Konstal N: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja oczekująca na przejrzenie] |
m int. |
Linia 38 Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
| Linia 62: | Linia 62: | ||
Tramwaje normalnotorowe typu N eksploatowane były przez większość polskich miast posiadających wówczas komunikację tramwajową: [[Gdańsk]], Gorzów Wlkp., [[Sopot]], [[Górnośląski Okręg Przemysłowy|GOP]], [[Kraków]], [[Poznań]], [[Szczecin]], [[Warszawa]], [[Wrocław]], zaś wersje wąskotorowe używane były m.in. w [[Bielsko-Biała|Bielsku-Białej]], [[Bydgoszcz]]y, [[Grudziądz]]u, [[Elbląg]]u, [[Inowrocław]]iu, [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]], [[Legnica|Legnicy]], [[Łódź|Łodzi]] i sąsiadujących miejscowościach, [[Olsztyn]]ie, [[Słupsk]]u, [[Toruń|Toruniu]] i [[Wałbrzych]]u. Przez cały okres eksploatacji poddawane one były różnym ulepszeniom i modernizacjom. |
Tramwaje normalnotorowe typu N eksploatowane były przez większość polskich miast posiadających wówczas komunikację tramwajową: [[Gdańsk]], Gorzów Wlkp., [[Sopot]], [[Górnośląski Okręg Przemysłowy|GOP]], [[Kraków]], [[Poznań]], [[Szczecin]], [[Warszawa]], [[Wrocław]], zaś wersje wąskotorowe używane były m.in. w [[Bielsko-Biała|Bielsku-Białej]], [[Bydgoszcz]]y, [[Grudziądz]]u, [[Elbląg]]u, [[Inowrocław]]iu, [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]], [[Legnica|Legnicy]], [[Łódź|Łodzi]] i sąsiadujących miejscowościach, [[Olsztyn]]ie, [[Słupsk]]u, [[Toruń|Toruniu]] i [[Wałbrzych]]u. Przez cały okres eksploatacji poddawane one były różnym ulepszeniom i modernizacjom. |
||
2 egzemplarze nadal są eksploatowane liniowo w [[Bytom]]iu, gdzie obsługują w weekendy jedną z brygad linii 38 bez pętli końcowej na ulicy Piekarskiej. Są to wagony 954 z 1949 lub 1118 z 1951 roku<ref>Paweł Korcz: ''38 Bytom kościół św. Trójcy – Bytom Powstańców Śl.'', „Świat Kolei” nr 2/2011, s. 48–51 (informacja na 2011 rok).</ref>. |
|||
W pozostałych miastach wagony N używane są w charakterze wozów technicznych, a część miast podjęła się remontów tych wagonów i obecnie zasilają one zbiory taboru historycznego (w tym jedyny w pełni oryginalny wagon '''ND''' numer 538 w [[Kraków|Krakowie]]). |
W pozostałych miastach wagony N używane są w charakterze wozów technicznych, a część miast podjęła się remontów tych wagonów i obecnie zasilają one zbiory taboru historycznego (w tym jedyny w pełni oryginalny wagon '''ND''' numer 538 w [[Kraków|Krakowie]]). |
||
Aktualna wersja na dzień 12:49, 3 sie 2024
 Wagon N, Kraków, ul. Św. Wawrzyńca | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent |
Stocznia nr 3 w Gdańsku (1950–1951) |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
1948–1956 (N) |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
10 400 mm |
| Szerokość |
2160 mm |
| Wysokość |
3300 mm |
| Masa |
13 500 kg |
| Rozstaw wózków |
1000/1435 mm |
| Rozstaw osi w wózkach |
3000 mm |
| Moc silników |
2 × 60 kW |
| Typ silników |
LT-31 |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
16 |
| Liczba miejsc ogółem |
83 |
| Wysokość podłogi |
765/945 mm |
Konstal N – typ tramwaju wytwarzanego w latach 1948–1956 przez zakłady Konstal w Chorzowie, Stocznię Gdańską nr 3 i Sanocką Fabrykę Wagonów „Sanowag”. Wersja wąskotorowa 2N produkowana była w latach 1950–1956. Wersje doczepne (wagony bez silnika) oznaczane są ND lub 2ND. N to pierwszy tramwaj wyprodukowany w Polsce po II wojnie światowej[2].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]N to dwukierunkowy, dwustronny, jednoczłonowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo jednoczęściowych, odsuwanych drzwi.
W powojennej Polsce wiele miast borykało się ze znacznymi brakami taborowymi i w związku z tym niezbędne było opracowanie tramwaju o prostej konstrukcji i łatwym montażu. Postanowiono więc skopiować konstrukcję niemieckiego wagonu Kriegsstraßenbahnwagen (KSW), opracowanego na potrzeby wojenne. Ze względu na brak silników trakcyjnych pierwsze z taśm montażowych zjechały wagony doczepne ND przeznaczone dla Górnego Śląska[2].
Kolejną wersją był tramwaj 4N[3].
Sterowanie
[edytuj | edytuj kod]Wagon posiada sterowanie wyłącznie ręczne za pomocą nastawnika. W nastawniku znajduje się obracany korbą motorniczego wał kułakowy, który zwierając poszczególne oporniki rozruchowe reguluje prąd rozruchu i tym samym przyśpieszenie wagonu. Nastawnik posiada 23 pozycje rozruchowe jazdy. Pozycje 1-13 są pozycjami oporowymi przy szeregowym połączeniu silników, pozycje 15-22 są pozycjami oporowymi przy połączeniu równoległym silników. Pozycje 14 i 23 są pozycjami bezoporowymi- kolejno z szeregowym i równoległym połączeniu silników trakcyjnych. Jazda na nich może trwać dowolnie długo. Przy poz. 13 maksymalna prędkość wagonu to 35 km/h, przy poz. 23 – 55 km/h. Silniki trakcyjne LT-31 o mocy 60 kW każdy. Wagon posiada 16 pozycji hamowania elektrodynamicznego. Podczas hamowania elektrodynamicznego (służbowego) z silnikami trakcyjnymi łączy się oporniki rozruchowe, w których na ciepło zostaje zamieniona SEM powstająca na zaciskach silników trakcyjnych. Tempo przestawienia korby nastawnika na następne pozycje jest związane z szybkością przyśpieszania/hamowania wagonu. Ponieważ przy niskich prędkościach jazdy hamulec elektrodynamiczny jest mało skuteczny- do hamowania wagonu używa się hamulca ręcznego (klockowego). Hamulec ten zapewnia też utrzymanie wagonu na postoju w miejscu spadku. W wagonie doczepnym układ hamulcowy uruchamiany jest za pomocą elektromagnesu, przez który przepływa prąd wytwarzany w silnikach trakcyjnych wagonu silnikowego. Elektromagnes przyciąga zworę połączoną z główną dźwignią układu hamulcowego. Dźwignia ta jest połączona z układem klocków, które dociskane do kół powodują hamowanie. Wagony typu N nie były fabrycznie wyposażane w hamulec szynowy. Wiele egzemplarzy wagonów N miało ten hamulec zainstalowany dla skrócenia drogi hamowania awaryjnego. Był on włączany na ostatnich pozycjach hamowania nastawnika, jak i odrębnym wyłącznikiem. Hamulce montowano parami zawsze między osiami wozu[4].
Wersje
[edytuj | edytuj kod]Normalnotorowa wersja N produkowana była w trzech odmianach różniących się układem hamulcowym oraz szczegółami budowy. Tramwaje wytwarzane były w Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych „KONSTAL”, ale wiele elementów powstawało w innych zakładach, m.in. w Fabryce Rohn-Zieliński w Żychlinie produkowano silniki trakcyjne, w Państwowej Fabryce Aparatów Elektrycznych w Łodzi wytwarzano nastawniki, automaty, solenoidy i opory rozruchowe, a w pewnym okresie produkcję silników prowadziły wrocławskie zakłady Dolmel[5].
Tramwajów silnikowych N wyprodukowano łącznie 516 sztuk[6]. Wersja N1, produkowana w zakładach Konstal w latach 1949–1950, była w zasadzie kopią wagonu KSW (dokonano m.in. uproszczenia układu elektrycznego), choć również zawierała elementy rozwojowe – jak niewielkie uchylne okna. W wersjach N2 (produkowana w Konstalu w latach 1950–1952 i w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1951) i N3 (Konstal 1952-1956) systematycznie stosowano rozmaite ulepszenia, między innymi układu hamulcowego, wprowadzenie otwieranych okien i zwiększano udział krajowych podzespołów.
Produkcję normalnotorowych wagonów doczepnych ND1 prowadzono w Konstalu w latach 1948–1950 i w Sanoku w latach 1949–1951. Wersja ND2 produkowana była w Konstalu w latach 1950–1953 i w Sanoku w latach 1951–1952. Odmiana ND3 produkowana była już wyłącznie przez zakłady Konstal w latach 1953–1956. Ogółem taśmy produkcyjne opuściło około 642 wagonów doczepnych ND.
Wersja wąskotorowa wagonu silnikowego 2N1 produkowana była w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1951 w liczbie 50 sztuk. Kolejną wersję 2N2 budowały już zakłady Konstal i w latach 1952–1956 wyprodukowały 148 sztuk tych wagonów. Wersja doczepna 2ND została wyprodukowana w roku 1955 w liczbie 15 sztuk.
Większość użytkowników (jak np. na Górnym Śląsku) nie stosowała powszechnie wyróżników liczbowych, w dokumentacji oznaczając wagony jako jednakowy typ N.
Eksploatacja
[edytuj | edytuj kod]Tramwaje normalnotorowe typu N eksploatowane były przez większość polskich miast posiadających wówczas komunikację tramwajową: Gdańsk, Gorzów Wlkp., Sopot, GOP, Kraków, Poznań, Szczecin, Warszawa, Wrocław, zaś wersje wąskotorowe używane były m.in. w Bielsku-Białej, Bydgoszczy, Grudziądzu, Elblągu, Inowrocławiu, Jeleniej Górze, Legnicy, Łodzi i sąsiadujących miejscowościach, Olsztynie, Słupsku, Toruniu i Wałbrzychu. Przez cały okres eksploatacji poddawane one były różnym ulepszeniom i modernizacjom.
2 egzemplarze nadal są eksploatowane liniowo w Bytomiu, gdzie obsługują w weekendy jedną z brygad linii 38 bez pętli końcowej na ulicy Piekarskiej. Są to wagony 954 z 1949 lub 1118 z 1951 roku[7].
W pozostałych miastach wagony N używane są w charakterze wozów technicznych, a część miast podjęła się remontów tych wagonów i obecnie zasilają one zbiory taboru historycznego (w tym jedyny w pełni oryginalny wagon ND numer 538 w Krakowie).
Tramwaje typu N są najdłużej eksploatowanymi tramwajami w Polsce po II wojnie światowej[8].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Skład N+4ND1, Katowice
-
Wagon nr 954 z 1949, kursujący liniowo do 2020 w Bytomiu na linii nr 38, 2006
-
Skład N+ND, Kraków
-
Wagony N i ND przebudowane na wzór wagonów 4N i 4ND, Poznań
-
Gdańsk
-
Warszawa
-
Szczecin
-
Pulpit motorniczego
-
Wagon 2N, w którym mieści się Sezonowe Biuro Informacji Turystycznej, Bydgoszcz
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ MKM 101: WAGONY TYPU N/ND i 4N/4ND. tramwar.pl. [dostęp 2019-07-04].
- ↑ a b Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2004, s. 157. ISBN 83-920757-0-6.
- ↑ Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2004, s. 159. ISBN 83-920757-0-6.
- ↑ Daniel Obrębski, Bogusław Rej, Andrzej Winiarski, Bohdan Zuń. Podręcznik motorniczego tramwajowego. MHWiU Warszawa, 1972 r.
- ↑ Tramwaje rodziny N. Wagon typu N. Encyklopedia Krakowskiej Komunikacji. [dostęp 2012-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-13)]. (pol.).
- ↑ Typy polskich tramwajów po 1945. [dostęp 2012-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. (pol.).
- ↑ Paweł Korcz: 38 Bytom kościół św. Trójcy – Bytom Powstańców Śl., „Świat Kolei” nr 2/2011, s. 48–51 (informacja na 2011 rok).
- ↑ Po Bytomiu jeżdżą 2 tramwaje typu N z 1949 i z 1951 roku na stałej linii 38.
| Tramwaje |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wagony metra |
| ||||||||||
| Lokomotywy kopalniane |
| ||||||||||
| Wagony towarowe |
|
