[18]. Prototypy statków kosmicznych SN12, SN13 i SN14 zostały zezłomowane przed ukończeniem. Do przeprowadzenia lotu wybrano SN15[75][62], który miał lepszą awionikę, konstrukcję i ulepszone silniki Raptor[76]. 5 maja 2021 roku prototyp SN15 wykonał lot na wysokość 10 kilometrów i, mimo problemów z jednym silnikiem, bezpiecznie wylądował[75][62]. Tuż po wylądowaniu SN15 doszło do pożaru w obszarze silników, jednak pożar został szybko ugaszony[76]. Według późniejszego raportu SpaceX, podczas lądowania SN15 doświadczył kilku problemów, w tym utraty ciśnienia zarówno w zbiorniku, jak i w jednym z silników[77]. W związku ze stosunkowo dobrymi wynikami SN15, pozostałe testy SN16 i SN17 zostały anulowane[62].

Zintegrowane loty testowe (2023–)

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy lot testowy

[edytuj | edytuj kod]
Starship podczas Starship Integrated Flight Test 1
 Osobny artykuł: Starship Integrated Flight Test 1.

W lipcu 2021 roku przeprowadzono pierwszy, statyczny test silników Super Heavy w prototypie BN3, przy czym uruchomiono jedynie 3 silniki[78]. Mniej więcej w tym czasie SpaceX zmieniło schemat nazewnictwa z „SN” na „Ship” dla drugiego stopnia rakiety Starship[79], zmieniono również nazewnictwo z „BN” na „Booster” dla Super Heavy[80]. Miesiąc później ustawiono Shipa 20 na Boosterze 4, tworząc po raz pierwszy pełną rakietę Starship[25]. W październiku 2021 roku w placówce Starbase ukończono budowę pierwszej farmy paliwowej oraz zamontowano na wieży startowej mechaniczne ramiona, które mają służyć do łapania Super Heavy podczas jego lądowania[18].

W czerwcu 2022 roku Federalna Administracja Lotnictwa ustaliła, że SpaceX musi rozwiązać ponad 75 problemów zidentyfikowanych we wstępnej ocenie wpływu na środowisko placówki Starbase[81]. W lipcu Booster 7 przetestował turbopompy ciekłego tlenu we wszystkich 33 silnikach Raptor, co doprowadziło do eksplozji prototypu, która zniszczyła rurę ciśnieniową i spowodowała niewielkie uszkodzenie stanowiska startowego[82]. Do końca listopada 2022 roku Ship 24 przeprowadził dwa testy statyczne z dwoma i sześcioma silnikami[83][84], podczas gdy Booster 7 przeprowadził pięć testów statycznych kolejno z jednym, trzema, siedmioma, czternastoma i jedenastoma uruchomionymi silnikami[85][86][87][88][89]. 9 lutego 2023 roku przeprowadzono test statyczny Boostera 7 z uruchomionymi 31 silnikami przy połowie mocy[90][91].

Po odwołaniu startu, który pierwotnie miał odbyć się 17 kwietnia 2023 roku[92], Booster 7 i Ship 24 ostatecznie wystartowały 20 kwietnia o godzinie 13:33 UTC[93]. Trzy silniki wyłączyły się przed startem, a kilka kolejnych uległo awarii podczas lotu[94]. W dalszej części lotu Starship utracił kontrolę nad wektorowaniem ciągu silników, co spowodowało utratę kontroli nad trajektorią lotu Starshipa[94]. Starship osiągnął maksymalny pułap 39 kilometrów[95]. Około 3 minuty po starcie uruchomił się autonomiczny system przerywania lotu, który jednak nie zniszczył Starshipa. Rakieta obracała się w powietrzu przez kolejne 40 sekund zanim rozpadła się w powietrzu[96][97][98].

Drugi lot testowy

[edytuj | edytuj kod]
Starship podczas Starship Integrated Flight Test 2
 Osobny artykuł: Starship Integrated Flight Test 2.

Po pierwszym locie testowym SpaceX rozpoczęło prace nad naprawą stanowiska startowego, które zostało uszkodzone podczas startu rakiety. Wzmocniono fundamenty stanowiska startowego, zamontowano deflektor płomienia zawierający układ rozpylania dużych ilości wody[99].

W sierpniu 2023 roku Federalna Administracja Lotnictwa przedstawiła SpaceX działania naprawcze, które SpaceX musi podjąć, zanim dostanie licencję na kolejny lot rakiety Starship[100][101]. Dochodzenie zostało zamknięte 8 września 2023 roku, choć nie było to jeszcze wystarczające do rozpoczęcia nowej kampanii testowej[102][101]. Do 31 października 2023 r. FAA zakończyła przegląd bezpieczeństwa, ale wymagane były jeszcze oceny środowiskowe, co opóźniało drugi lot pełnej rakiety[103].

18 listopada 2023 roku Booster 9 i Ship 25 wystartowały z miejsca startowego w Starbase[104]. Wszystkie 33 silniki działały aż do momentu separacji, kiedy to statek kosmiczny oddzielił się od Boostera 9, stosując po raz pierwszy w swoich statkach technikę rozłączenia na gorąco (ang. hot-staging)[105]. Po separacji Booster 9 wykonał manewr powrotny, po czym eksplodował w wyniku wielu awarii swoich silników[105][106][107]. Jak poinformowało oficjalnie SpaceX eksplozja nastąpiła nieco ponad trzy i pół minuty po starcie. Było to na wysokości około 90 kilometrów nad Zatoką Meksykańską. Jako prawdopodobną przyczynę awarii boostera firma określiła zablokowanie się filtra ciekłego tlenu[108].

Górny stopnień rakiety przetrwał do osiągnięcia wysokości 149 kilometrów, po których utracono połączenie z nadajnikami telemetrii[105]. SpaceX stwierdziło później, że lot został zakończony poprzez system bezpieczeństwa, który wymusił zniszczenie statku kosmicznego[105][109]. Według danych radaru pogodowego NOAA, szczątki rakiety weszły w atmosferę kilkaset kilometrów na północ od Wysp Dziewiczych[110].

Trzeci lot testowy

[edytuj | edytuj kod]
Nagranie przedstawiające rakietę Starship podczas Starship Integrated Flight Test 3

Po drugim locie Starshipa (podczas którego oba stopnie zostały utracone) wprowadzono znaczące zmiany w systemie wektorowania ciągu silnika Raptor w statku kosmicznym Starship[111].

Trzeci lot rakiety Starship został przeprowadzony 14 marca 2024 roku o godzinie 13:25 UTC[112][113]. Podobnie jak w przypadku drugiego lotu, wszystkie 33 silniki zostały poprawnie uruchomione, a separacja zakończyła się sukcesem[114][115]. Booster 10 przeprowadził manewr powrotny, jednak planowane wodowanie w Zatoce Meksykańskiej nie powiodło się, ponieważ eksplodował on na wysokości ok. 460 metrów nad powierzchnią wody[116].

Statek kosmiczny Ship 28 po dotarciu do przestrzeni kosmicznej przeprowadził kilka testów po wyłączeniu silników, w tym przeprowadził istotną dla misji Artemis demonstrację transferu paliwa w przestrzeni kosmicznej[117][118][119]. Podczas wejścia w atmosferę udało się zarejestrować i przekazać na żywo powstanie plazmy, jednak pojazd był niestabilny i w 49 minucie lotu, na wysokości ok. 65 km, utracono kontakt z pojazdem[116][120].

Czwarty lot testowy

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Starship Integrated Flight Test 4.

Czwarty zintegrowany lot rakiety Starship odbył się 6 czerwca 2024 roku[121]. Celem tego lotu było m.in. wylądowanie boostera rakiety na „wirtualnej wieży”, czyli test lądowania w ściśle określonej lokalizacji, ale wyznaczonej w bezpiecznym miejscu tj. na Zatoce Meksykańskiej. Ponownie sprawdzano również możliwość bezpiecznego wejścia w atmosferę, testowano także granice bezpiecznego uszkodzenia osłony termicznej[122]. Test wodowania Super Heavy zakończył się pełnym sukcesem, a statek kosmiczny Starship w dużym stopniu przetrwał wejście w atmosferę i, mimo uszkodzeń klap, zakończył lot kontrolowanym wodowaniem. Ponownie udało się również przekazać na żywo większość lotu Shipa, unikając zakłóceń wynikających z rozgrzanej plazmy[6][123][124].

Jak zapowiedział wcześniej Elon Musk, udane wodowanie boostera otwiera drogę do testów lądowania poprzez łapanie boostera przez tzw. Mechazillę, czyli przez mechaniczne ramiona wieży używanej dotychczas do startów[6].

Koszty i finansowanie

[edytuj | edytuj kod]

SpaceX rozwija Starshipa głównie przy wsparciu środków prywatnych[125][56][126]. Dyrektor finansowy SpaceX, Bret Johnsen, ujawnił w sądzie, że SpaceX zainwestowało ponad 3 miliardy dolarów w placówkę Starbase i rakietę Starship od lipca 2014 roku do maja 2023 roku[126]. Elon Musk oświadczył w kwietniu 2023 roku, że SpaceX spodziewa się wydać około 2 miliardy dolarów na rozwój Starshipa w 2023 roku[127][128].

W ramach rozwoju systemu HLS przeznaczonego dla programu Artemis, w kwietniu 2021 roku SpaceX otrzymało od NASA kontrakt o wartości 2,89 miliarda dolarów na opracowanie lądownika księżycowego Starship HLS dla misji Artemis 3[129][130]. Blue Origin zakwestionowało tę decyzję i w sierpniu 2021 roku rozpoczęło postępowanie sądowe przeciwko NASA i SpaceX, co spowodowało zawieszenie kontraktu na trzy miesiące[131][132]. Dwa lata później Blue Origin otrzymało kontrakt o wartości 3,4 miliarda dolarów na zbudowanie lądownika księżycowego Blue Moon[133].

W 2022 roku NASA przyznała SpaceX kontrakt o wartości 1,15 miliarda dolarów na drugi lądownik księżycowy dla misji Artemis 4[130]. W tym samym roku SpaceX otrzymała pięcioletni kontrakt o wartości 102 milionów dolarów na rozwój programu Rocket Cargo dla Sił Kosmicznych Stanów Zjednoczonych[134].

Potencjalne zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Planowane misje

[edytuj | edytuj kod]

SpaceX planuje wykorzystać rakietę Starship do wystrzelenia satelitów Starlink drugiej generacji[135]. Starship ma zostać wykorzystany do wyniesienia lądownika księżycowego Starship HLS, który został wybrany przez NASA jako główny lądownik dla planowanych załogowych misji z programu Artemis[30][136].

Jednym z przyszłych ładunków użytecznych wystrzelonych przy pomocy Starshipa będzie satelita komunikacyjny Superbird-9[137]. W planach jest także wyniesienie w przestrzeń kosmiczną komercyjnej stacji kosmicznej Starlab[138]. W przyszłości załogowa wersja statku kosmicznego Starship miałaby zostać wykorzystana do celów turystyki kosmicznej, chociażby w trzecim locie w ramach programu Polaris[139]. W 2020 roku Elon Musk oświadczył, że SpaceX wykona setki bezzałogowych lotów przed pierwszym załogowym lotem kosmicznym[140].

Badania przeprowadzone w ramach Projektu Lyra wykazały, że dzięki tankowaniu Starshipa na niskiej orbicie okołoziemskiej możliwe byłoby wysłanie sondy kosmicznej na Oumuamua[141], a sama podróż trwałaby 20 lat pod warunkiem wykorzystania asysty grawitacyjnej Jowisza[141].

Kolonizacja kosmosu

[edytuj | edytuj kod]

Według SpaceX statek kosmiczny Starship ma umożliwić załogowe lądowanie na Marsie, chociaż SpaceX nie opublikowało żadnych konkretnych planów technicznych ani projektów systemu podtrzymywania życia mającego znajdować się na statku kosmicznym Starship podczas lotu[142][143][144]. Według wstępnych założeń Starship zostanie wystrzelony na niską orbitę okołoziemską i zatankowany na orbicie przed wyruszeniem na Marsa[145].

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Jednym z zasugerowanych przyszłych zastosowań rakiety Starship mogą być loty „z punktu do punktu”, które mogłyby umożliwić podróż w dowolne miejsce na Ziemi w czasie krótszym niż godzina[146][147].

Placówki

[edytuj | edytuj kod]

Testowe i produkcyjne

[edytuj | edytuj kod]
Various spacecraft constructed inside bays
Prototypy statku kosmicznego Starship w Starbase w marcu 2023 roku

Starbase składa się z zakładu produkcyjnego oraz platformy startowej i znajduje się w Boca Chica w Teksasie[148]. Obydwa obiekty działają całodobowo, a na miejscu może pracować maksymalnie 450 pracowników[149]. Planuje się, że Starbase będzie się składał z dwóch stanowisk startowych, jednego zakładu produkcyjnego i jednej farmy słonecznej o powierzchni 2,8 hektara[150].

Silniki rakietowe Raptor są testowane w placówce McGregor w Teksasie. Obiekt posiada dwa główne stanowiska testowe: poziome oraz jedno pionowe, przeznaczone dla próżniowych silników rakietowych[151]. W przyszłości pobliska fabryka, która od września 2021 roku była w budowie, będzie produkować próżniowe silniki Raptor nowej generacji, podczas gdy w siedzibie SpaceX w Kalifornii będzie kontynuowała budowę Raptora Vacuum i testowania nowych projektów[151].

Na Florydzie, zakład w Cocoa oczyszcza krzemionkę, która jest wykorzystywana do produkcji płytek osłony termicznej statku kosmicznego Starship[28]. Kennedy Space Center znajdujący się również na Florydzie, w którym to ma powstać między innymi miejsce startu rakiety Starship w kompleksie startowym 39 oraz zakład produkcyjny przy Roberts Road, który zostanie rozbudowywany z „Hangaru X”, który był dotychczas wykorzystywany do przechowywania i konserwacji rakiet Falcon 9. Będzie on obejmował budynek o powierzchni 30 000 m2, rampę załadunkową i miejsce do budowy jednej z kilku sekcji wież integracyjnych[152].

Miejsca startowe

[edytuj | edytuj kod]

Starbase

[edytuj | edytuj kod]

W planach rozwoju placówki Starbase jest budowa dwóch miejsc startowych przeznaczonych dla rakiety Starship, które nazwane zostały „Pad A” i „Pad B”[153].  Starbase posiada orbitalny stół startowy oraz wieżę integracyjną[153], a także farmy zbiornikowe zawierające i magazynujące niezbędne dla placówki substancje[153]. Dochładzacze znajdujące się w pobliżu farm zbiornikowych chłodzą materiał pędny za pomocą ciekłego azotu[18]. Pad A posiada obecnie zamontowany deflektor płomienia oraz dwadzieścia zacisków przytrzymujących Super Heavy przed jego startem[18].

Wieża startowa składa się ze stalowych sekcji kratownicowych[154], a także pary mechanicznych ramion, które chwytają i podnoszą Super Heavy oraz Starshipa w celu ich połączenia na stanowisku startowym[18]. Ramiona mogą poruszać się w pionie, przy użyciu wciągarki linowej, w poziomie ramiona są poruszane siłownikiem hydraulicznym[18].

Floryda

[edytuj | edytuj kod]
Budowana wieża startowa (widoczna po prawej stronie) na stanowisku LC-39A w styczniu 2024 roku

SpaceX buduje stanowisko startowe dla rakiety Starship w kompleksie startowym 39 znajdującym się w Kennedy Space Center od 2021 roku. Miejsce to zostało wydzierżawione w 2014 roku i służy do startów rakiet Falcon 9[152][155]. W 2024 roku Federalna Administracja Lotnictwa rozpoczęła proces ekspertyzy środowiskowej, która ma ocenić potencjalny wpływ nowej infrastruktury oraz 44 lotów rocznie na stanowisku LC-39A[156].

W czerwcu 2024 roku Blue Origin i United Launch Alliance przedstawiły swoje uwagi w ramach procesu ekspertyzy środowiskowej, sprzeciwiając się wpływowi, jaki Starship może mieć na ich własną działalność w tym miejscu[157]. Blue Origin zasugerowało kilka rozwiązań, w tym umożliwienie innym operatorom wniesienie sprzeciwu wobec startu Starshipa, który mógłby kolidować z jednym z ich własnych startów, ograniczenie lotów Starshipa do określonych godzin lub zwiększenie liczby stanowisk startowych w okolicy[158]. Sugestie United Launch Alliance całkowicie uniemożliwiają start Starshipa z Florydy, ponieważ według argumentacji w pełni zatankowany Starship wymaga tak dużej strefy ewakuacyjnej, że uniemożliwiłaby ona innym operatorom korzystania z pozostałych stanowisk znajdujących się w kompleksie startowym 39, a hałas generowany przez Starshipa mógłby być szkodliwy dla osób mieszkających lub pracujących w pobliżu[159][160].

SpaceX zaproponował również budowę kolejnego stanowiska startowego dla rakiety Starship, które miałoby znajdować się na pobliskim kompleksie startowym 37 na Przylądku Canaveral, który zwolnił się w 2024 roku tuż po wycofaniu ostatniej rakiety z rodziny Delta IV. W 2024 roku Siły Kosmiczne Stanów Zjednoczonych rozpoczęły proces przygotowywania ekspertyzy środowiskowej, która ma ocenić potencjalny wpływ nowej infrastruktury i częstotliwości startów rakiety Starship do 76 razy w ciągu roku[160][161][162].

Obie oceny środowiskowe muszą zostać zakończone zanim SpaceX otrzyma zgodę na starty rakiety Starship z Florydy, co prawdopodobnie nie nastąpi przed końcem 2025 roku[157]. Sama wieża i mechaniczne ramiona, które zostaną zbudowane w tych lokalizacjach powinny być podobne do tych wybudowanych w Starbase, z zastosowaniem odpowiednich ulepszeń[152].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kenneth Chang, What Is SpaceX’s Starship? It’s Really a Mars Ship., „The New York Times”, 14 marca 2024, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  2. ↑ Enrique Dans, Elon Musk's Economies Of Scale Won SpaceX The NASA Moonshot [online], Forbes [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  3. ↑ Jackie Wattles, Elon Musk says SpaceX’s Mars rocket will be cheaper than he once thought. Here’s why | CNN Business [online], CNN, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  4. ↑ Musk hopes "Mechazilla" will catch and assemble the Starship and Super Heavy boosters for rapid reuse [online], phys.org [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  5. ↑ Austin DeSisto, Starship and its Belly Flop Maneuver [online], Everyday Astronaut, 23 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  6. ↑ a b c Jeff Foust, Starship survives reentry during fourth test flight [online], 6 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  7. ↑ Aria Alamalhodaei, SpaceX launches mammoth Starship rocket and brings it back for the first time [online], TechCrunch, 6 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-11] (ang.).
  8. ↑ Artemis III - NASA [online] [dostęp 2024-06-11] (ang.).
  9. ↑ a b c SpaceX Starship Stacking Produces the Tallest Rocket Ever Built [online], Gizmodo, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  10. ↑ Jeff Foust, SpaceX changing Starship stage separation ahead of next launch [online], SpaceNews, 24 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  11. ↑ a b Jennifer Ann Inman, Thomas J. Horvath, Carey Fulton Scott, SCIFLI Starship Reentry Observation (SSRO) ACO (SpaceX Starship) [online], 13 września 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  12. ↑ Eric Berger, Inside Elon Musk’s plan to build one Starship a week—and settle Mars [online], Ars Technica, 5 marca 2020 [dostęp 2024-05-25] (ang.).
  13. ↑ Chris Bergin, Starbase orbital duo preps for Static Fire campaign - KSC Starship Progress [online], NASASpaceFlight.com, 9 czerwca 2022 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  14. ↑ Chris Bergin, Super Heavy Booster 3 fires up for the first time [online], NASASpaceFlight.com, 19 lipca 2021 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  15. ↑ Chris Bergin, Musk outlines Starship progress towards self-sustaining Mars city [online], NASASpaceFlight.com, 11 lutego 2022 [dostęp 2024-06-29] (ang.).
  16. ↑ faa-raport 2022 ↓, s. 15-16.
  17. ↑ a b Mike Wall, SpaceX shows off newly modified Starship Super Heavy booster (photos) [online], Space.com, 18 sierpnia 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  18. ↑ a b c d e f g h Ryan Weber, Major elements of Starship Orbital Launch Pad in place as launch readiness draws nearer [online], NASASpaceFlight.com, 31 października 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  19. ↑ Ramin Skibba, Here’s What’s Next for SpaceX’s Starship, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  20. ↑ a b c Trevor Sesnic, Starbase Tour and Interview with Elon Musk [online], Everyday Astronaut, 11 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  21. ↑ a b Magdalena Petrova, Why Starship is the holy grail for SpaceX [online], CNBC, 13 marca 2022 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  22. ↑ SpaceX – Starship. SpaceX. [dostęp 2023-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-22)]. (ang.).
  23. ↑ a b Jackie Wattles: Space X's Mars prototype rocket exploded yesterday. Here's what happened on the flight. 2020-12-10. [dostęp 2024-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-10)]. (ang.).
  24. ↑ Michael Sheetz, SpaceX Starship prototype rocket explodes after successful landing in high-altitude flight test [online], CNBC, 3 marca 2021 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  25. ↑ a b Michael Sheetz, Musk: 'Dream come true' to see fully stacked SpaceX Starship rocket during prep for orbital launch [online], CNBC, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  26. ↑ SpaceX's Hexagon Heat Shield Tiles Take on an Industrial Flamethrower [online], Digital Trends, 29 marca 2019 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  27. ↑ a b c d e Smithsonian Magazine, Tony Reichhardt, Marsliner [online], Smithsonian Magazine, grudzień 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  28. ↑ a b c Thomas Burghardt, New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  29. ↑ Sarah Scoles, Prime mover, „Science”, 377 (6607), 2022, s. 702–705, DOI: 10.1126/science.ade2873, ISSN 0036-8075 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  30. ↑ a b Thomas Burghardt, After NASA taps SpaceX's Starship for first Artemis landings, agency looks to on-ramp future vehicles [online], NASASpaceFlight.com, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  31. ↑ Jeff Foust, Starship lunar lander missions to require nearly 20 launches, NASA says [online], SpaceNews, 17 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  32. ↑ a b William Harwood, NASA delays first Artemis astronaut flight to late 2025, moon landing to 2026 - CBS News [online], www.cbsnews.com, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  33. ↑ Raphael Satter, Jin Hyunjoo, Munsif Vengattil, 'NASA rules,' Musk says as SpaceX wins $2.9 billion moon lander contract [online], Reuters, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  34. ↑ Eric Berger, SpaceX engineer says NASA should plan for Starship’s “significant” capability [online], Ars Technica, 2 maja 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  35. ↑ Christian Davenport, SpaceX’s launch of Starship could remake space exploration [online], The Washington Post, 16 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  36. ↑ Jonathan O’Callaghan, The wild physics of Elon Musk's methane-guzzling super-rocket, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-07-01] (ang.).
  37. ↑ R. Roback, E.J. Szetela, L.J. Spadaccini, Deposit formation in hydrocarbon rocket fuels, 1 sierpnia 1981 [dostęp 2024-07-01] (ang.).
  38. ↑ William Neff, Aaron Steckelberg, Christian Davenport, Inside the rockets that NASA and SpaceX plan to send to the moon [online], Washington Post [dostęp 2024-07-01] (ang.).
  39. ↑ Jeff Foust, Musk outlines plans to increase Starship launch rate and performance [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  40. ↑ Elon Musk, Four more Starships, the last of V1 [online], X, 24 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  41. ↑ Jax, From Render to Reality: A Status Update on Starship Block 2 [online], Ringwatchers, 4 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-15].
  42. ↑ Jack Kuhr, SpaceX Announces a Starship Version Two is in the Works [online], Payload, 28 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  43. ↑ Meredith Garofalo, SpaceX wants to build 1 Starship megarocket a day with new Starfactory [online], Space.com, 8 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-15] (ang.).
  44. ↑ a b Environmental Impact Statement (EIS) for SpaceX Starship–Super Heavy Launch Vehicle at Launch Complex 39A at the Kennedy Space Center, Florida [online], faa.gov, s. 5 [dostęp 2024-07-15] (ang.).
  45. ↑ Justin Davenport, As IFT-4 prepares for launch, Starship’s future is coming into focus [online], NASASpaceFlight.com, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-07-15] (ang.).
  46. ↑ SpaceX rocket fails first flight [online], 24 marca 2006 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  47. ↑ Making Life Multiplanetary. SpaceX 2017-09-29. [dostęp 2024-06-01].
  48. ↑ Zach Rosenberg2012-10-15T21:05:00+01:00, SpaceX aims big with massive new rocket [online], Flight Global [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  49. ↑ Chris Bergin, SpaceX advances drive for Mars rocket via Raptor power [online], NASASpaceFlight.com, 7 marca 2014 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  50. ↑ Eric Berger, Elon Musk scales up his ambitions, considering going “well beyond” Mars [online], Ars Technica, 18 września 2016 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  51. ↑ Chris Bergin, SpaceX reveals ITS Mars game changer via colonization plan [online], NASASpaceFlight.com, 27 września 2016 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  52. ↑ Devin Coldewey, SpaceX's Starship goes sci-fi shiny with stainless steel skin [online], TechCrunch, 26 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  53. ↑ Jeff Foust, Musk teases new details about redesigned next-generation launch system [online], SpaceNews, 24 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  54. ↑ Ethan Cotton, Starship SN-5 | 150 meter hop [online], Everyday Astronaut, 2 sierpnia 2020 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  55. ↑ Elon Musk: Why I'm Building the Starship out of Stainless Steel [online], Popular Mechanics, 22 stycznia 2019 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  56. ↑ a b Eric Berger, Elon Musk, Man of Steel, reveals his stainless Starship [online], Ars Technica, 29 września 2019 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  57. ↑ Will Starship Fail Like The Space Shuttle? - Primal Nebula [online], primalnebula.com, 16 lutego 2023 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  58. ↑ Aditya Krishnan Mohan, The truth about the new SpaceX ‘Mini-Bakery’ [online], Medium, 5 września 2021 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  59. ↑ William Harwood: SpaceX launches "Starhopper" on dramatic test flight. 2019-08-27. [dostęp 2024-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  60. ↑ Elon Musk says SpaceX Starship rocket could reach orbit within 6 months [online], CNET [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  61. ↑ Loren Grush, SpaceX’s prototype Starship rocket partially bursts during testing in Texas [online], The Verge, 20 listopada 2019 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  62. ↑ a b c d e f g h i Lee Kanayama, SpaceX continues forward progress with Starship on Starhopper anniversary [online], NASASpaceFlight.com, 28 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  63. ↑ Dale Skran, How significant is the flight of Starship SN5? [online], nss.org, 7 sierpnia 2020 [dostęp 2024-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-10] (ang.).
  64. ↑ SpaceX Starship prototype takes big step toward Mars with first tiny 'hop' [online], CNET [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  65. ↑ Michael Sheetz, SpaceX launches and lands another Starship prototype, the second flight test in under a month [online], CNBC, 3 września 2020 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  66. ↑ Watch SpaceX fire up Starship's furious new Raptor Vacuum engine [online], CNET [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  67. ↑ SpaceX Boca Chica - Starship SN8 nosecone mate - Raptors on the move. NASASpaceflight 2020-10-23. [dostęp 2024-06-06].
  68. ↑ Jeff Foust, Congress raises concerns about FAA’s handling of Starship launch license violation [online], SpaceNews, 29 marca 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  69. ↑ Joey Roulette, Elon Musk’s SpaceX violated its launch license in explosive Starship test, triggering an FAA probe [online], The Verge, 29 stycznia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  70. ↑ SpaceX Starship SN9 flies high, explodes on landing just like SN8 [online], CNET, 2 lutego 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  71. ↑ SN10. SpaceX. [dostęp 2023-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-10)]. (ang.).
  72. ↑ Jeff Foust, Engine explosion blamed for latest Starship crash [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  73. ↑ Eric Mack, Jackson Ryan, SpaceX Starship SN11 test flight flies high and explodes in the fog [online], CNET, 30 marca 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  74. ↑ a b Eric Berger, SpaceX reveals the grand extent of its starport plans in South Texas [online], Ars Technica, 8 marca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  75. ↑ a b SpaceX's Mars prototype rocket, Starship SN15, might fly again soon [online], CNET, 7 maja 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  76. ↑ a b Jeff Foust, Starship survives test flight [online], SpaceNews, 5 maja 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  77. ↑ SpaceX, Starbase Overview [online], SpaceX [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  78. ↑ Eric Berger, Rocket Report: Super Heavy lights up, China tries to recover a fairing [online], Ars Technica, 23 lipca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  79. ↑ Eric Berger, SpaceX will soon fire up its massive Super Heavy booster for the first time [online], Ars Technica, 14 lipca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  80. ↑ Chris Bergin, One year since SN15, Starbase lays groundwork for orbital attempt [online], NASASpaceFlight.com, 5 maja 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  81. ↑ Kenneth Chang, SpaceX Wins Environmental Approval for Launch of Mars Rocket, „The New York Times”, 13 czerwca 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  82. ↑ SpaceX Performs Limited Static Fire Test of Starship Booster, Avoids Explosion [online], Gizmodo, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  83. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up all 6 engines of Starship prototype ahead of orbital test flight (video) [online], Space.com, 8 września 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  84. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up Starship prototype again ahead of test flight (video) [online], Space.com, 15 grudnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  85. ↑ Anthony Iemole, Boosters 7 and 9 in dual flow toward Starbase test milestones [online], NASASpaceFlight.com, 7 grudnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  86. ↑ Alejandro Alcantarilla Romera, Booster 7 resumes static fire testing as SpaceX ramps up Starship production [online], NASASpaceFlight.com, 14 listopada 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  87. ↑ Mike Wall, SpaceX's huge Starship booster conducts historic 31-engine burn (video) [online], Space.com, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  88. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up Starship Super Heavy booster again in long engine test [online], Space.com, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  89. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up Starship and Super Heavy Booster 7 ahead of test flight [online], Space.com, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  90. ↑ Starship fires (almost) all her engines [online], earthsky.org, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  91. ↑ Kenneth Chang, SpaceX Test Fires 31 Engines on the Most Powerful Rocket Ever, „The New York Times”, 9 lutego 2023, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  92. ↑ Mike Wall, SpaceX scrubs 1st space launch of giant Starship rocket due to fueling issue [online], Space.com, 17 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  93. ↑ Jackie Wattles, Ashley Strickland, SpaceX’s Starship rocket lifts off for inaugural test flight but explodes midair [online], CNN, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  94. ↑ a b Chris Bergin, Elon Musk pushes for orbital goal following data gathering objectives during Starship debut [online], NASASpaceFlight.com, 3 maja 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  95. ↑ Mike Wall, Tariq Malik, SpaceX's 1st Starship launches on epic test flight, explodes in 'rapid unscheduled disassembly' [online], Space.com, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  96. ↑ Starship Flight Test, SpaceX [online], SpaceX, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  97. ↑ Engine Issue Felled SpaceX First Super Heavy | Aviation Week Network [online], aviationweek.com [dostęp 2024-06-07].
  98. ↑ Michael Sheetz, Sara Salinas, SpaceX Starship rocket launches in historic test but explodes mid-flight [online], CNBC, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  99. ↑ Lora Kolodny, SpaceX hasn't obtained environmental permits for 'flame deflector' system it's testing in Texas [online], CNBC, 28 lipca 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  100. ↑ Mike Wall, SpaceX submits Starship mishap report to the FAA [online], Space.com, 16 sierpnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  101. ↑ a b Kristin Fisher, Jackie Wattles, FAA won’t issue license for SpaceX mega-rocket test launch until ‘corrective actions’ implemented [online], CNN, 8 września 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  102. ↑ Federal Aviation Administration, FAA Closes SpaceX Starship Mishap Investigation [online], faa.gov, 8 września 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  103. ↑ Reuters, FAA completes safety review of SpaceX Starship-Super Heavy license [online], 31 października 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  104. ↑ William Harwood, Super Heavy-Starship climbs high but falls short on second test flight – Spaceflight Now [online] [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  105. ↑ a b c d Starship's Second Flight Test [online], SpaceX, 18 października 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  106. ↑ SpaceX launched its giant new rocket but explosions end the second test flight [online], AP News, 18 listopada 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  107. ↑ Joe Skipper, Joey Roulette, SpaceX Starship launch failed minutes after reaching space [online], Reuters, 18 października 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  108. ↑ Eric Berger, SpaceX discloses cause of Starship anomalies as it clears an FAA hurdle [online], Ars Technica, 26 lutego 2024 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  109. ↑ Josh Dinner, SpaceX Starship megarocket launches on 2nd-ever test flight, explodes in 'rapid unscheduled disassembly' (video) [online], Space.com, 18 listopada 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  110. ↑ Jonathan McDowell, Thanks to NOAA's Kenneth Howard for pointing me to this NOAA weather radar data showing a debris cloud exactly over my estimated Starship reentry point! [online], X (formerly Twitter), 18 października 2023 [dostęp 2024-06-10] (ang.).
  111. ↑ SpaceX - Updates [online], SpaceX [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  112. ↑ Josh Dinner, SpaceX launches giant Starship rocket into space on epic 3rd test flight (video) [online], Space.com, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  113. ↑ Brett Tingley, Relive SpaceX Starship's 3rd flight test in breathtaking photos [online], Space.com, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  114. ↑ SpaceX Launches Third Starship Flight Test. NASASpaceflight 2024-03-14. [dostęp 2024-06-19].
  115. ↑ Starship - Trzeci Lot Orbitalny!. Rakietomania [dostęp 2024-06-19].
  116. ↑ a b Starship's Third Flight Test [online], SpaceX, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  117. ↑ Mike Wall, SpaceX to push the envelope on 3rd Starship test flight [online], Space.com, 7 marca 2024 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  118. ↑ Brett Tingley, SpaceX eyes March 14 for 3rd Starship test flight [online], Space.com, 6 marca 2024 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  119. ↑ SpaceX's Starship reaches new heights in monumental test flight but is now lost [online], ABC7 Chicago, 14 marca 2024 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  120. ↑ Martin Smith, Launch roundup: Starship launches third integrated test flight [online], 12 marca 2024 [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  121. ↑ Mike Wall, SpaceX targeting June 6 for next launch of Starship megarocket (photos) [online], Space.com, 3 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  122. ↑ Stephen Clark, Surviving reentry is the key goal for SpaceX’s fourth Starship test flight [online], Ars Technica, 21 maja 2024 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  123. ↑ Mike Wall, SpaceX Starship launches nail-biting Flight 4 test of the world's most powerful rocket (video, photos) [online], Space.com, 6 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  124. ↑ FAA not requiring investigation into fourth Starship launch [online], KVEO-TV, 12 czerwca 2024 [dostęp 2024-08-10] (ang.).
  125. ↑ Jeff Foust, SpaceX investment in Starship approaches $5 billion [online], SpaceNews, 26 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  126. ↑ a b Michael Sheetz, Lora Kolodny, SpaceX set to join FAA to fight environmental lawsuit that could delay Starship work [online], CNBC, 22 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  127. ↑ Michael Sheetz, SpaceX to spend about $2 billion on Starship this year, as Elon Musk pushes to reach orbit [online], CNBC, 30 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  128. ↑ Micah Maidenberg, Elon Musk Expects SpaceX to Spend Around $2 Billion on Starship Rocket This Year, „WSJ” [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  129. ↑ As Artemis Moves Forward, NASA Picks SpaceX to Land Next Americans on Moon - NASA [online] [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  130. ↑ a b SpaceX Awarded $1.15 Billion Contract to Build NASA's Second Lunar Lander [online], Yahoo News, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  131. ↑ Joey Roulette, NASA suspends SpaceX’s $2.9 billion moon lander contract after rivals protest [online], The Verge, 30 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  132. ↑ Michael Sheetz, Bezos' Blue Origin loses NASA lawsuit over SpaceX $2.9 billion lunar lander contract [online], CNBC, 4 listopada 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  133. ↑ NASA Selects Blue Origin as Second Artemis Lunar Lander Provider - NASA [online] [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  134. ↑ Sandra Erwin, SpaceX wins $102 million Air Force contract to demonstrate technologies for point-to-point space transportation [online], SpaceNews, 19 stycznia 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  135. ↑ Michael Sheetz, SpaceX adding capabilities to Starlink internet satellites, plans to launch them with Starship [online], CNBC, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  136. ↑ NASA Awards SpaceX Second Contract Option for Artemis Moon Landing - NASA [online], 15 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  137. ↑ Jason Rainbow, Sky Perfect JSAT picks SpaceX’s Starship for 2024 satellite launch [online], SpaceNews, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  138. ↑ Mike Wall, SpaceX's Starship to launch 'Starlab' private space station in late 2020s [online], Space.com, 31 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  139. ↑ Michael Sheetz, Billionaire astronaut Jared Isaacman buys more private SpaceX flights, including one on Starship [online], CNBC, 14 lutego 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  140. ↑ Michael Sheetz, Elon Musk says SpaceX's Starship rocket will launch 'hundreds of missions' before flying people [online], CNBC, 1 września 2020 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  141. ↑ a b Adam Hibberd, Project Lyra: The Way to Go and the Launcher to Get There, [w:] arXiv, sciencedirect.com, 2023, arXiv:2305.03065 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  142. ↑ Donald Goldsmith, Martin J. Rees, The end of astronauts: why Robots are the future of exploration, Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2022, ISBN 978-0-674-25772-6 [dostęp 2024-05-23].
  143. ↑ Loren Grush, Elon Musk’s future Starship updates could use more details on human health and survival [online], The Verge, 4 października 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  144. ↑ United States Government Accountability Office, Crewed Moon Landing Faces Multiple Challenges [online], gao.gov, listopad 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  145. ↑ Ars Staff, SpaceX beginning to tackle some of the big challenges for a Mars journey [online], Ars Technica, 3 czerwca 2019 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  146. ↑ Michael Sheetz, The Pentagon wants to use private rockets like SpaceX's Starship to deliver cargo around the world [online], CNBC, 4 czerwca 2021 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  147. ↑ USAF awards SpaceX $102M to test point-to-point Starship flights - AeroTime [online], 21 stycznia 2022 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  148. ↑ Eric Berger, Rocket Report: Super Heavy rolls to launch site, Funk will get to fly [online], Ars Technica, 2 lipca 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  149. ↑ faa-raport 2022 ↓, s. 28.
  150. ↑ faa-raport 2022 ↓, s. 36.
  151. ↑ a b Justin Davenport, New Raptor Factory under construction at SpaceX McGregor amid continued engine testing [online], NASASpaceFlight.com, 16 września 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  152. ↑ a b c Chris Bergin, Focus on Florida - SpaceX lays the ground work for East Coast Starship sites [online], NASASpaceFlight.com, 22 lutego 2022 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  153. ↑ a b c faa-raport 2022 ↓, s. 30-34.
  154. ↑ Eric Berger, Rocket Report: SpaceX to build huge launch tower, Branson sells Virgin stock [online], Ars Technica, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  155. ↑ Joey Roulette, SpaceX faces NASA hurdle for Starship backup launch pad [online], Reuters, 13 czerwca 2022 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  156. ↑ Mike Wall, FAA to conduct new environmental review for SpaceX's Starship operations in Florida [online], Space.com, 10 maja 2024 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  157. ↑ a b Stephen Clark, Here’s why SpaceX’s competitors are crying foul over Starship launch plans [online], Ars Technica, 5 lipca 2024 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  158. ↑ Federal Aviation Administration, Comment from Blue Origin Florida, LLC [online], www.regulations.gov, 21 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  159. ↑ Federal Aviation Administration, Comment from United Launch Alliance, LLC [online], www.regulations.gov, 24 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  160. ↑ a b Aria Alamalhodaei, EXCLUSIVE: SpaceX wants to launch up to 120 times a year from Florida – and competitors aren't happy about it [online], TechCrunch, 2 lipca 2024 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  161. ↑ Jeff Foust, Space Force to study Cape Canaveral launch sites for Starship [online], SpaceNews, 17 lutego 2024 [dostęp 2024-07-23] (ang.).
  162. ↑ Stephen Clark, SpaceX wants to take over a Florida launch pad from rival ULA [online], Ars Technica, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-05-24] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Starship&oldid=74547407”