جھونا

Ricefields at Santa Maria, Bulacan, Philippines

گھریلو جھونا Poacea گھاس دو قسماں وچوں ہے،پہلی ہے Oryza Sativa تے دوسری Oryza glaberrima।دنیا دے لوگاں دی کھادھ خوراک وچّ پنجواں حصہ کیلوریاں دی دین جھونے دی ہی ہے۔ایہہ دنیا دے وڈے حصے دے لوگاں دا من بھاؤندا کھانا ہے۔خاص کر کے چڑھدے،دکھنی تے دکھن چڑھدے ایشیا دا۔ دنیا وچّ جھونے دِی پیداوار 618।44 ملین ٹن ہے^[۱]

اتہاس

اج توں 4500 سال پہلوں جھونا چین دی ہی مکھ فصل سی۔ سماں پین نال ایہہ ایشیا تے بھارت وچّ آیا۔ دنیا وچّ مکی توں بعد جھونا دوجے نمبر اتے بیجیا جاندا ہے۔

قسماں

جھونا دو قسم دا ہندا ہے: ایشیائی جھونا اتے افریقی جھونا۔ اس دی کھوج توں پتہ لگا ہے کہ 13500 سال پہلاں ایہہ چین دے موتی دریا اتے پیدا ہویا سی۔ اس توں بعد اس دی کھیتی 'ینگتیز' دریا لاگے کیتی جان لگی۔ اس توں بعد ہی ایہہ باقی دنیا وچّ پھیلیا۔ امریکہ وچّ ایہہ 1700 وچّ آ گیا جدوں اک ایشیائی مسافر جہاز والے نے جھونے دا اک تھیلا امریکہ توں کسے لئی سیوا بدلے دتا۔ عامَ طور اتے ایہہ سالانہ فصل ہے، پر نمی والے تھاواں اتے ایہہ موڈھے کماد وانگ 30 سال تکّ اگدا رہندا ہے۔ امریکہ وچّ 1861 توں اک پوری یونیورسٹی جھونے دی کھوج لئی بنی ہوئی ہے۔

خوراکی پہلو

جھونے 'چوں کڈھے ہوئے چاول (100 گرام) دی خوراکی اہلیت
تتّ دا نام	مقدار فیصد	تتّ دا نام	مقدار فیصد	تتّ دا نام	مقدار فیصد
پانی	12.00	طاقت	1528 KJ	پروٹین	7.1
فیٹ	0.66	کاربوہائیڈریٹ	80	فائبر	1.3
مٹھا	0.12	کیلشیئم	2.8	لوہا	0.8
میگنیشیئم	25	فاسفورس	115	پوٹاشیئم	115
سوڈیئم	5	زنک	1.09	کاپر	0.22
میگنیز	.09,	سلینیئم	15.1	تھیئمن	0.07
ربوفلیون	0.05	نائسن	1.6	پینٹوتھینک ایسڈ	1.01
وٹامن بی	0.16	فولیٹ	8	وٹامن ای	0.11
وٹامن کے	0.1	سیچوریٹڈ فیٹی ایسڈ	0.18	مونو سیچوریٹڈ فیٹی ایسڈ	0.21
پولی سیٹوریٹڈ فیٹی ایسڈ	0.18

زہر

کھان والے چاولاں وچّ دو زہراں وی ہندیاں ہن 'آرسنک' اتے 'بیکیلس سیرسن'۔ پر ایہہ خطرے دے لیول توں کافی گھٹّ ہندیاں ہن۔

دنیا دا 92 فیصدی جھونا چین، بھارت، پاکستان وغیرہ ایشیائی دیساں وچّ ہی ہندا ہے۔ پنجاب وچّ اس دی کاشت دے ثبوت 1925 وچّ وی ملے ہن۔

ہیٹھ درج ٹیبل دنیا وچّ 19 وڈے دیساں دے آنکڑے درشاندا ہے:

دنیاں بھر وچّ وڈے جھونا پیدا کرن والے مرکز(2005)^[۲]
رینک	دیس	مقدار (ہزاراں وچّ t)	رینک	دیش	مقدار (ہزاراں ٹن وچّ )
1	چین	181.900	11	امریکہ	10.126
2	بھارت	130.513	12	پاکستان	7.351
3	انڈونیشیا	53.985	13	کوریا	6.435
4	بنگلا دیش	40.054	14	مصر	6.200
5	ویتنام	36.341	15	کمبوڈیا	4.200
6	تھائیلینڈ	27.000	16	نیپال	4.100
7	میانمار	24.500	17	نائجیریا	3.542
8	فلپائن	14.615	18	ایران	3.500
9	برازیل	13.141	19	سری لنکا	3.126
10	جاپان	11.342		دنیا	618.440

باہری کڑی

External links

جھونا دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے:
	ڈکشنری وکشنری توں
	مشترکہ زریعے کومنز توں
	آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں
	آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں