Assaditos
Sos assaditos sunt ischidonetes de petza de berveghe tìpigos de sa coghina abrutzesa.
Orìzines
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Tìpigos de sa zona peemontaresa de su chirru orientale de su monte Voltigno (Villa Celiera) de sa cadena de su Gran Sasso, cun caraterizaduras logales minoras, sunt produìdos pratigamente in totue in su territòriu abrutzesu, tantu in manera domulana che industriale.
Oe custu pratu est ispainadu in totu su territòriu rezionale e finas foras de sas làcanas abrutzesas, mescamente in Roma, in ue gràssias a s'immigradura dae s'Abrutzu est intradu a formare parte cun onzi deretu de sa coghina logale. Pro sas caraterìstigas issoro de bondade e pratigalidade, si sunt faghende apressiare finas foras de s'Abrutzu, gràssias a carchi imprendidore chi los est proponende in sas cadenas de distribuidura prus mannas, cun resurtados satisfatores, no petzi inche sas comunidades de emigradores abrutzesos.
Amaniadura
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Sos assaditos sunt cumpostos dae petza oìna.
S'amaniadura cunsistit in su segonzu de sa petza in cantzigheddos de dimensiones meda limitadas e in s'infilonzu suo a ischidonetes. Posteriormente, sos assaditos sunt còghidos a sa bràsia, normarmente impreende unu braseri a sa forma caraterìstiga illonghiada.
S'intzertu de s'assaditu dependet meda finas dae sa coghidura e dae sa grella impreada, dae sa temperadura de su fogu, peroe prus chi totu dae sa capatzidade de su coghineri.
Tipos
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Sos tipos de assaditu sunt duos in s'issèntzia: 1) sa produidura seriale, caraterizada dae cubigheddos de petza cun 1 cm. de chirru pagu prus o mancu, infilados a un'ischidonete de linna pro una longària de unos 20 cm.; 2) sa produidura manuale, in ue sa petza est segada a lepa in arrogheddos irregulares de dimensiones bariadas, interponende pizos de petza meda lanza cun arroghedditos de rassu, aguarmente de berveghe, chi los rennet moddes e perfumados. Custu ùrtimu tipu de assaditos, cunforme a sos abaliadores, est su de zudu prus mannu, ca tenet bisonzu de petza de calidade òtima pro poder aguantare bene una coghidura prus longa.
Bariantes
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Una bariante meda ispainada e de zudu est sa ch'impreat petza de crastadu. In su cumèrtziu mannu tzentralizadu e in diferentes restorantes, si bendent assaditos de petza de anzone colludu. Sas bariantes cun petza de porchinu, dindu o puddu non formant parte de sa tradissione abrutzesa, su formadu de sa petza impreada est prus mannu e sunt narados a s'avesu ischidonetes.
Cumbinaduras e maneras tradissionales de cunsumidura
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Sos assaditos sunt acumpanzados avesarmente dae fitas de pane domulanu arrosiadas cun ozu ghermanu superìnnidu, e cumbinados primorosamente cun un Montepulciano d'Abruzzo o, comente galu si faghet in sos istabilimentos prus tradissionales, cun unu misturu de binu nieddu logale diluìdu cun gassosa (tres cuartas partes de litru de binu e una de gassosa).
Tradissionarmente, cherent mandigados isfilende sos cantzigheddos de petza de unu a unu, mantenende-los astrintos intre sas dentes e tirende su truncheddu chirru a s'istremidade.
Festas e pioladas
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Sa festa prus fontomada chi s'isvilupat in s'ondra de sos assaditos non tenet logu in Abrutzu comente si diat poder pessare, si nono in Cosio Valtellino, in sa provìntzia de Sondri. Sa “Festa de sos assaditos”, chi s'isvilupat in sos ùrtimos duos agabos de chida de su mese de cabudanni, atraighet onzi annu mizas de apentados.