Szczur wierchowy

Szczur wierchowy
	Rattus baluensis
	(O. Thomas, 1894)
	; Szczur wierchowy odwiedzający dzbanecznik radży
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Rattini
Rodzaj	szczur
Gatunek	szczur wierchowy
Synonimy
	Mus baluensis O. Thomas, 1894;
	Mus baluensis O. Thomas, 1894;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczur wierchowy^[4] (Rattus baluensis) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący wyłącznie na górze Kinabalu na północnym Borneo^[3]^[5].

Zasięg występowania

Szczur wierchowy występuje endemicznie na górze Kinabalu, w stanie Sabah w północnej części Borneo^[6].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1894 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Mus baluensis^[2]. Holotyp pochodził z Kinabalu, na wysokości 8000 ft (2438 m), w Sabah, w Malezji^[5].

Rattus baluensis należy do grupy gatunkowej rattus^[6]. R. baluensis jest najbliżej spokrewniony z R. tiomanicus (i być może powinien być do niego włączony)^[6]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[6].

Etymologia

Rattus: łac. rattus „szczur”^[7].
baluensis: Kinabalu, Borneo^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 158–188 mm, długość ogona 175–205 mm, długość tylnej stopy 30–35 mm; masa ciała 108 g^[9].

Ekologia

Szczur wierchowy żyje na górze Kinabalu od wysokości 1524 do 3810 m n.p.m., przy czym od 2130 m n.p.m. staje się pospolity. Jego środowiskiem życia jest górski las, a także karłowaty las i zarośla położone bliżej szczytu. Podobnie jak pokrewne gatunki, może być odporny na zmiany środowiska^[3].

Symbioza

W obszarze występowania tego gryzonia rośnie dzbanecznik radży (Nepenthes rajah), roślina mięsożerna wytwarzająca duże liście pułapkowe w kształcie dzbanka. Roślina wabi szczury wierchowe, wytwarzając nektar o owocowym zapachu, bogaty w cukry, którym to wszystkożerne zwierzę uzupełnia dietę. Relacja między dzbanecznikiem a szczurem ma charakter mutualistyczny: szczury wierchowe podczas wizyt defekują w około 84% do dzbanka, dostarczając roślinie potrzebne jej składniki odżywcze. Dzbanecznik radży żyje w symbiozie także z tupają górską (Tupaia montana), który odwiedza roślinę wyłącznie w dzień, podczas gdy szczury wierchowe przeważnie nocą, co jest odzwierciedleniem ich głównie nocnego trybu życia^[10]^[11].

Populacja

Szczur wierchowy ma ograniczony zasięg występowania, ale mieści się on w całości w obrębie Parku Narodowego Kinabalu. Szczur ten jest często spotykany i prawdopodobnie ma dużą liczebność. Populacja jest stabilna, nie są znane zagrożenia dla gatunku. Wcześniej (od 1996) był wpisany do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych IUCN jako gatunek narażony na wyginięcie, obecnie (od 2008) jest uznawany za gatunek najmniejszej troski^[3].

Przypisy

↑ Rattus baluensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b O. Thomas. A preliminary revision of the Bornean species of the genus Mus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 14, s. 454, 1894. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d K.K. Aplin K.K., Rattus baluensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-02-05] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 279. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus baluensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-02-04].
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 482. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.).
↑ baluensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-05] (ang.).
↑ Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 836. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ K. Wells, M.B. Lakim, S. Schulz & M. Ayasse. Pitchers of Nepenthes rajah collect faecal droppings from both diurnal and nocturnal small mammals and emit fruity odour. „Journal of Tropical Ecology”. 27 (4), s. 347–353, 2011. DOI: 10.1017/S0266467411000162.
↑ M. Greenwood, C. Clarke, C.C. Lee, A. Gunsalam & R.H. Clarke. A unique resource mutualism between the giant Bornean pitcher plant, Nepenthes rajah, and members of a small mammal community. „PLOS ONE”. 6 (6), s. e21114, 2011.. DOI: 10.1371/journal.pone.0021114.

[itis-1] Rattus baluensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Thomas-2] O. Thomas. A preliminary revision of the Bornean species of the genus Mus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 14, s. 454, 1894. (ang.).

[iucn-3] K.K. Aplin K.K., Rattus baluensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-02-05] (ang.).

[miiz-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 279. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[MSW3-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus baluensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-02-04].

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 482. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-7] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.).

[8] baluensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-05] (ang.).

[Denys&inni-9] Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 836. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[faecal-10] K. Wells, M.B. Lakim, S. Schulz & M. Ayasse. Pitchers of Nepenthes rajah collect faecal droppings from both diurnal and nocturnal small mammals and emit fruity odour. „Journal of Tropical Ecology”. 27 (4), s. 347–353, 2011. DOI: 10.1017/S0266467411000162.

[pitcher-11] M. Greenwood, C. Clarke, C.C. Lee, A. Gunsalam & R.H. Clarke. A unique resource mutualism between the giant Bornean pitcher plant, Nepenthes rajah, and members of a small mammal community. „PLOS ONE”. 6 (6), s. e21114, 2011.. DOI: 10.1371/journal.pone.0021114.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]