Wikipedysta:Michał Krause Fabian Kowalski/Metody komparatystyki prawniczej
Metody komparatystyki prawniczej – narzędzia badawcze, które umożliwiają porównywanie prawa i myśli prawnej. Wybór metody porównywania wynika z celów poznawczych i funkcji spełnianych przez te cele. W zasięgu komparatystyki znajduje się tyle metod badawczych ile jest ich na terenie współczesnego literaturoznawstwa w ogóle. Można więc mówić o istnieniu pluralizmu politycznego na terenie komparatystyki. Rozbieżności stanowisk rozciągają się np. pomiędzy granicami poznawczego uniwersalizmu, a minimalizmu porównawczego.
Ogólne metody komparatystyki prawniczej
[edytuj | edytuj kod]Metoda dialektyczna – cechą charakterystyczną jest uniwersalny zasięg, dlatego jest stosowana do analiz porównawczych, wzajemnych porównań treści, struktury, historii struktur prawnych. Jej twórca to Georg Hegel. Metoda ta może służyć twórczemu porównywaniu systemów praw krajowych, rodzin i typów prawa, mikrojednostek prawnych.
Metoda kontekstowa – jest podobna do metody dialektycznej, zmierza ona do określenia wszystkich istotnych kontekstów materiału porównawczego (pochodzenia, antecedencji historycznych, funkcjonalnych, aksjologicznych) podczas gdy podejście formalno-dogmatyczne zamyka się w ramach danego tekstu (tekstualizm), to podejście kontekstualne charakteryzuje się uwzględnieniem tego, co ten tekst otacza. Kontekstualizm prowadzi do uzyskiwania bogatszego porównawczego materiału do analiz niż tekstualizm, ponieważ zmierza do porównawczego uwzględniania nie tylko wewnętrznej treści zjawisk prawnych, ale też okoliczności ich powstania, rozwoju i kresu, cech osobowościowych prawodawców, twórców idei prawnych. Kontekstualizm umożliwia osiąganie mocniej ugruntowanych i bardziej wartościowych wyników procesów poznawczych niż umożliwia nam to tekstualizm.
Metoda historyczno-opisowa – w zastosowaniu do komparatystyki prawniczej polega na łącznym stosowaniu wytycznych historyzmu i komparatystyki. Historyzm ma na celu określenie źródeł. Zaleca ona porównywanie badanych zjawisk w układzie pionowym (wertykalnym). Metoda komparatystyczna zwana też wersją chronologiczną komparatystyki prawniczej jest bardziej przydatna komparatystycznej myśli prawnej niż komparatystyka samych praw. komparatystyka myśli prawnej uprawiana w przekrojach historycznych obwarowana jest zwykle szeregiem dodatkowych warunków mających eliminować błędy antyhistoryzmu i ahistoryzm. Metoda komparatystyczna ma układ poziomy (horyzontalny). Ujęcie horyzontalne jest bardziej wykorzystywane przy porównywaniu. Z punktu widzenia potrzeb praktycznych bardziej przydatne jest porównywanie praw współczesnych sobie niż praw jednego kraju z różnych okresów historycznych.
Metoda etnologiczno-porównawcza – polega na badaniu funkcjonowania praw w tzw. społeczeństwach prymitywnych odróżnianych od tzw. społeczeństw cywilizowanych. W rozwoju etnologii poważną rolę odegrali badacze interesujący się życiem prawnym społeczeństw prymitywnych. Zwolennicy legalizmu badali anarchizm panujący w grupach tradycyjnych, zaś zwolennicy koncepcji przejściowego charakteru państwa rozważali zasady równości u ludzi prymitywnych, żyjących w komunach. Etnologiczne badania prawno-porównawcze zagadnień prawnych na tle całych kultur i spójnych systemów dostarczyły materiału do wyodrębnienia typów prawa społeczeństw prymitywnych związanych z indywidualizmem ich kultury. W społeczeństwach prymitywnych same skłócone strony konfliktu rozstrzygają spór w oparciu o pozytywną lub negatywną wersję zasady wzajemności. Konflikty wymagające zastosowania prawa rozstrzygają kolektywy i jednostki władcze np.: Rada Starszych, senior rodu, wódz plemienia. Najwyższym sędzią jest król do którego kompetencji należało wymierzanie kary śmierci i kar fizycznych.
Metoda eksperymentalna – w zastosowaniu do komparatystyki prawniczej wyrosła z przekonania o celowości eksperymentowania na obszarze nauk społecznych, a nie tylko przyrodniczych. Wykorzystywana jest do porównawczego analizowania modeli jako symulacji realnych zjawisk prawnych głównie przez przedmiotu informatyki prawniczej.
Metoda formalno-dogmatyczna – zwana też tekstową opiera się na analizie językowo-logicznej tekstów prawa obowiązującego, która jest jej przedmiotem badawczy. Metoda ta jest formalna jeżeli interesuje się samą treścią prawa obowiązującego przy pomijaniu jego genezy i funkcji, zaś jest dogmatyczna w przypadku gdy sformułowania prawa przyjmuje za dogmat.
Metoda funkcjonalna – opiera się na badaniu porównawczym podobnych funkcji spełnianych przez podobne prawa w różnych krajach. Traktuje prawo jako zjawisko wieloaspektowe, które jest związane z innymi zjawiskami społecznymi. Celem tej funkcji jest dążenie do ustalenia roli jaką spełnia prawo traktowane jako element składowy większej całości systemu społecznego. Trzeba kierować się realistycznym punktem widzenia, uwzględniając przy tym związek prawa z potrzebami społecznymi w różnych krajach, takie ujęcie nadaje równocześnie międzynarodową rangę tym potrzebom. Metoda ta polega na zweryfikowaniu jak funkcjonują przepisy prawa danego obszaru czy regulujące jaką instytucję prawną w co najmniej dwóch systemach prawnych. Efekty porównania wykazały, że te same uregulowania prawne mogą wywołać takie same, albo odmienne skutki , ponieważ w konkretnym systemie prawnym mogą występować inne okoliczności, inne poglądy doktryny , inna linią orzecznicza, inny kontekst społeczny. Inne regulacje prawne mogą dać te same efekty, co daje wniosek , że jedną materię można uregulować na różne sposoby.
Metoda statystyczna – może być rozumiana na dwa sposoby. Jeden sposób to porównywanie tylko danych liczbowych opartych na różnych zestawieniach liczb. Drugi to porównywanie prowadzone przy pomocy różnych metod, przy których porównywanie tylko danych statystycznych jest tylko jedną z metod. Metoda statystyczna jest szczególnie przydatna, gdy przedmiotem analiz porównawczych są ciągi wydarzeń, na przykład funkcjonalność lub dysfunkcjonalność stosowania określonych kar w określonych okolicznościach.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roman Tokarczyk, Komparatystyka prawnicza, Wydawnictwo Wolters Kluwer SA, 2008, s. 73–78, ISBN 978-83-7601-359-6