Lelis (gmina)

Lelis
	gmina wiejska
	; Urząd Gminy w Lelisie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
TERC	1415062
Siedziba	Lelis
Wójt	Stefan Prusik
Powierzchnia (2019)	196,39 km²
Populacja (2019); • liczba ludności	; 9654
• gęstość	49 os./km²
Nr kierunkowy	29
Kod pocztowy (2019)	07-402
Tablice rejestracyjne	WOS
	Adres urzędu:ul. Szkolna 39; 07-402 Lelis
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	23
Liczba miejscowości	26
	Położenie na mapie powiatu;
	53°10′52″N 21°33′26″E/53,181111 21,557222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Lelis (1931–1954 gmina Durlasy) – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim z siedzibą we wsi Lelis.

1 stycznia 2019 roku gmina liczyła 9654 mieszkańców^[1].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2019 roku powierzchnia gminy Lelis wynosiła 196,39 km²^[1].

Gmina położona jest w centralnej części powiatu ostrołęckiego przy granicy administracyjnej województwa podlaskiego, na skraju Puszczy Zielonej^[4]. Przez teren gminy Lelis przepływa pięć rzek, tj.: Narew, Omulew, Piasecznica, Rozoga oraz Szkwa.

Przynależność administracyjna

Okres	Jednostka administracyjna
1975–1998	województwo ostrołęckie
1999–	województwo mazowieckie	powiat ostrołęcki

Środowisko naturalne

Lasy

W 2017 roku powierzchnia lasów na terenie gminy wynosiła 7393 ha, co stanowi lesistość na poziomie 37,6%^[3].

Turystyka i zabytki

Turystyka

We wsi Lelis znajduje się Ośrodek Etnograficzny Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Kurpiów – prezentujący całokształt kulturowy Puszczaków (eksponaty pochodzą z końca XIX wieku do lat 80. XX wieku)^[5].

W 2017 roku na terenie gminy było 10,9 km ścieżek rowerowych^[3].

Zabytki

Rejestr zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wymienia tylko dwa obiekty, oba w Dąbrówce^[6]:

Miejscowość	Nazwa	Wybudowany	Zdjęcie	Wpis do rejestru zabytków^[7]
Dąbrówka	Kościół pw. św. Anny (przeniesiony ze wsi Kadzidło w 1883 roku^[8])	1756		A-458 z 12.02.1981
Dąbrówka	Dzwonnica	1893		A-986 z 22.09.2010

Demografia

Ludność

Liczba mieszkańców gminy Lelis według GUS^[9]
Rok (stan na 1 stycznia)	Liczba ludności	Przyrost	Gęst. zaludnienia [os./km²]	Powierzchnia [km²]
2016	9387	–	48	196,39
2017	9491	104	48
2018	9549	58	49
2019	9654	105	49

Wskaźnik maskulinizacji

Wskaźnik maskulinizacji^[10] (stan na 1 stycznia 2018)
Opis	Ogółem		Kobiety	Mężczyźni
populacja	9549	100%	49,3%	50,7%

Piramida wieku

Sołectwa

Aleksandrowo, Białobiel, Dąbrówka, Długi Kąt, Durlasy, Gąski, Gibałka, Gnaty, Kurpiewskie, Lelis, Łęg Przedmiejski, Łęg Starościński, Łęg Starościński–Walery, Łodziska, Nasiadki, Obierwia, Olszewka, Płoszyce, Siemnocha, Szafarczyska, Szafarnia, Szkwa, Szwendrowy Most^[2]

Gospodarka

Gmina Lelis ma charakter typowo rolniczy (chów bydła mlecznego)^[4]. W 2017 roku na terenie gminy w rejestrze REGON zarejestrowanych było 565 podmiotów gospodarczych; dochód gminy na jednego mieszkańca wynosił 4106 zł^[3].

W 2019 roku dochody budżetu gminy Lelis wynosiły 39,1 mln zł, a wydatki 43,4 mln zł – deficyt budżetowy wynosił 4,2 mln zł^[11].

Transport

Droga krajowa nr 53 Olsztyn–Ostrołęka

Religia

Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Lelisie

Dekanat Kadzidło:
- Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Lelisie;
- Parafia Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Obierwii.
Dekanat Ostrołęka – Nawiedzenia NMP:
- Parafia św. Anny w Dąbrówce;
- Parafia Miłosierdzia Bożego w Łęgu Starościńskim.

Sąsiednie gminy

Gmina	Powiat	Województwo
Baranowo	ostrołęcki	mazowieckie
Kadzidło	ostrołęcki	mazowieckie
Miastkowo	łomżyński	podlaskie
Olszewo-Borki	ostrołęcki	mazowieckie
Ostrołęka (miasto na prawach powiatu)
Rzekuń	ostrołęcki
Zbójna	łomżyński	podlaskie

Przypisy

↑ ^a ^b ^c GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 roku. [dostęp 2019-08-17]. (pol.).
↑ ^a ^b Strona gminy, sołectwa
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Urząd Statystyczny w Warszawie – Statystyczne Vademecum Samorządowca [online], 2018 .
↑ ^a ^b O gminie Lelis [online], lelis.pl [dostęp 2019-02-27] (pol.).
↑ Ośrodek Etnograficzny Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Kurpiów w Lelisie [online], mazowieckiszlaktradycji.com [dostęp 2019-03-10] .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 74 [dostęp 2024-07-26] .
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa [online], nid.pl [dostęp 2019-03-10] .
↑ TURYSTYKA [online], lelis.pl [dostęp 2019-03-09] .
↑ GUS, Główny Urząd Statystyczny [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-03-01] (pol.).
↑ Gmina Lelis w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-03-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Uchwała nr IV/27/2019 – Uchwały – Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy Lelis [online], bip.lelis.pl [dostęp 2019-03-09] .

[Population_2019-1] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 roku. [dostęp 2019-08-17]. (pol.).

[soł-2] Strona gminy, sołectwa

[us-svs-3] Urząd Statystyczny w Warszawie – Statystyczne Vademecum Samorządowca [online], 2018 .

[ogminie-4] O gminie Lelis [online], lelis.pl [dostęp 2019-02-27] (pol.).

[osrodeketnograficznylelis-5] Ośrodek Etnograficzny Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Kurpiów w Lelisie [online], mazowieckiszlaktradycji.com [dostęp 2019-03-10] .

[nidzabytek-6] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 74 [dostęp 2024-07-26] .

[7] Narodowy Instytut Dziedzictwa [online], nid.pl [dostęp 2019-03-10] .

[8] TURYSTYKA [online], lelis.pl [dostęp 2019-03-09] .

[9] GUS, Główny Urząd Statystyczny [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-03-01] (pol.).

[10] Gmina Lelis w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-03-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[bipuchwala164-11] Uchwała nr IV/27/2019 – Uchwały – Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy Lelis [online], bip.lelis.pl [dostęp 2019-03-09] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Wsie	Aleksandrowo Białobiel Dąbrówka Długi Kąt Durlasy Gąski Gibałka Gnaty Kurpiewskie Lelis Łęg Przedmiejski Łęg Starościński Łodziska Nasiadki Obierwia Olszewka Płoszyce Siemnocha Szafarczyska Szafarnia Szkwa Szwendrowy Most
Osady leśne	Dąbrówka Kurpiewskie Łodziska Płoszyce
Integralne części wsi	Adamka Dąbrowa Góry Koźlicha Kurzyska Leśna Góra Małachowo Muszyństwo Podkapelonie Przewrotna Góra Pysklaki Pyskły Ropelicha Siedliska Smoliska Walery

Miasta	Myszyniec
Gminy miejsko-wiejskie	Myszyniec
Gminy wiejskie	Baranowo Czarnia Czerwin Goworowo Kadzidło Lelis Łyse Olszewo-Borki Rzekuń Troszyn

Przynależność wojewódzka	gubernia łomżyńska (1867–1915) woj. białostockie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (II RP) (1939) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Myszyniec (do 1870) Ostrołęka
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Czarnia (od 1931) Czerwin Durlasy (1931–54) Dylewo (1868–1931) Gawrychy (← 1932–45 i w 1947 →) Goworowo Kadzidło (od 1931) Lelis (od 1973) Łyse (← 1932–47 →) Myszyniec (od 1868) Nakły (do 1936) Nasiadki (do 1931) Olszewo-Borki (od 1973) Ostrołęka (do 1868) Piski (do 1936 i 1936–54) Rzekuń Stary Myszyniec (do 1868) Szczawin (do 1936) Troszyn Turośl (← 1932–47 →) Wach (do 1931) Zbójna (w 1946 i od 1973)
Gromady (1954–72)	Antonie (1954–61) Bandysie (1954–59) Borawe (1954–59) Czarnia (1954–72) Czerwin (1954–72) Dąbrowy (1954–61 (→)) Dąbrówka (1954–61) Dylewo (1954–72) Gleba (1954–59) Golanka (1954–57) Goworowo (1954–72) Jarnuty (1954–59) Jawory Stare (1954–59) Jazgarka (1954–59) Kadzidło (1954–72) Kleczkowo (1954–68) Kołaki (← 1958–61) Kunin (1954–61) Laski Szlacheckie (1956–61) Lelis (1954–72) Malinowo Stare (1954–56) Myszyniec (1954–72) Niedźwiedź (1954–59) Nowa Wieś (← 1955–72) Nowawieś (Wschodnia) (1954–68) Olszewka (1954–61) Olszewo-Borki (1954–72) Opęchowo (1954–59) Ostrołęka (1969–72) Pasieki (1954–72) Pełty (1954–57) Piski (1954–72) Rzekuń (1954–72) Siedliska (1954–59) Stepna Stara (1954–59) Strzałki (1954–59) Suchcice (1954–68) Surowe (1954–59) Troszyn (1954–72) Wach (1954–61) Wolkowe (1954–61) Wykrot (1954–72) Zabrodzie (1961–68) Zalesie (1954–59) Zawady (1954–61) Żabin (1954–68)