Šesta neprijateljska ofanziva
U jugoslovenskoj istoriografiji, pojam šesta neprijateljska ofanziva obuhvata period drugog svetskog rata u Jugoslaviji od polovine septembra 1943. godine, neposredno nakon kapitulacije Italije, pa do januara 1944. godine.[1]
Šesta ofanziva je bila ciklus njemačkih ofanzivnih operacija s ciljem uspostavljanja kontrole nad teritorijama bivše italijanske zone, sada pod kontrolom partizana. Uprkos žestokom otporu partizana, njemačke trupe su utvrdile položaje u priobalnom položaju. Istovremeno, nisu uspjele uništiti nijednu veću partizansku jedinicu, korjenito promijeniti stanje u svoju korist, niti otkloniti prijetnju proboja partizanskih snaga u Srbiju.[2]
Nemačke operacije od sredine septembra 1943. do januara 1944. godine izvođene su duž jadranske obale, na području Slovenije i slovenačkog primorja, a zatim na Kordunu, Baniji, u Lici, Sandžaku, istočnoj i srednjoj Bosni i Bosanskoj krajini.[3] Nemačka dejstva su izvođena po različitim planovima, prema različitim teritorijama, u različito vreme i sa različitim rezultatima i, kao takva, ne predstavljaju jedinstvenu operaciju.[3]
S kapitulacijom Italije nastupila je prekretnica u ratu u Jugoslaviji - nestale su velike mase okupatorskih snaga, veći deo italijanskih divizija je i razoružan, a uporedno je ojačala Narodnooslobodilačka vojska i stekla mogućnost odbrane većih teritorija.[3] Nakon toga, Vermaht više nije pokušavao operacije okruženja i uništenja. Šesta neprijateljska ofanziva, premda od velikog značaja za obe strane, imala je ograničene ciljeve i predstavlja reakciju Nemaca radi zauzimanja i obezbeđenja jadranske obale, zaleđa i komunikacija.[3]
1. novembra 1943. godine, Nemci konstatuju da su ustanički pokreti prerasli u puna ratna dejstva:
„Situacija u unutrašnjosti Balkanskog poluostrva, u neposrednoj vezi sa zamišljenim, odnosno stvarnim tokom događaja na području Sredozemnog mora, znatno se zaoštrila. U očekivanju, da će kombinovani vojno-politički udar od 8. 9. dovesti do brzog sloma nemačkog južnog i jugoistočnog fronta, ustanički pokreti prerasli su u aktivna borbena dejstva. Delimično su vršene pripreme da bi se pružila ruka anglo-američkom iskrcavanju.“[4]
– Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.
Šesta neprijateljska ofanziva obuhvata sledeće nemačke operacije nakon kapitulacije Italije u Jugoslaviji u jesen 1943. godine:
- Operacija Osovina u bivšoj italijanskoj zoni
- Operacija Gajzerih (Bitka za Split)
- Romelova ofanziva (Operacija Provala oblaka i Operacija Istra) u Istri, slovenskom primorju i okolini
- Operacija Balkanski klanac u dolinama Tare i Lima
- Operacija Jesenji pljusak u Dalmaciji
- Operacija Traufe u Sloveniji
Šesta ofanziva obuhvata i veliku nemačku zimsku ofanzivu u Jugoslaviji 1943/1944. godine, koja obuhvata sledeće operacije:
- Operacija Kugelblitz ("Kuglasta munja") u istočnoj Bosni i Sandžaku (Prijepoljska bitka)
- Operacija Snežna oluja (nem. Schneesturm) u Bosni
- Operacija Herbstgewitter u južnoj Dalmaciji
- Operacija Ristow u zapadnoj Bosni
- Operacija Božić Bata u Hrvatskoj
- Operacija Pogača (njem. Napfkuchen) u Bosni
- Operacija Huk šume (njem. Waldrausch, izgovor: Valdrauš) u zapadnoj Bosni
- Operacija Morgenwind u Dalmaciji (Brač i Šolta)
- Operacija Buktinja na Kozari
- Operacija Drežnica
- Operacija Emil u Dalmaciji
i mnoge druge manje operacije.[5]
- ↑ Istorijski atlas oslobodilačkog rata naroda Jugoslavije
- ↑ Trifković 2016; Istoriski atlas 1952; Colić 1988, p. 156—162.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Rudolf Primorac: OPERATIVNO-TAKTIČKA ISKUSTVA IZ PRVE POLOVINE NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA (Treći deo)
- ↑ Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.
- ↑ Oslobodilacki rat naroda Jugoslavije 1941 - 1945 (knjiga 2)
