Komodus

Komodus

  Commodus (/k ɒ m ə d ə s / ; 31 gusht 161 - 31 dhjetor 192) ishte perandor romak së bashku me babain e tij Mark Aurelit nga 176 deri në vdekjen e babait të tij në 180, dhe vetëm deri në 192. Mbretërimi i tij zakonisht konsiderohet të shënojë fundin e periudhës së artë të paqes në historinë e Perandorisë Romake të njohur si Pax Romana.

Commodus shoqëroi babanë e tij gjatë Luftërave Marcomannic në 172 dhe në një turne në provincat Lindore në 176. Ai u bë konsulli më i ri në historinë romake në vitin 177 dhe u ngrit në bashkë- august me babanë e tij, pasi iu dha imperatori i titullit në vitin 176. Gjatë mbretërimit të tij solo, Perandoria gëzoi një periudhë konflikti ushtarak të reduktuar krahasuar me mbretërimin e Marcus Aurelius. Por intrigat dhe komplotet ishin të shumta, duke e çuar Commodus-in drejt një stili drejtues gjithnjë e më diktatorial që kulmoi në një kult personaliteti të ngjashëm me zotin, me shfaqjen e tij si një gladiator në Colosseum. Gjatë gjithë mbretërimit të tij ai ia besoi administrimin e punëve dhomës së pallatit të tij dhe prefektët pretorianë të quajtur Saoterus, Perennis dhe Cleander .

Vrasja e Commodus në vitin192 shënoi fundin e dinastisë Nerva – Antonine. Ai u pasua nga Pertinax, perandori i parë në Vitin e trazuar të Pesë Perandorëve.

Jeta e hershme dhe ngritja në pushtet (161–180)

Jeta e hershme

Commodus lindi më 31 gusht pas Krishtit 161 në Lanuvium, afër Romës . Ai ishte djali i perandorit në fuqi, Marcus Aurelius dhe kushëririt të parë të Aurelit, Faustina i Riu, vajza e vogël e perandorit Antoninus Pius, i cili kishte vdekur vetëm disa muaj më parë. Commodus kishte një vëlla më të madh binjak, Titus Aurelius Fulvus Antoninus, i cili vdiq në vitin 165. Më 12 tetor 166, Commodus u bë Cezar së bashku me vëllain e tij më të vogël, Marcus Annius Verus. Ky i fundit vdiq në 169 duke mos arritur të shërohej nga një operacion, i cili la Commodus si djalin e vetëm të mbijetuar të Marcus Aurelius.

Sestertius duke festuar lindjen e Commodus dhe vëllait të tij binjak në 161

Busti i Marcus Aurelius në Muzeun Arkeologjik të Stambollit, Turqi

Ai u kujdes nga mjeku i babait të tij, Galen, cili trajtoi shumë nga sëmundjet e zakonshme të Commodus. Commodus mori një mësim të gjerë mësimor nga një mori mësuesish me përqendrim në edukimin intelektual. Midis mësuesve të tij, përmenden Onesikrati, Antistius Capella, Titus Aius Sanctus dhe Pitholaus.

Commodus dihet se ka qenë në Carnuntum, selia e Marcus Aurelius gjatë Luftërave Marcomannic, në vitin172. Me sa duket atje, më 15 tetor të vitit 172, atij iu dha titulli i fitores Germanicus, në prani të ushtrisë . Titulli sugjeron që Commodus ishte i pranishëm në fitoren e babait të tij mbi Marcomanni . Më 20 Janar 175, Commodus hyri në Kolegjin e Pontiffs, pika fillestare e një karriere në jetën publike.

Në Prill të vitit175, Avidius Cassius, Guvernatori i Sirisë, e deklaroi veten Perandor pas thashethemeve që Marcus Aurelius kishte vdekur. Pasi ishte pranuar si Perandor nga Siria, Judea dhe Egjipti, Cassius vazhdoi rebelimin e tij edhe pasi u bë e qartë se Marcus ishte ende gjallë. Gjatë përgatitjeve për fushatën kundër Cassius, Commodus mori toga virilis në frontin Danubian në 7 korrik të vitit 175, duke hyrë zyrtarisht në moshën e rritur. Kasi, megjithatë, u vra nga një prej centurionëve të tij para se të fillonte fushata kundër tij.

Më pas Komodi shoqëroi babanë e tij në një udhëtim të gjatë në provincat Lindore, gjatë së cilës vizitoi Antiokinë. Perandori dhe djali i tij më pas udhëtuan në Athinë, ku u iniciuan në misteret eleusinase. Ata më pas u kthyen në Romë në vjeshtën e vitit 176.

Rregull i përbashkët me babanë (176–180)

Kreu i Bruttia Crispina

Marcus Aurelius ishte perandori i parë, që nga Vespasiani që kishte një djalë të ligjshëm biologjik dhe, megjithëse ai vetë ishte i pesti në linjën e të ashtuquajturve Pesë Perandorëve të Mirë, secili prej të cilëve kishte adoptuar pasardhësin e tij, duket se ka qenë qëllimi i tij i vendosur që Commodus duhet të jetë trashëgimtari i tij. Commodus ishte perandori i parë (dhe deri në vitin të vitit 337, i vetmi) "i lindur në vjollcë ", që do të thotë gjatë mbretërimit të babait të tij.  Më 27 nëntor 176, Marcus Aurelius i dha Komodit gradën Imperator dhe, në mes të vitit 177, titullin August, duke i dhënë djalit të tij të njëjtin status me statusin e tij dhe zyrtarisht duke ndarë pushtetin.

Më 23 dhjetor të vitit 176, të dy imperatorët festuan një triumf të përbashkët dhe Commodus-it iu dha pushteti gjykatës. Më 1 janar të vitit 177, Commodus u bë konsull për herë të parë, gjë që e bëri atë, 15 vjeç, konsullin më të ri në historinë romake deri në atë kohë. Ai më pas u martua me Bruttia Crispina para se të shoqëronte babanë e tij në frontin Danubian edhe një herë në 178. Marcus Aurelius vdiq atje në 17 Mars 180, duke lënë perandorin e vetëm Commodus 18-vjeçar.

Mbretërimi Solo (180–192)

Me ngjitjen e tij, Commodus zhvlerësoi monedhën romake . Ai e zvogëloi peshën e denarit nga 96 për paund romak në 105 për paund romak (3.85 gramë në 3.35 gram) Ai gjithashtu uli pastërtinë e argjendit nga 79 përqind në 76 përqind - pesha e argjendit që bie nga 2.57 gram në 2.34 gramë Në 186 ai uli më tej pastërtinë dhe peshën e argjendit në 74 përqind dhe 2.22 gram përkatësisht, duke qenë 108 në paund romak. Zvogëlimi i tij i denarit gjatë sundimit të tij ishte më i madhi që nga zhvlerësimi i parë i perandorisë gjatë mbretërimit të Neronit.

Ndërsa mbretërimi i Marcus Aurelius ishte shënuar nga një luftë pothuajse e vazhdueshme, sundimi i Commodus ishte relativisht paqësor në kuptimin ushtarak, por karakterizohej gjithashtu nga grindje politike dhe sjellje gjithnjë e më arbitrare dhe kapriçioze të vetë perandorit. Sipas pikëpamjes së Dio Cassius, pranimi i tij shënoi zbritjen "nga një mbretëri ari në një prej hekuri dhe ndryshku".

Pavarësisht famës së tij, dhe duke marrë parasysh rëndësinë e mbretërimit të tij, vitet e Komodus në pushtet nuk janë kronikuar mirë. Burimet kryesore letrare të mbijetuara janë:Herodiani, Dio Cassius (një vëzhgues bashkëkohor dhe nganjëherë i dorës së parë, senator gjatë mbretërimit të Commodus, por raportet e tij për këtë periudhë mbijetojnë vetëm si fragmente dhe shkurtesa), dhe Historia Augusta (e pabesueshme për karakterin e saj si një vepër letrare sesa historike, me elemente të trillimit të ngulitura në biografitë e saj; në rastin e Commodus, mund të qëndrojë mirë mbi atë që autori gjeti në burime të arsyeshme të mira bashkëkohore).

Një denar me Komodin. Mbishkrimi: TR. P. VIII, PUN. VI, COS. IIII, PP - SC

Komodusi qëndroi me ushtritë e Danubit për vetëm një kohë të shkurtër përpara se të negocionte një traktat paqeje me fiset Danubiane. Ai më pas u kthye në Romë dhe festoi një triumf për përfundimin e luftërave më 22 tetor të vitit 180. Ndryshe nga perandorët e mëparshëm Trajan, Hadrian, Antoninus Pius dhe Marcus Aurelius, ai duket se kishte pak interes në biznesin e administratës dhe ishte i prirur gjatë gjithë sundimit të tij të linte drejtimin praktik të shtetit në një sërë favoritësh, duke filluar me Saoterus, një i liruar nga Nikomedia i cili ishte bërë dhoma e tij e dhomës.

Pakënaqësia me këtë gjendje të punëve do të çonte në një sërë komplotesh dhe përpjekjesh për grushte shteti, të cilat nga ana e tyre provokuan përfundimisht Commodus për të marrë drejtimin e punëve, gjë që ai e bëri në një mënyrë gjithnjë e më diktatoriale. Sidoqoftë, megjithëse urdhri senatorial e urreu dhe i frikësohej, provat sugjerojnë se ai mbeti i popullarizuar në ushtri dhe njerëzit e thjeshtë për pjesën më të madhe të mbretërimit të tij, jo më shumë për shkak të shfaqjeve të tij të bujshme të largesse (të regjistruara në monedhën e tij) dhe për shkak të ai vuri në skenë dhe mori pjesë në luftime spektakolare të gladiatorëve.

Një nga mënyrat që ai pagoi për dhuruesit e tij (dhuratat perandorake) dhe argëtimet masive ishte të taksonte rendin senatorial, dhe në shumë mbishkrime, rendi tradicional i dy fuqive nominale të shtetit, Senatit dhe Popullit ( Senatus Populusque Romanus ) është përmbyset në mënyrë provokuese (Populus Senatusque)...

Komplotet e vitit 182

Komod me atributet e Helios, Apollo dhe Jupiter, fundi i shekullit të 2-të pas Krishtit, lehtësim kameo sardonik, Muzeu i Hermitazhit, Shën Petersburg.

Në fillim të mbretërimit të tij, Commodus, 18 vjeç, trashëgoi shumë këshilltarë të vjetër të babait të tij, veçanërisht Tiberius Claudius Pompeianus (burri i dytë i motrës së madhe të Commodus Lucilla), vjehrrin e tij Gaius Bruttius Praesens, Titus Fundanius Vitrasius Pollio, dhe Aufidius Victorinus, i cili ishte Prefekt i Qytetit të Romës. Ai gjithashtu kishte katër motra të mbijetuara, të gjitha me burra që ishin rivalë të mundshëm. Lucilla ishte mbi dhjetë vjet më i madh se ai dhe mbante gradën Augusta si e veja e burrit të saj të parë, Lucius Verus.

Kriza e parë e mbretërimit erdhi në 182, kur Lucilla krijoi një komplot kundër vëllait të saj. Motivi i saj pretendohet të ketë qenë zilia e Perandoreshë Crispina. Burri i saj, Pompeianus, nuk ishte i përfshirë, por dy burra që pretendohet se kanë qenë të dashurit e saj, Marcus Ummidius Quadratus Annianus (konsulli i vitit 167, i cili ishte edhe kushëriri i saj i parë) dhe Appius Claudius Quintianus, u përpoqën të vrisnin Commodus ndërsa ai hyri në një teatër. Ata e ndoqën punën dhe u kapën nga truproja i perandorit.

Quadratus dhe Quintianus u ekzekutuan. Lucilla u internua në Capri dhe më vonë u vra. Pompeianus u tërhoq nga jeta publike. Njëri nga dy prefektët pretorianë, Publius Tarrutenius Paternus, kishte qenë në të vërtetë i përfshirë në konspiracion, por përfshirja e tij nuk u zbulua deri më vonë, dhe pas kësaj, ai dhe kolegu i tij, Sextus Tigidius Perennis, ishin në gjendje të rregullonin për vrasjen e Saoterus, dhoma e urryer.

Commodus e mori keq humbjen e Saoterus dhe Perennis tani e shfrytëzoi rastin për të përparuar duke implikuar Paternusin në një komplot të dytë, një me sa duket i udhëhequr nga Publius Salvius Julianus, i cili ishte djali i juristit Salvius Julianus dhe u fejua me vajzën e Paternus. Salvius dhe Paternus u ekzekutuan së bashku me një numër konsullorësh dhe senatorësh të tjerë të shquar. Didius Julianus, perandori i ardhshëm dhe një i afërm i Salvius Julianus, u shkarkua nga guvernatori i Germania Inferior.

Pastrues

Pas vrasjes së fuqishme Saoterus, perennis lehtë mori frenat e pushtetit dhe të Commodus gjeti një eunuk të ri dhe të preferuar në Cleander, një Phrygian Freedman i cili kishte një martuar prej dashnore e perandorit, Demostratia. Cleander ishte në fakt personi që kishte vrarë Saoterusin. Pas atyre përpjekjeve për jetën e tij, Commodus kaloi pjesën më të madhe të kohës jashtë Romës, kryesisht në pronat e familjes në Lanuvium. Ndërsa ishte i fortë fizikisht, interesi i tij kryesor ishte në sport: ai mori pjesë në gara me kuaj, qerre dhe luftime me kafshë dhe burra, kryesisht në privat, por edhe me raste në publik.

Dacia dhe Britania

Një bust i Commodus ( Muzeu Kunsthistorisches, Vjenë). Sipas Herodian ai ishte me proporcion të mirë dhe tërheqës, me flokë natyrale bionde dhe kaçurrela.

Commodus u përurua në 183 si konsull me Aufidius Victorinus për një koleg dhe mori titullin Pius . Lufta shpërtheu në Dacia: pak detaje janë në dispozicion, por duket se dy pretendentë të ardhshëm për fronin, Clodius Albinus dhe Pescennius Niger, të dy u dalluan në fushatë. Gjithashtu, në Britani në 184, guvernatori Ulpius Marcellus ri-avancoi kufirin Romak në drejtim të veriut në Murin Antonine, por legjionarët u rebeluan kundër disiplinës së tij të ashpër dhe brohoritën një legatë tjetër, Priscus, si perandor.

Priskusi refuzoi të pranonte thirrjet e tyre dhe Perennis i kishte të gjitha legatët legjionarë në Britani të arkëtuara. Më 15 tetor 184 në Lojërat e Kapitolinës, një filozof Cinik denoncoi publikisht Perennis përpara Commodus. Përralla e tij nuk u besua dhe ai u dënua menjëherë me vdekje. Sipas Dio Cassius, Perennis, megjithëse ishte i pamëshirshëm dhe ambicioz, nuk ishte personalisht i korruptuar dhe administroi përgjithësisht shtetin mirë.

Sidoqoftë, vitin e ardhshëm, një çetë ushtarësh nga Britania (ata ishin tërhequr në Itali për të shtypur brigandët) gjithashtu denoncuan Perennis tek perandori si komplot për të bërë perandorin e djalit të tij (atyre u ishte mundësuar ta bënin këtë nga Cleander, i cili ishte duke kërkuar të dispononte me rivalin e tij), dhe Commodus u dha atyre leje për ta ekzekutuar atë, si dhe gruan dhe djemtë e tij. Rënia e Perennis solli një valë të re ekzekutimesh: Aufidius Victorinus bëri vetëvrasje. Ulpius Marcellus u zëvendësua si guvernator i Britanisë nga Pertinax; solli në Romë dhe u përpoq për tradhti, Marcellus mezi i shpëtoi vdekjes.

Zeniti dhe rënia e Cleander (185–190)

Mbetjet e një busti romak të një të riu me një mjekër flokëverdhë, ndoshta që përshkruan perandorin Commodus, Muzeu Kombëtar Arkeologjik, Athinë

Cleander vazhdoi të përqendronte pushtetin në duart e tij dhe të pasurohej duke u bërë përgjegjës për të gjitha zyrat publike: ai shiti dhe i dha hyrjen Senatit, komandave të ushtrisë, guvernatorëve dhe, gjithnjë e më shumë, edhe konsullatave të prekura për ofertuesin më të lartë. Trazirat rreth perandorisë u rritën, me një numër të madh të dezertorëve të ushtrisë duke shkaktuar telashe në Gali dhe Gjermani. Pescennius Niger mblodhi dezertorët në Gali në një fushatë ushtarake dhe një revoltë në Bretanjë u shtyp nga dy legjionet e sjella nga Britania.

Në vitin 187, një nga udhëheqësit e dezertorëve, Maternus, erdhi nga Galia duke synuar të vriste Komodin në Festivalin e Hyjlindës së Madhe në Mars, por ai u tradhtua dhe u ekzekutua. Në të njëjtin vit, Pertinax demaskoi një komplot nga dy armiq të Cleander - Antistius Burrus (një nga kunetërit e Commodus) dhe Arrius Antoninus. Si rezultat, Commodus u shfaq edhe më rrallë në publik, duke preferuar të jetonte në pronat e tij.

Në fillim të vitit 188, Cleander disponoi me prefektin aktual pretorian, Atilius Aebutianus, dhe mori komandën supreme të Gardës Pretoriane në rangun e ri të një pugione ("mbajtësi i kamës"), me dy prefektët pretorianë të varur prej tij. Tani në kulmin e fuqisë së tij, Cleander vazhdoi të shiste zyra publike si biznesin e tij privat. Pika kulmore erdhi në vitin 190, i cili kishte 25 konsuj të pësuar - një rekord në historinë 1000-vjeçare të konsullatës romake - të gjithë të emëruar nga Cleander (ato përfshinin Perandorin e ardhshëm Septimius Severus).

Në pranverën e vitit 190, Roma u prek nga një mungesë ushqimi, për të cilën praefectus annonae Papirius Dionysius, zyrtari në të vërtetë i ngarkuar me furnizimin me grurë, u përpoq të hidhte fajin tek Cleander. Në fund të qershorit, një turmë demonstroi kundër Cleander gjatë një gare me kuaj në Circus Maximus: ai dërgoi Gardën Pretoriane për të shuar trazimet, por Pertinax, i cili tani ishte Prefekti i Qytetit të Romës, dërgoi Vigiles Urbani për t'iu kundërvënë atyre. Klander u largua në Komodus, i cili ishte në Laurentum në shtëpinë e Quinctilii, për mbrojtje, por turma e ndoqi duke i kërkuar kokën.

Me nxitjen e zonjës së tij Marcia, Commodus i preu kokat Cleander dhe djalin e tij të vrarë. Viktima të tjera në këtë kohë ishin prefekti pretorian Julius Julianus, kushërira e Commodus Annia Fundania Faustina dhe kunati i tij Mamertinus. Papirius Dionysius u ekzekutua gjithashtu.

Perandori tani ndryshoi emrin e tij në Lucius Aelius Aurelius Commodus. Në moshën 29 vjeç, ai mori më shumë frenat e pushtetit, megjithëse vazhdoi të sundonte përmes një kabali të përbërë nga Marcia, dhoma e tij e re Eclectus dhe prefekti i ri pretorian Quintus Aemilius Laetus.

Megalomania (190–192)

Një denar i Komodit. Mbishkrim: LL COMMODVS ANTONINVS AVG.

Në kundërshtim me Senatin, në prononcimet dhe ikonografinë e tij, Commodus gjithmonë e kishte theksuar statusin e tij unik si një burim fuqie, liberaliteti dhe aftësie fizike të ngjashme me zotin. Statuja të panumërta përreth perandorisë u ngritën duke e portretizuar atë me maskën e Herkulit, duke përforcuar imazhin e tij si një gjysmëperëndi, një gjigant fizik, një mbrojtës dhe një luftëtar që luftonte kundër njerëzve dhe kafshëve (shih "Commodus and Hercules" dhe " Commodus the Gladiator" më poshtë). Për më tepër, si Herkul, ai mund të pretendonte të ishte djali i Jupiterit, perëndisë supreme të panteonit Romak. Këto tendenca tani u rritën në përmasa megalomane. Larg nga festimi i prejardhjes së tij nga Marcus Aurelius, burimi aktual i fuqisë së tij, ai theksoi veçantinë e tij personale si krijues i një rendi të ri, duke kërkuar të rindërtonte perandorinë në imazhin e tij.

Gjatë vitit 191, qyteti i Romës u dëmtua gjerësisht nga një zjarr që ndezi për disa ditë, gjatë të cilit shumë ndërtesa publike duke përfshirë tempullin e Pax, tempullin e Vesta dhe pjesë të pallatit perandorak u shkatërruan.

Mbase duke e parë këtë si një mundësi, në fillim të vitit 192 Commodus, duke e deklaruar veten Romulus të ri, rit rithemeloi Romën, duke e riemëruar qytetin Colonia Lucia Annia Commodiana . Të gjithë muajt e vitit u riemërtuan për të korresponduar saktësisht me emrat e tij (tani dymbëdhjetë): Lucius, Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix dhe Pius . Legjionet u riemëruan Commodianae, flota e cila importonte drithëra nga Afrika u quajt Alexandria Commodiana Togata, Senati u titullua Senati me fat i Komodisë, pallati i tij dhe vetë populli romak të gjithë u dha emri Commodianus dhe dita në të cilën u bënë këto reforma dekreti do të quhej Dies Commodianus.

Kështu, ai u paraqit si burimi i Perandorisë, jetës Romake dhe fesë. Ai gjithashtu kishte kokën e Kolosit të Neronit ngjitur me Koloseun të zëvendësuar me portretin e tij, i dha një shkop, vendosi një luan prej bronzi në këmbët e tij për ta bërë atë të dukej si Hercules Romanus dhe shtoi një mbishkrim që mburrej se ishte "i vetmi luftëtar i majtë për të pushtuar dymbëdhjetë herë një mijë njerëz ".

Vrasja (192)

Damnatio memoriae e Commodus në një mbishkrim në Muzeun e Historisë Romake në Osterburken, Gjermani. Shkurtesa "CO" është restauruar me bojë.

Në nëntor të vitit 192, Commodus zhvilloi Lojërat Plebeiane, në të cilat gjuajti qindra kafshë me shigjeta dhe shtiza çdo mëngjes, dhe luftonte si gladiator çdo pasdite, duke fituar të gjitha luftimet. Në Dhjetor, ai njoftoi synimin e tij për të përuruar vitin 193 si konsull dhe gladiator në 1 Janar.

Në këtë pikë, prefekti Laetus formoi një komplot me Eclectus për të zëvendësuar Commodus me Pertinax, duke marrë Marcia në besimin e tyre. Më 31 dhjetor, Marcia helmoi ushqimin e Commodus por ai vjella helmin, kështu që komplotistët dërguan partnerin e tij të mundjes Narcisin që ta mbyste atë në banjën e tij. Pas vdekjes së tij, Senati e shpalli atë një armik publik (një de facto damnatio memoriae ) dhe rivendosi emrin origjinal të qytetit të Romës dhe institucioneve të tij. Statujat e Commodus u shkatërruan. Trupi i tij u varros në Mauzoleun e Hadrianit.

Vdekja e Commodus shënoi fundin e dinastisë Nerva – Antonine . Commodus u pasua nga Pertinax, mbretërimi i të cilit ishte jetëshkurtër; ai do të bëhej pretenduesi i parë që u uzurpua gjatë Vitit të Pesë Perandorëve.

Në vitin 195, perandori Septimius Severus, duke u përpjekur të fitonte favor ndaj familjes së Marcus Aurelius, rehabilitoi kujtesën e Komodusit dhe Senati e hyjnizoi atë.

Karakteri dhe aftësia fizike

Karakteri dhe motivimet

Denari i Komodit. Mbishkrimi: ΑΥΤ. DHC KOMMOΔΟC CEB. / ΓEP. CAP ΔHMαρχικής EΞουσίας Δ΄, YΠATος B΄ (mbishkrim grek për GER. SAR Autoriteti Komunal IV, Konsulli II).

Busti i Commodus nga Muzeu Capitoline

Cassius Dio, një dëshmitar i dorës së parë, e përshkruan atë si "jo natyrshëm i lig, por përkundrazi, si pa hile si çdo njeri që ka jetuar ndonjëherë. Thjeshtësia e tij e madhe, megjithatë, së bashku me frikacakun e tij, e bënë atë skllav të shokëve të tij dhe pikërisht përmes tyre ai në fillim, nga injoranca, humbi jetën më të mirë dhe më pas u çua në zakone epshore dhe mizore, të cilat së shpejti u bë natyra e dytë."

Veprimet e tij të regjistruara kanë tendencë të tregojnë një refuzim të politikave të babait të tij, këshilltarëve të babait të tij, dhe veçanërisht të jetesës së rreptë të babait të tij, dhe një tjetërsim nga anëtarët e mbijetuar të familjes së tij. Duket e mundshme që ai ishte rritur në një atmosferë të asketizmit stoik, të cilin ai e hodhi poshtë plotësisht me pranimin e tij në rregullin e vetëm.

Pas përpjekjeve të përsëritura për jetën e Commodus, qytetarët romakë shpesh vriteshin sepse e kishin zemëruar. Një ngjarje e tillë e dukshme ishte përpjekja për shfarosjen e shtëpisë së Quinctilii. Condianus dhe Maximus u ekzekutuan me pretekstin se, ndërsa ata nuk ishin të implikuar në ndonjë komplot, pasuria dhe talenti i tyre do t'i bënte ata të pakënaqur me gjendjen aktuale të punëve. Një ngjarje tjetër - siç është regjistruar nga historiani Aelius Lampridius - vendosi në banjot romake në Terme Taurine, ku perandori kishte një shoqërues të hedhur në një furrë pasi gjeti ujin e tij të vakët.

Ndryshimet e emrit

Emri i tij origjinal ishte Lucius Aelius Aurelius Commodus. Me vdekjen e babait të tij në 180, Commodus e ndryshoi këtë në Marcus Aurelius Antoninus Commodus, para se të kthehej në emrin e tij të lindjes në 191.

Më vonë atë vit ai miratoi si stilin e tij të plotë Lucius Aelius Aurelius Commodus Augustus Herculeus Romanus Exsuperatorius Amazonius Invictus Felix Pius (renditja e disa prej këtyre titujve ndryshon në burime). "Exsuperatorius" (supremja) ishte një titull që iu dha Jupiterit dhe "Amazonius" e identifikoi atë përsëri me Herkulin.

Një altar i gdhendur nga Dura-Europos në Eufrat tregon se titujt e Commodus dhe riemërtimi i muajve u shpërndanë në skajet më të largëta të Perandorisë; për më tepër, që edhe njësitë ushtarake ndihmëse morën titullin Commodiana dhe se Commodus pretendoi dy tituj shtesë: Pacator Orbis (biberoni i botës) dhe Dominus Noster (Zoti ynë). Ky i fundit përfundimisht do të përdorej si një titull konvencional nga perandorët Romakë, duke filluar rreth një shekull më vonë, por Commodus duket se ka qenë i pari që e mori atë.

Commodus dhe Hercules

Duke shpërfillur prirjet më filozofike të babait të tij, Commodus ishte jashtëzakonisht krenar për aftësitë e tij fizike. Historiani Herodian, një bashkëkohës, e përshkroi Commodus-in si një njeri jashtëzakonisht të bukur. Siç u përmend më lart, ai urdhëroi të bëheshin shumë statuja që e tregonin të veshur si Herkul me një luan dhe një shkop. Ai e mendoi veten si rimishërimin e Herkulit, duke imituar shpesh bëmat e heroit legjendar duke u shfaqur në arenë për të luftuar një shumëllojshmëri kafshësh të egra. Ai ishte me të majtë dhe shumë krenar për faktin. Cassius Dio dhe shkrimtarët e History of Augustan thonë se Commodus ishte një harkëtar i aftë, i cili mund të gjuante kokat nga strucët në galop të plotë, dhe të vriste një panterë ndërsa sulmonte një viktimë në arenë.

Komodusi i gladiatorit

Commodus gjithashtu kishte një pasion për luftimin e gladiatorëve, të cilin e mori aq larg sa ta çonte vetë në arenë, i veshur si një sekretar. Romakët i gjetën luftimet e gladiatorëve të Commodus si skandaloze dhe të turpshme. Sipas Herodian, spektatorët e Commodus menduan se ishte e papërshtatshme për një perandor të merrte armët në amfiteatrin për sport kur ai mund të bënte fushatë kundër barbarëve midis kundërshtarëve të tjerë të Romës. Konsensusi ishte se ishte poshtë zyrës së tij për të marrë pjesë si një gladiator. Thashethemet popullore u përhapën duke pretenduar se ai ishte në të vërtetë djali, jo i Marcus Aurelius, por i një gladiatori të cilin nëna e tij Faustina e kishte marrë si të dashur në vendpushimin bregdetar të Caieta.

Në arenë, kundërshtarët e Commodus i nënshtroheshin gjithmonë perandorit; si rezultat ai kurrë nuk humbi. Commodus kurrë nuk i vrau kundërshtarët e tij gladiatorë, në vend që të pranonte dorëzimet e tyre. Fitoret e tij shpesh mirëpriteshin nga kundërshtarët e tij më të mirë, pasi shenjat e mbartjes së duarve të një Perandori konsideroheshin si një shenjë fortësie. Qytetarët e Romës që u mungonin këmbët nga aksidenti ose sëmundja u dërguan në arenë, ku ata u lidhën së bashku për Commodus për të shkaktuar vdekjen ndërsa pretendonin se ishin gjigandë. Privatisht, ishte gjithashtu zakon i tij të vriste kundërshtarët e tij gjatë ndeshjeve të praktikës.  Për çdo paraqitje në arenë, ai ngarkoi qytetin e Romës një milion sesterces, duke lodhur ekonominë romake.

Commodus ishte i njohur gjithashtu për luftimin e kafshëve ekzotike në arenë, shpesh për tmerrin dhe neveritjen e popullit romak. Sipas Cassius Dio, Commodus dikur vrau 100 luanë në një ditë të vetme. Më vonë, ai preu një struc të rrjedhshëm me një shigjetë të projektuar posaçërisht dhe më pas mbajti shpatën e tij dhe kokën e përgjakur të zogut të ngordhur në zonën e uljes së Senatorëve dhe bëri me shenjë sikur të ishin më pas. Dio vëren se senatorët e shënjestruar e gjetën këtë më shumë qesharake sesa të frikshme dhe përtypën gjethet e dafinës për të fshehur të qeshurat e tyre. Në raste të tjera, Commodus vrau tre elefantë në dyshemenë e arenës nga vetë ai, dhe një gjirafë.

• 
  Perandori Komodus Duke Lënë Arenën në Kreun e Gladiatorëve (detaje) nga Edwin Howland Blashfield (1848–1936), Muzeu dhe Xhennete Hermitage, Norfolk, Virxhinia.

Në kulturën popullore

• Në Rënia e Perandorisë Romake (1964), një Commodus i trilluar që shërben si antagonisti kryesor i filmit portretizohet nga Christopher Plummer.
• Artisti Abstrakt Ekspresionist Cy Twombly pikturoi serinë Nëntë Diskurse në Commodus në 1963.
• Në fituesin e Çmimit të Akademisë për Gladiatorin e Filmit më të Mirë (2000), një Commodus i trilluar shërben si antagonisti kryesor i filmit. Ai interpretohet nga aktori Joaquin Phoenix, në një performancë e cila mori një nominim në kategorinë e Aktorit më të Mirë Mbështetës në Oskaret e vitit 2001.
• Një personazh në video lojën 2013 Ryse: Son of Rome quhet Commodus dhe është një nga antagonistët kryesorë të lojës. Djali i Perandorit Neron, ai ndan disa tipare me Commodus historik.
• Në serinë e librave të Rick Riordan, Gjykimet e Apollonit, Commodus shfaqet si një nga antagonistët kryesorë dhe ish-i dashuri i Apollonit, duke qenë pjesë e Triumvitit të lig të perandorëve Romakë të hyjnizuar.
• Commodus është një antagonist i vogël në lojën video 2005 Colosseum: Road to Freedom . Lojtari mund të luftojë Commodus në lojë, i cili vishet si perëndia Hercules. Loja merr liri me ngjarjet që lidhen me vdekjen e tij, me lojtarin që është ai që në të vërtetë e vret atë sesa mundësi Narcis.
• Mini-seriali Docu-Drama 2017 Perandoria Romake: Mbretërimi i Gjakut ritregon historinë e tij. Në këtë version, Narcisi vret Commodus pasi mësoi se kundërshtarët e arenës së Perandorit ishin armatosur vetëm me shpata pa tehe. Megjithëse ai e mbyt Commodus-in, ai fillimisht e sfidon atë në një duel dhe nuk ndodh në banjën e tij, por ndërsa ai po përgatitet për të. Aaron Jakubenko portretizon Commodus në serial.

Nerva–Antonine family tree
Q. Marcius Barea Soranus Q. Marcius Barea Sura Antonia Furnilla M. Cocceius Nerva Sergia Plautilla P. Aelius Hadrianus Titus (r. 79–81) Marcia Furnilla Marcia Trajanus Pater Nerva (r. 96–98) Ulpia Aelius Hadrianus Marullinus Julia Flavia Marciana C.<span typeof="mw:Entity"> </span>Salonius Matidius Trajan (r. 98–117) Plotina P.<span typeof="mw:Entity"> </span>Acilius Attianus P.<span typeof="mw:Entity"> </span>Aelius Afer Paulina Major Lucius Mindius (2) Libo Rupilius Frugi (3) Matidia L.<span typeof="mw:Entity"> </span>Vibius Sabinus (1) Paulina Minor L.<span typeof="mw:Entity"> </span>Julius Ursus Servianus Matidia Minor Suetonius? Sabina Hadrian (r. 117–138) Antinous Julia Balbilla? C. Fuscus Salinator I Julia Serviana Paulina M.<span typeof="mw:Entity"> </span>Annius Verus Rupilia Faustina Boionia Procilla Cn.<span typeof="mw:Entity"> </span>Arrius Antoninus L. Ceionius Commodus Appia Severa C. Fuscus Salinator II L. Caesennius Paetus Arria Antonina Arria Fadilla T.<span typeof="mw:Entity"> </span>Aurelius Fulvus L.<span typeof="mw:Entity"> </span>Caesennius Antoninus L. Commodus Plautia ignota C.<span typeof="mw:Entity"> </span>Avidius Nigrinus M. Annius Verus Domitia Calvilla Fundania M.<span typeof="mw:Entity"> </span>Annius Libo F<small>AUSTINA</small> Antoninus Pius (r. 138–161) L.<span typeof="mw:Entity"> </span>Aelius Caesar Avidia Cornificia MARCUS AURELIUS (r. 161–180) F<small>AUSTINA</small> Minor C.<span typeof="mw:Entity"> </span>Avidius Cassius Aurelia Fadilla L<small>UCIUS</small> V<small>ERUS</small> (r. 161–169) (1) Ceionia Fabia Plautius Quintillus Q.<span typeof="mw:Entity"> </span>Servilius Pudens Ceionia Plautia Cornificia Minor M.<span typeof="mw:Entity"> </span>Petronius Sura C<small>OMMODUS</small> (r. 177–192) Fadilla M. Annius Verus Caesar Ti.<span typeof="mw:Entity"> </span>Claudius Pompeianus (2) Lucilla M.<span typeof="mw:Entity"> </span>Plautius Quintillus Junius Licinius Balbus Servilia Ceionia Petronius Antoninus L. Aurelius Agaclytus (2) Aurelia Sabina L.<span typeof="mw:Entity"> </span>Antistius Burrus (1) Plautius Quintillus Plautia Servilla C.<span typeof="mw:Entity"> </span>Furius Sabinus Timesitheus Antonia Gordiana Junius Licinius Balbus? Furia Sabina Tranquillina G<small>ORDIAN</small> III (r. 238–244)
(1) = 1st spouse (2) = 2nd spouse (3) = 3rd spouse   Reddish purple indicates emperor of the Nerva-Antonine dynasty   lighter purple indicates designated imperial heir of said dynasty who never reigned   grey indicates unsuccessful imperial aspirants   bluish purple indicates emperors of other dynasties dashed lines indicate adoption; dotted lines indicate love affairs/unmarried relationships small caps = posthumously deified (Augusti, Augustae, or other)
Notes: Except where otherwise noted, the notes below indicate that an individual's parentage is as shown in the above family tree.
References: DIR contributors (2000). "De Imperatoribus Romanis: An Online Encyclopedia of Roman Rulers and Their Families" Arkivuar 13 shtator 2020 tek Wayback Machine. Retrieved 2015-04-14. Giacosa, Giorgio (1977). Women of the Caesars: Their Lives and Portraits on Coins. Translated by R. Ross Holloway. Milan: Edizioni Arte e Moneta. ISBN <bdi>0-8390-0193-2</bdi>. Lambert, Royston (1984). Beloved and God: The Story of Hadrian and Antinous. New York: Viking. ISBN <bdi>0-670-15708-2</bdi>. Levick, Barbara (2014). Faustina I and II: Imperial Women of the Golden Age. Oxford University Press. ISBN <bdi>978-0-19-537941-9</bdi>. William Smith, ed. (1870). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology.

 

Referime

•  .
•  .

Leximi më tej

• Geoff W Adams, The Emperor Commodus : gladiator, Herkul apo tiran? . Boca Raton: BrownWalker Press, [2013]. ISBN 1612337228
• G. Alföldy, "Der Friedesschluss des Kaisers Commodus mit den Germanen", Historia , 20 (1971), f. 84–109.
• PA Brunt, "The Fall of Perennis: Dio-Xiphilinus 79.9.2", Classical Quarterly, 23 (1973), pp. 172–77
• J. Gagé, "La mystique imperiale et l'épreuve des jeux. Commode-Hercule et l'anthropologie hercaléenne, " ANRW 2.17.2 (1981), 663–83
• Hammond, Mason (1957). "Imperial Elements in the Formula of the Roman Emperors during the First Two and a Half Centuries of the Empire". Memoirs of the American Academy in Rome. 25: 19–64. doi:10.2307/4238646. JSTOR 4238646. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Olivier Hekster, Commodus: Një Perandor në Kryqëzim: monografi Hollandeze mbi historinë antike dhe arkeologjinë, 23 . Brill, 2002.ISSN 0924-3550ISSN 0924-3550
• LL Howe, Prefekti Pretorian nga Commodus në Diocletian (Pas Krishtit 180–305) . Çikago, 1942
• MP Speidel, "Commodus the God-Perandor and Army", Gazeta e Studimeve Romake, 83 (1993), f. 109–14.
• Jerry Toner, Dita kur komodi vrau një Rhino: Kuptimi i Lojërave Romake . Shtypi i Universitetit Johns Hopkins, 2014.

Linqe te jashtme

• Historia Augusta: Jeta e Commodus
• Libri 73 i Historisë së Cassius Dio
• Historia Romake e Herodianit