bûk

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /buːk/
- (rojhilatî) IPA^(kilîd): /bʉːk/
Deng (Amed)
Kîtekirin: bûk

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bûk	bûk
Îzafe	bûka	bûkên
Çemandî	bûkê	bûkan
Nîşandera çemandî	wê bûkê	wan bûkan
Bangkirin	bûkê	bûkino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bûkek	bûkin
Îzafe	bûkeke	bûkine
Çemandî	bûkekê	bûkinan

bûk mê, k-ya nerm

Jina ku daweta wê ye, jina ku dîlana wê tê kirin, jina ku zemawenda wê ye.
Jina kurrê kesekê/î.

Gotinên pêşiyan

lê lê bûkê, çav bi kil, dora malê tije sil

Herwiha

bîk
bwîk

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: {{ku-Arab|[[بووک}}

Têkildar

bû, bûy (dawet, zemawend)

Bide ber

zava

Têkildar

xesû
xezûr

Binere herwiha

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *wedh- (soz dan, ehd dan; zewicîn), proto-îranî *wed-, hevreha avestayî ved- (zewicîn), parsî w'd- (zewicîn), zazakî veyve (bûk; dawet, dîlan), farisî بیو‎ (beyû: bûk), sanskrîtî vedhû (bûk), îngilîzî wed (zewicîn, wedding (zemawend, dawet), latînî vas / vadis (kefalet), lîtwanî vaduoti (soz bi cih anîn), almanî Wette (qumar)...

Veguherîna dengên "b, v, w" di zimanên proto-hindûewropî de diyardeyeke berbelav e, bo hin nimûneyan binere: ba, baran, beraz... Ketina herfa d ji peyva kurdî taybetmendiyeke giştî ya kurmancî ye, bo hin nimûneyan binere: kirin, xwarin, birin...) Herfa "k" ya di "bûk"a kurmancî de nîşana biçûkkirin yan şîrînkirina peyvê ye. Forma bê "k" hê di peyva berbû de maye.

proto-hindûewropî: *wed^h- ("soz dan, zewicîn")

proto-îranî: *wed- ("zewicîn")

avestayî: ved- ("zewicîn")

pehlewî: veyûdegan- ("dawet, dîlan")

partî: w'd ("zewicîn")

farisî: beyû ("bûk")

kurmancî: bûk ("bûk")

soranî: bûk ("bûk")

kurdiya başûrî: beü, weü

şahzênî / şêxbizinî: wewî, wevî

zazakî: veyve, veywe, vêke ("bûk")

hewramî: weywe

sanskrîtî: vedhū ("bûk")

latînî: vas, vadis (kefalet)

îngilîzî: wed ("zewicîn"), wedding ("dawet") ...

Çavkanî: Cheung p.201, Watkins p.94, Etymonline

Jê

Werger

jina ku nû zewiciye yan dê bizewice (1)

Afarî: qibna
Afrîkansî: bruid → af
Albanî: nuse → sq m
Almaniya bilind a kevn: brūt m
Almanî: Braut → de m
Elmanîşî: Bruut m, Gspuusi nt
Amharî: ሙሽራ (mušra)
Asamî: কইনা (koina)
Azerî: gəlin → az
Başkîrî: кәләш (käläš)
Batsbî: წინუს (c̣inus)
Belarusî: няве́ста m (njavjésta), малада́я m (maladája)
Bengalî: বধূ (bôdhu)
Bulgarî: бу́лка → bg m (búlka), младоже́нка m (mladožénka), годени́ца → bg m (godeníca), неве́ста → bg m (nevésta), невя́ста m (nevjásta)
Burmayî: သတို့သမီး → my (sa.tui.sa.mi:)
Çeçenî: нускал (nuskal)
Çekî: nevěsta → cs m
Çînî:
Kantonî: 新娘 (san¹ noeng^4-2)

Ganî: 新娘子, 新娘

Hakkayî: 新娘 (sîn-ngiòng)

Jinî: 新娘子 (xing¹ nion¹ zeh)

Mandarînî: 新娘 → zh (xīnniáng), 新婦 → zh (xīnfù), 新娘子 → zh (xīnniángzi), 新媳婦兒 (xīnxífur)

Minnanî: 新娘 (sin-niû)

Xiangî: 新娘子 (xin¹ nyian² zr)
Çukçî: ӈэвъэнлыӄыл (ṇėvʺėnlyqyl)
Danmarkî: brud → da g
Endonezyayî: pengantin → id, pengantin perempuan → id
Erebî: عَرُوس‎ m (ʿarūs)
Erebiya fasî: عروسة‎ m (ʕrūsa)
Ermenî: հարս → hy (hars), հարսնացու → hy (harsnacʻu)
Esperantoyî: novedzino
Estonî: pruut
Farisî: عروس‎ → fa ('arus), بیو‎ → fa (bayu)
Ferî: brúður m
Fînî: morsian → fi
Fransî: mariée → fr m
Gaelîka skotî: bean na bainnse m, bean nuadh-phòsda m
Gagawzî: gelin
Galîsî: noiva m, alarosa m
Gotî: 𐌱𐍂𐌿𐌸𐍃 m (bruþs)
Gujaratî: નવવધૂ m (navavdhū)
Gurcî: დედოფალი (dedopali), პატარძალი (ṗaṭarʒali)
Hindî: दुलहन → hi m (dulhan), नवोढा m (navoḍhā), नववधू m (navavdhū), वधू → hi m (vadhū)
Holendî: bruid → nl m
Îbranî: כַּלָּה‎ → he m (kalá)
Îdoyî: fiancito → io, fiancitulo → io, fiancitino → io
Îngilîziya kevn: brȳd m
Îngilîziya navîn: bryd
Îngilîzî: bride → en
Îngriyî: morsia, noorikke
Îngûşî: нускал (nuskal)
Îrlendî: brídeach m
Îtalî: fidanzata → it, sposa → it m
Îzlendî: brúður → is m
Japonî: 花嫁 → ja (hanayome), 新婦 → ja (shinpu), 嫁 → ja (yome)
Katalanî: núvia → ca m
Keşmîrî: مَہاریٚنؠ‎ (mahāren')
Kirgizî: колукту (koluktu)
Kîkûyûyî: mũhiki 1
Koreyî: 신부(新婦) (sinbu)
Ladînî: nevicia m
Latînî: nūpta m
Latviyayî: līgava m
Lawsî: ເຈົ້າສາວ (chao sāo)
Lazî: გელინო (gelino)
Lîtwanî: nuotaka m
Makedonî: не́веста m (névesta)
Malezî: pengantin perempuan
Maltayî: għarusa m
Maorî: wahine mārena
Mecarî: menyasszony → hu, ara → hu
Megleno-romanyayî: niveastă m
Megrelî: მოჭყუდუ (moč̣q̇udu)
Mongolî: бэр → mn (ber)
Nedersaksî: Bruud m
Nepalî: दुलही (dulahī), वधू → ne (vadhū), बेहुली (behulī)
Normandî: mathiée m, mathié m
Norsiya kevn: brúðr m
Norwecî:
Norweciya bokmålî: brud → no n an m

Norweciya nînorskî: brud m, brur m
Oygurî: كېلىن‎ (këlin)
Ozbekî: kelin → uz
Papyamentoyî: brùit
Peştûyî: جنجۍ‎ → ps m (ǰanǰə́y)
Plodîşî: Brut m
Polonî: panna młoda → pl m, młoda → pl m, oblubienica → pl m, niewiasta → pl m
Portugalî: noiva → pt m
Qazaxî: қалыңдық (qalyñdyq)
Romanî: bori m
Romanyayî: nevastă → ro m, mireasă → ro m
Rusî: неве́ста → ru m (nevésta), новобра́чная → ru m (novobráčnaja), молода́я → ru m (molodája)
Sahoyî: cibna
Saksoniya kevn: brūd m
Sanskrîtî: वधू → sa (vadhū)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: нѐвеста m, мла̑да m

Latînî: nèvesta → sh m, mlȃda → sh m
Slaviya kevn:
Kirîlî: невѣста m (nevěsta)
Slovakî: nevesta → sk m
Slovenî: nevesta → sl m
Spanî: novia → es m
Svanî: წუ̂ილ (c̣ûil)
Swahîlî: biarusi, biharusi
Swêdî: brud → sv g
Tacikî: арус → tg (arus)
Talysh:
Talişî: ویو‎ (vayu)
Tamîlî: மணப்பெண் → ta (maṇappeṇ)
Tarifitî: tasrit m
Tayî: เจ้าสาว → th
Telûgûyî: వధువు → te (vadhuvu), పెళ్ళి కూతురు (peḷḷi kūturu)
Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⵉⵙⵍⵉⵜ (tislit)
Teterî: кәләш → tt (qäläş)
Tirkî: gelin → tr
Tirkmenî: gelin, gelneje
Tîbetî: མནའ་མ (mna' ma)
Urdûyî: دلہن‎ m (dulhan), نذوڈھا‎ m (navōḍhā)
Ûkraynî: наре́чена m (naréčena), молода́ m (molodá), неві́ста m (nevísta), зару́чена m (zarúčena)
Viyetnamî: cô dâu → vi
Volapûkî: gam → vo, higam → vo, jigam → vo
Walonî: marieye → wa m
Weylsî: priodferch → cy m, priodferched m pj
Ximêrî: កូនក្រមុំ (kounkrɑɑmum)
Yidîşî: כּלה‎ m (kale)
Yûnanî: νύφη → el m (nýfi)
Kevn: νύμφη m (númphē)

Dorîk: νύμφα m (númpha)
Zhuangî: bawxmoq

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

jina kurê kesekî

Adîgeyî: нысэ (nəsă)
Albanî: nuse → sq m
Almaniya Pennsylvania: Schwiegerdochder m
Almanî: Schwiegertochter → de m, Schnur → de m
Andî: нуса
Arçî: нусдур
Aromanî: norã m, nor → roa-rup
Asamiya zû: বহাৰী (bohari)
Asamî: বোৱাৰী (büari)
Astûrî: nuera → ast m, ñuera → ast m
Avarî: нус (nus)
Azerî: gəlin → az
Başkîrî: килен (kilen)
Baxterî: ασνωυο (asnōuo)
Belarusî: няве́стка m (njavjéstka)
Bretonî: merc'h-kaer → br m, merc'heg m
Bulgarî: снаха́ → bg m (snahá)
Burmayî: ချွေးမ → my (hkywe:ma.)
Çeçenî: нус (nus)
Çekî: snacha → cs m
Çînî:
Kantonî: 新婦 (san¹ pou⁵, sam¹ pou⁵), 媳婦 (sik¹ fu⁵)

Hakkayî: 心臼 (sîm-khiû)

Mandarînî: 媳婦 → zh (xífù), 兒媳 → zh (érxí), 兒媳婦 → zh (érxífù)

Minnanî: 新婦 → zh-min-nan (sin-pū, sin-pǔ, sim-pū), 囝新婦 (kiáⁿ-sin-pū, káⁿ-sin-pǔ, kiáⁿ-sim-pū)
Çuvaşî: кин (kin)
Danmarkî: svigerdatter → da g
Endonezyayî: menantu perempuan → id, menantu → id
Erebî: زَوْجَة اَلاِبْن‎ m (zawjat al-ibn)
Ermenî: հարս → hy (hars)
Erzayî: урьва (urʹva)
Esperantoyî: bofilino
Estonî: minia → et
Eweyî: lɔ̃xoyɔvi
Farisî: سنه‎ → fa (sonoh), سنهار‎ → fa (sonhâr), عروس‎ → fa ('arus)
Ferî: verdóttir m
Fînî: miniä → fi
Fransî: bru → fr m, belle-fille → fr m
Friyolî: brût, nore m
Gaelîka skotî: bean-mhic m, nighean-chèile m
Galîsî: nora → gl m
Gotî: 𐌱𐍂𐌿𐌸𐍃 m (bruþs)
Gurcî: რძალი (rʒali)
Hindî: बहू → hi (bahū)
Holendî: schoondochter → nl m
Hunsrikî: Schwiegherdochter m
Îbranî: כַּלָּה‎ → he m (kala)
Îdoyî: bofiliino → io
Îngilîziya kevn: snoru m
Îngilîzî: daughter-in-law → en
Îngriyî: minjä
Îngûşî: нус (nus)
Îrlendî: iníon-i-ndlí m, banchliamhain n
Îtalî: nuora → it m
Îzlendî: tengdadóttir → is m
Japonî: 嫁 → ja (よめ, yome)
Kapverdî: jénra
Karakalpakî: kelin
Katalanî: nora → ca m
Keşmîrî: نۄش‎ → ks (nọś)
Komî-zîriyî: монь (monʹ)
Koreyî: 며느리 → ko (myeoneuri)
Kornî: gohydh m
Ladînoyî: ermuera m, almuera m, ilmuera m, nuera m
Latînî: nurus m, nura
Lîtwanî: marti → lt m
Lombardî: nöra m, nœura m
Makedonî: сна́а m (snáa)
Malayalamî: മരുമകൾ (marumakaḷ)
Malezî: menantu perempuan, menantu
Manksî: 'neen 'sy leigh m, ben chleuin m
Mansî: мань (manʹ)
Maorî: hunaonga, hunōnga
Maratî: सून m (sūn)
Marî:
Mariya rojhilatî: ше́шке

Mariya rojavayî: шешкӹ (šeškÿ), енгӓ (jengä)
Mecarî: meny → hu
Mongolî: бэр → mn (ber)
Napolîtanî: nora m, nòra m
Navajoyî: hazháʼáád
Normandî: belle-fil'ye m
Norwecî:
Norweciya bokmålî: svigerdatter → no n an m, sønnekone n an m

Norweciya nînorskî: svigerdotter m, sonekone m, verdotter m
Oksîtanî: nòra → oc m
Oriyayî: ବଧୂ → or (bôdhū)
Osetî: чындз (ḱynʒ), ностӕ (nostæ)
Peştûyî: ناوې‎ → ps m, نږور‎ → ps m
Plodîşî: Schwiadochta m
Polonî: synowa → pl m, snecha → pl m
Portugalî: nora → pt m
Puncabî: ਨੂੰਹ m (nū̃h)
Romagnolî: nöra m
Romanî: bori m
Romanyayî: noră → ro m
Rusî: неве́стка → ru m (nevéstka), сноха́ → ru m (snoxá)
Samiya bakurî: mannji
Samiya skoltî: mââʹnnj
Sanskrîtî: स्नुषा → sa m (snuṣā)
Sardînî: nura m
Sicîlî: nora → scn m
Sirboxirwatî:
Kirîlî: снаха m, снаја m

Latînî: snaha → sh m, snaja → sh m
Slaviya kevn: снъха (snŭxa), невѣста m (nevěsta)
Slovakî: nevesta → sk m
Slovenî: snaha → sl m
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: pśichodna źowka m, syna žeńska m, šwigerźowka m, synowa žeńska m
Spanî: nuera → es m
Swêdî: svärdotter → sv g, sonhustru → sv g
Tagalogî: babaeng manugang
Taosî: phȉwéna, sə̀oyi’ína
Tayî: ลูกสะใภ้ → th
Telûgûyî: కోడలు → te (kōḍalu)
Teterî: килен → tt (kilen)
Tirkî: gelin → tr
Udmurtî: кен (ken)
Ûkraynî: неві́стка m (nevístka)
Viyetnamî: con dâu, dâu → vi
Volapûkî: lüdaut → vo
Weylsî: merch-yng-nghyfraith m, gwaudd m, merched yng nghyfraith m pj
Yidîşî: שנור‎ m (shnur)
Yûnanî: νύφη → el m (nýfi), κόρη → el m (kóri)
Kevn: νύμφη m (númphē), νυός m (nuós)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

bûk mê

(bijîşkî) Vegirtina bakteriyan di bijang an palikên çavan de. Bûkik, kul û kunêrên ku di bin çavên mirovan de derdikevin.
- ‎"Divê bi şîrê jineke ku bi pismamê xwe re zewicî be û zaroka wê ya yekem be û keç be [were ermankirin]" - dermanê kurmancî — (Hogir Hingiv di koma "Zimanê Kurdî" ya li ser Rûnameyê de, 1/2012)
- Li ba me êdî dermanek bi navê "Fucithalmic" heye ji ber ku pirraniya wan di nêv xwe de mikrobek bi navê S.aureus dihewînin. — (bijîşkekî bi bernavê Derqamî Kardox suhbeta li çarekirina heman êşê didomîne, koma "Zimanê Kurdî" ya li ser Rûnameyê de, 1/2012)

Herwiha

bîk
bwîk

Werger

Almanî: Hordeolum, Gerstenkorn → de nt
Çînî: 針眼 → zh
Danmarkî: bygkorn
Erebî: جليجل‎, شحاذ العين‎, جد جد‎, ^?العروس‎, ^?الكنة‎, ^?عروسة‎, ^?هدیة‎
Estonî: odraiva → et
Farisî: گل مژه‎ → fa
Fransî: orgelet → fr n
Holendî: stijg → nl
Îngilîzî: stye → en, stye (bacterial infection of the eyelash or eyelid)
Îtalî: orzaiolo → it
Japonî: 麦粒腫 → ja
Katalanî: urçol → ca
Lîtwanî: miežis
Luksembûrgî: Weeschësser
Norwecî: byggkorn
Polonî: jęczmień → pl
Portugalî: hordéolo → pt, terçol → pt
Rusî: ячмень → ru n (jačm'én')
Sirboxirwatî: ječmenac → sh
Spanî: orzuelo → es
Swêdî: vagel → sv
Tayî: ตากุ้งยิง → th
Tirkî: arpacık → tr, söğüt → tr, gelincik → tr,

Navdêr 3

bûk mê^[1]

(lîstok) Bûkok,
pêlîstoka keçikan (bi taybetî ya ji dirûvê keçekê yan jinekê).

Werger

Îngilîzî: dolly → en
Tirkî: kukla → tr, bebek → tr (oyuncak)., oyuncak gelin

Navdêr 4

bûk mê

(kulîlk) bûkilok, nîsanok, bûka baranê, gulebûk

Navê zanistî

Papaver rhoeas

Werger

Almanî: mais stieg
Farisî: نوعی شکوفه‎, نوعی گل‎
Îngilîzî: corn rose, field poppy → en, common poppy → en, corn poppy → en, landers poppy, red poppy → en
Tirkî: gelincik → tr

Çavkanî

↑ Ferhenga Kurdi-Tirkî. Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê. Amadekar, Zana Farqînî. Çapa 2. Rûpel: 302

[1] Ferhenga Kurdi-Tirkî. Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê. Amadekar, Zana Farqînî. Çapa 2. Rûpel: 302

[1]