Wikipedysta:Heroldicas/brudnopis5
| Feliks, Felicjan, Szczęsny | |
 Starykoń | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data śmierci |
18 lutego 1634 |
| Żona |
|
| Dzieci |
Stanisław, Szczęsny, Stefan |
Szczęsny Maj[a] herbu Starykoń (zm. 18 lutego 1634), znany również jako Feliks i Felicjan – polski szlachcic, rycerz, właściciel Węgleszyna, Rembiechowy, Zakrzowa i Zalesia.
Zarówno Szczęsny, jak i jego syn imiennik, z uwagi na podobieństwo imion, często myleni są ze sobą przez historyków, którzy traktują ich jako tą samą osobę[1].
Imię
[edytuj | edytuj kod]Szczęsny to spolszczone imię, pochodzące od łacińskiego imienia Feliks (czyli szczęśliwy)[2]. Na przestrzeni wieków, Szczęsny Maj występował w obu wersjach swojego imienia w różnych źródłach historycznych[3].
Przydomkiem utworzonym na podstawie imienia Feliks jest także imię Felicjan[2], które przypisuje mu polski heraldyk, Kasper Niesiecki[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Szczęsny pochodził ze szlacheckiej rodziny ziemiańskiej, Majów herbu Starykoń[5]. Jego bratem był Mikołaj Maj[6]. Gdy dorósł został rycerzem, w wyniku działań wojennych spędził dziesięć lat w niewoli[4].
Kasper Niesiecki, powołując się na[4] nieistniejący już[7] rękopis Stanisława Baranowskiego, przypisuje Feliksowi nieznaną z imienia żonę, pochodzącą z rodu Balickich herbu Topór[8][4]. Z ich związku narodził się syn o imieniu Stanisław[4], żołnierz, walczący w bitwie pod Chocimem w 1621 roku[4].
W 1630 roku Szczęsny Maj odkupił od Zofii z Oleśnickich dobra węgleszyńskie (tj. wsie Węgleszyn z folwarkiem, Rembiechową, Zakrzów z folwarkiem i Zalesie[9][5]. Węgleszyn, w rękach Majów znajdował się co najmniej do lat siedemdziesiątych XVII w., po czym drogą wiana przeszedł w ręce rodu Bystrzonowskich[5].
Po raz drugi ożenił się z Katarzyną Koniecpolską herbu Pobóg[4][10], wdową po Macieju Pukarzewskim[b], z którą miał dwóch synów – imiennika Feliksa oraz Stefana[4]. Związek Maja i Koniecpolskiej potwierdzają również historycy Seweryn Uruski[11][10] i Adam Boniecki[12].
W XVI wieku w Rzeczypospolitej silnie rozwijała się literatura panegiryczna o tematyce żałobnej. Jednym z jej prekursorów był Jan Morolski, twórca dzieła Pamiątka śmierci małżonki. Jego treść posłużyła jako wzór do znajdującego się w kościele w Węgleszynie epitafium zmarłej 15 marca 1631 roku Katarzyny Koniecpolskiej[3][13].
Epitafium ma formę płaskorzeźby i zostało wykonane z marmuru świętokrzyskiego (chęcińskiego)[13]. Kamieniarz wyrył na nim rysunek, a mniej wprawny uczeń dodał inskrypcję. Wykuta rycina przedstawia zmarłą Katarzynę[3], zwróconą w lewą stronę[13], jej dwóch synów oraz ich przyrodniego brata, Floriana, modlących się pod krzyżem[3]. Na tarczy znajdują się herby Pobóg i Nowina[13][c].
Jey Mosci pp. Katarzyny Majowy z Konieczpola
która urodziela się 1600 we czwartek po s. Pietrze
w Okowach umarła 15 marca 1631
choc kości leza w ziemi dusza mieska w niebie
przecie małzonko moja w sercu ja mam ciebie
dałem ci było to serce jescze za zywwota
mam ja zaś ale twoja w nim wirita cznota
niechże inszy mieszajam proch zmarłych w napoje
besz tego zono moja grób twoy serce moje
dałem ci zono wyricz to jest ten nagrobek
ktorym sprawił Sczesny Maj strapiony małżonekZarówno płaskorzeźba jak i wierszowana część epigrafu była wzorowana na dziele Morolskiego. Jedynie końcowy dystych personalizujący wypowiedź nagrobną stanowi autorski dodatek Feliksa Maja[14]. Potrzebując opieki dla małoletnich synów, gdy tylko opłakał drugą małżonkę, zdążył ożenić się po raz trzeci z nieznaną z imienia Grotowską[4][3]. Ich związek Niesiecki opisał jako niedługi, co zapewne ma sugerować, że w krótkim czasie po ślubie zmarł[4].
Szczęsny osiadł na stałe w Węgleszynie, jego starszy brat oszukał go przy podziale majątku. Podziału dokonano bez żadnych świadków, co zapewne uniemożliwiło Feliksowi obronę swoich praw do tego majątku[15].
Zmarł w 18 lutego[3] 1634 roku w Krakowie, tam został pochowany w nieistniejącym już Kościele Najświętszej Marii Panny[4]. Jego syn Stanisław ufundował ojcu w tym miejscu marmurowy nagrobek[4][5]. Na epitafium Feliksa można było przeczytać[3][d]:
Faelix May de Silniczka, vir in omni vita avitae religioni, rectae conscientiae, honestis actionibus, integrae aestimationi intentus. Ab omni ambitione etaemulatione alienus, nobilitatem vetustam generis, piis virtutibus illustravit, patriae quod debuit, decennale continuis bellis impendit obsequium.
Cele
[edytuj | edytuj kod]Pytania:
[edytuj | edytuj kod]- Które informacje z tego artykuł na pewno należą do syna Szczęsnego seniora i czy któreś należą do jego wnuka, również Szczęsnego?
- Czy Majowie w momencie wykarczowania ziemi księdza Jakuba Chrostkowicza, toczyli również spór z Rejami?
- Czy Grotowska była z domu Rodziewiczówna herbu Łuk?
Zadania:
[edytuj | edytuj kod]- Sfotografować epitafium Koniecpolskiej
- Przetłumaczyć do końca akt sprzedaży dóbr węgleszyńskich
- Dotrzeć do źródła "Jękotkowych Przygód" (Jerzy Jasiński Barbara Wolff – Katalog zabytków sztuki w Polsce (który tom?)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Na przestrzeni czasu, nazwisko rodowe Majów, było zapisywane również jako May.
- ↑ Katarzyna Koniecpolska wzięła ślub z Maciejem Pukarzewskim w wieku 14 lat.
- ↑ Tablica ma wymiary 77 cm x 82.5 cm.
- ↑ Tłumaczenie epitafium Feliksa Maja:
Feliks Maj z Silniczki, człowiek przez całe życie pobożny jak jego przodkowie, z należytym sumieniem, godny w działaniu, niespaczony w ocenie intencji. Wolny od wszelkiej rywalizacji i współzawodnictwa, za sprawą pobożnych zalet dawne rodu szlachectwo rozsławił. To, co był winien ojczyźnie, zwrócił, walcząc lat dziesięć.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Grześkowiak 2015 ↓, s. 35.
- ↑ a b Grzenia 2004 ↓, s. 99.
- ↑ a b c d e f g Grześkowiak 2015 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Niesiecki 1841 ↓, s. 357.
- ↑ a b c d Karkocha 2020 ↓, s. 3.
- ↑ Okolski 1641 ↓, s. 77.
- ↑ Kupść 1981 ↓, s. 644.
- ↑ Niesiecki 1839 ↓, s. 52.
- ↑ Piasecka 2005 ↓, s. 182.
- ↑ a b Uruski 1910 ↓, s. 175.
- ↑ Uruski 1913 ↓, s. 111.
- ↑ Boniecki 1914 ↓, s. 80.
- ↑ a b c d Wiśniewski 1930 ↓, s. 369.
- ↑ Grześkowiak 2015 ↓, s. 36.
- ↑ Przyłęcki 1842 ↓, s. 197.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. II, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 52.
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VI, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 357.
- Stanisław Przyłęcki, Pamiętniki o Koniecpolskich: przyczynek do dziejów polskich XVII. wieku, Lwów: Drukarnia Piotra Pillera, 1842, s. 197 (pol.).
- Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Kosiński Adam Amilkar, Włodarski Aleksander, t. VII, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1910, s. 175.
- Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Kosiński Adam Amilkar, Włodarski Aleksander, t. X, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1913, s. 111–112.
- Adam Boniecki, Herbarz polski, t. XI, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1914, s. 78.
- Jan Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskiem, Marjówka: Druk szkoły rzemieślniczej, 1930, s. 369 (pol.).
- Bogumił Stanisław Kupść, Materiały autobiograficzne Józefa Andrzeja Załuskiego, Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1981, s. 644 (pol.).
- Jan Grzenia, Słownik imion, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 99, ISBN 978-83-01-14321-3, ISBN 83-01-14321-5 (pol.).
- Bożena Piasecka (red.), Mikołaj Rej w 500. rocznicę urodzin, Kielce–Nagłowice: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Kielcach, 2005, s. 182 (pol.).
- Radosław Grześkowiak (oprac.), Pamiątka śmierci małżonki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2015, s. 34–36 (pol.).
- Małgorzata Karkocha, Kościół parafialny w Węgleszynie w świetle relacji z końca XIX stulecia, R. XIX, nr 1, Łódź: Uniwersytet Łódzki, 2020 (pol.).