[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Konstal N: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja oczekująca na przejrzenie]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Linia 38
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
 
(Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 13 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Tramwaj infobox
{{Tramwaj infobox
|nazwa = Konstal N<ref>{{Cytuj stronę | url = http://tramwar.pl/twn.html | tytuł = WAGONY TYPU N/ND i 4N/4ND | autor = MKM 101 | opublikowany = tramwar.pl | data dostępu = 2019-07-04}}</ref>
⚫
|nazwa = N
|grafika = Konstal N Gdańsk.jpg
|grafika = Krakow konstal n 26.jpg
|opis = Odrestaurowany tramwaj typu N w Gdańsku, 2006
|opis grafiki = Wagon N, Kraków, [[Ulica św. Wawrzyńca w Krakowie|ul. Św. Wawrzyńca]]
|producent =
|alt grafiki =
|premiera =
|państwo = PRL
|producent = [[Remontowa Shipbuilding|Stocznia nr 3 w Gdańsku]] (1950–1951)<br />[[Alstom Konstal|Konstal Chorzów]] (1948–1956)
|okres produkcji = 1948-1956 (N)
|miejsce produkcji = [[Chorzów]]<br />[[Gdańsk]]
1950-1956 (2N)
⚫
|premiera =
|miejsce produkcji = [[Remontowa Shipbuilding|Stocznia nr 3 w Gdańsku]] (1950-1951)
|lata produkcji = 1948–1956 (N)<br />1950–1956 (2N)
[[Alstom Konstal|Konstal Chorzów]] (1948-1956)
|liczba członów =
|liczba członów = 1
|długość = 10 400
|długość = 10 400 mm
|szerokość = 2160
|szerokość = 2160 mm
|wysokość = 3300
|wysokość = 3300 mm
⚫
|masa = 13 500 kg
|rozstaw wózków =
|rozstaw osi =
|rozstaw szyn = 1000/1435 mm
|układ osi =
|rozstaw osi = 3000 mm
|średnica kół =
|układ osi =
|średnica kół =
|wysokość podłogi =
⚫
|moc silników = 2 × 60 kW
|% niskiej podłogi =
|masa = 13 500
|typ silników = LT-31
|napięcie zasilania =
|miejsca siedzące = 16
|miejsca ogółem = 83
|v.max =
|liczba silników = 2
|przyspieszenie =
|liczba miejsc siedzących = 16
⚫
|moc silników = 60
|napięcie =
|liczba miejsc ogółem = 83
|typ silników =
|niskopodłogowość =
|v.max =
|wysokość podłogi = 765/945 mm
⚫
|commons = Category:Konstal N
|przyspieszenie =
⚫
|uwagi =
⚫
|commons = Category:Konstal N
}}
}}
⚫
[[Plik:Konstal N w Gdańsku (wnętrze).JPG|mały|170px|Wnętrze wagonu N]]
⚫
'''N''' – [[tramwaj]] wytwarzany w latach 1948-1956 przez zakłady [[Alstom Konstal|Konstal]] w [[Chorzów|Chorzowie]], [[Remontowa Shipbuilding|Stocznię Gdańską nr 3]] i [[Autosan|Sanocką Fabrykę Wagonów "Sanowag"]]. Wersja [[Rozstaw szyn|wąskotorowa]] '''2N''' produkowana była w latach 1950-1956. Wersje doczepne (wagony bez silnika) oznaczane są '''[[Konstal ND|ND]]''' lub '''2ND'''. N to pierwszy tramwaj wyprodukowany w Polsce po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]<ref name=autonazwa1>{{cytuj książkę |nazwisko = Lubka | imię = Arkadiusz|nazwisko2 = Stiasny| imię2 = Marcin| tytuł = Atlas tramwajów | wydawca = Poznański Klub Modelarzy Kolejowych| miejsce = Poznań| rok =2004 | strony = 157| isbn = 83-920757-0-6}}</ref>.
[[Plik:Tramwaj techniczny w Toruniu.jpg|mały|Toruński tramwaj typu N przebudowany na wagon techniczny (pług lemieszowy)]]
⚫
'''Konstal N''' – typ [[tramwaj]]u wytwarzanego w latach 1948–1956 przez zakłady [[Alstom Konstal|Konstal]] w [[Chorzów|Chorzowie]], [[Remontowa Shipbuilding|Stocznię Gdańską nr 3]] i [[Autosan|Sanocką Fabrykę Wagonów „Sanowag”]]. Wersja [[Rozstaw szyn|wąskotorowa]] '''2N''' produkowana była w latach 1950–1956. Wersje doczepne (wagony bez silnika) oznaczane są '''[[Konstal ND|ND]]''' lub '''2ND'''. N to pierwszy tramwaj wyprodukowany w Polsce po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]<ref name=autonazwa1>{{cytuj książkę |nazwisko = Lubka |imię = Arkadiusz|nazwisko2 = Stiasny| imię2 = Marcin| tytuł = Atlas tramwajów |wydawca = Poznański Klub Modelarzy Kolejowych| miejsce = Poznań| rok =2004 |strony = 157| isbn = 83-920757-0-6}}</ref>.


== Konstrukcja ==
== Konstrukcja ==
Linia 38: Linia 38:
W powojennej Polsce wiele miast borykało się ze znacznymi brakami [[Tabor kolejowy|taborowymi]] i w związku z tym niezbędne było opracowanie tramwaju o prostej konstrukcji i łatwym montażu. Postanowiono więc skopiować konstrukcję niemieckiego wagonu [[Kriegsstraßenbahnwagen]] (KSW), opracowanego na potrzeby wojenne. Ze względu na brak silników trakcyjnych pierwsze z taśm montażowych zjechały wagony doczepne ND przeznaczone dla [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]{{r|autonazwa1}}.
W powojennej Polsce wiele miast borykało się ze znacznymi brakami [[Tabor kolejowy|taborowymi]] i w związku z tym niezbędne było opracowanie tramwaju o prostej konstrukcji i łatwym montażu. Postanowiono więc skopiować konstrukcję niemieckiego wagonu [[Kriegsstraßenbahnwagen]] (KSW), opracowanego na potrzeby wojenne. Ze względu na brak silników trakcyjnych pierwsze z taśm montażowych zjechały wagony doczepne ND przeznaczone dla [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]{{r|autonazwa1}}.


Kolejną wersją był tramwaj [[Konstal 4N|4N]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Lubka | imię = Arkadiusz|nazwisko2 = Stiasny| imię2 = Marcin| tytuł = Atlas tramwajów | wydawca = Poznański Klub Modelarzy Kolejowych| miejsce = Poznań| rok =2004 | strony = 159| isbn = 83-920757-0-6}}</ref>.
Kolejną wersją był tramwaj [[Konstal 4N|4N]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Lubka |imię = Arkadiusz|nazwisko2 = Stiasny| imię2 = Marcin| tytuł = Atlas tramwajów |wydawca = Poznański Klub Modelarzy Kolejowych| miejsce = Poznań| rok =2004 |strony = 159| isbn = 83-920757-0-6}}</ref>.


== Sterowanie ==
== Sterowanie ==
Wagon posiada sterowanie wyłącznie ręczne za pomocą [[Nastawnik (łącznik elektryczny)|nastawnika]]. W nastawniku znajduje się obracany korbą motorniczego [[wał kułakowy]], który zwierając poszczególne oporniki rozruchowe reguluje prąd rozruchu i tym samym przyśpieszenie wagonu.
Wagon posiada sterowanie wyłącznie ręczne za pomocą [[Nastawnik (łącznik elektryczny)|nastawnika]]. W nastawniku znajduje się obracany korbą motorniczego [[wał kułakowy]], który zwierając poszczególne oporniki rozruchowe reguluje prąd rozruchu i tym samym przyśpieszenie wagonu.
Nastawnik posiada 23 pozycje rozruchowe jazdy. Pozycje 1-13 są pozycjami oporowymi przy szeregowym połączeniu silników, pozycje 15-22 są pozycjami oporowymi przy połączeniu równoległym silników. Pozycje 14 i 23 są pozycjami bezoporowymi- kolejno z szeregowym i równoległym połączeniu silników trakcyjnych. Jazda na nich może trwać dowolnie długo. Przy poz. 13 maksymalna prędkość wagonu to 35 km/h, przy poz. 23 – 55 km/h. Silniki trakcyjne LT-31 o mocy 60 kW każdy.
Nastawnik posiada 23 pozycje rozruchowe jazdy. Pozycje 1-13 są pozycjami oporowymi przy szeregowym połączeniu silników, pozycje 15-22 są pozycjami oporowymi przy połączeniu równoległym silników. Pozycje 14 i 23 są pozycjami bezoporowymi- kolejno z szeregowym i równoległym połączeniu silników trakcyjnych. Jazda na nich może trwać dowolnie długo. Przy poz. 13 maksymalna prędkość wagonu to 35 km/h, przy poz. 23 – 55 km/h. Silniki trakcyjne LT-31 o mocy 60 kW każdy.
Wagon posiada 16 pozycji [[Hamulec elektrodynamiczny|hamowania elektrodynamicznego]]. Podczas hamowania elektrodynamicznego (służbowego) z silnikami trakcyjnymi łączy się oporniki rozruchowe, w których na ciepło zostaje zamieniona [[Siła elektromotoryczna|SEM]] powstająca na zaciskach silników trakcyjnych.
Wagon posiada 16 pozycji [[Hamulec elektrodynamiczny|hamowania elektrodynamicznego]]. Podczas hamowania elektrodynamicznego (służbowego) z silnikami trakcyjnymi łączy się oporniki rozruchowe, w których na ciepło zostaje zamieniona [[Siła elektromotoryczna|SEM]] powstająca na zaciskach silników trakcyjnych.
Tempo przestawienia korby nastawnika na następne pozycje jest związane z szybkością przyśpieszania/hamowania wagonu. Ponieważ przy niskich prędkościach jazdy hamulec elektrodynamiczny jest mało skuteczny- do hamowania wagonu używa się hamulca ręcznego (klockowego). Hamulec ten zapewnia też utrzymanie wagonu na postoju w miejscu spadku.
Tempo przestawienia korby nastawnika na następne pozycje jest związane z szybkością przyśpieszania/hamowania wagonu. Ponieważ przy niskich prędkościach jazdy hamulec elektrodynamiczny jest mało skuteczny- do hamowania wagonu używa się hamulca ręcznego (klockowego). Hamulec ten zapewnia też utrzymanie wagonu na postoju w miejscu spadku.
W wagonie doczepnym układ hamulcowy uruchamiany jest za pomocą [[elektromagnes]]u, przez który przepływa prąd wytwarzany w silnikach trakcyjnych wagonu silnikowego. Elektromagnes przyciąga zworę połączoną z główną dźwignią układu hamulcowego. Dźwignia ta jest połączona z układem klocków, które dociskane do kół powodują hamowanie.
W wagonie doczepnym układ hamulcowy uruchamiany jest za pomocą [[elektromagnes]]u, przez który przepływa prąd wytwarzany w silnikach trakcyjnych wagonu silnikowego. Elektromagnes przyciąga zworę połączoną z główną dźwignią układu hamulcowego. Dźwignia ta jest połączona z układem klocków, które dociskane do kół powodują hamowanie.
Wagony typu N nie były fabrycznie wyposażane w [[hamulec szynowy]]. Wiele egzemplarzy wagonów N miało ten hamulec zainstalowany dla skrócenia drogi hamowania awaryjnego. Był on włączany na ostatnich pozycjach hamowania nastawnika, jak i odrębnym wyłącznikiem. Hamulce montowano parami zawsze między osiami wozu<ref>Daniel Obrębski, Bogusław Rej, Andrzej Winiarski, Bohdan Zuń. Podręcznik motorniczego tramwajowego. MHWiU Warszawa, 1972 r. </ref>.
Wagony typu N nie były fabrycznie wyposażane w [[hamulec szynowy]]. Wiele egzemplarzy wagonów N miało ten hamulec zainstalowany dla skrócenia drogi hamowania awaryjnego. Był on włączany na ostatnich pozycjach hamowania nastawnika, jak i odrębnym wyłącznikiem. Hamulce montowano parami zawsze między osiami wozu<ref>Daniel Obrębski, Bogusław Rej, Andrzej Winiarski, Bohdan Zuń. Podręcznik motorniczego tramwajowego. MHWiU Warszawa, 1972 r.</ref>.


=== Wersje ===
=== Wersje ===
Normalnotorowa wersja N produkowana była w trzech odmianach różniących się układem hamulcowym oraz szczegółami budowy. Tramwaje wytwarzane były w Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych "KONSTAL", ale wiele elementów powstawało w innych zakładach, m.in. w Fabryce Rohn-Zieliński w Żychlinie produkowano silniki trakcyjne, w Państwowej Fabryce Aparatów Elektrycznych w Łodzi wytwarzano nastawniki, automaty, solenoidy i opory rozruchowe, a w pewnym okresie produkcję silników prowadziły wrocławskie zakłady [[Dolmel]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.komunikacja.krakow.pl/tramwaje/n/ | tytuł = Tramwaje rodziny N. Wagon typu N | opublikowany = Encyklopedia Krakowskiej Komunikacji | język = pl | data dostępu = 2012-12-19}}</ref>.
Normalnotorowa wersja N produkowana była w trzech odmianach różniących się układem hamulcowym oraz szczegółami budowy. Tramwaje wytwarzane były w Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych „KONSTAL”, ale wiele elementów powstawało w innych zakładach, m.in. w Fabryce Rohn-Zieliński w Żychlinie produkowano silniki trakcyjne, w Państwowej Fabryce Aparatów Elektrycznych w Łodzi wytwarzano nastawniki, automaty, solenoidy i opory rozruchowe, a w pewnym okresie produkcję silników prowadziły wrocławskie zakłady [[Dolmel]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.komunikacja.krakow.pl/tramwaje/n/ |tytuł = Tramwaje rodziny N. Wagon typu N |opublikowany = Encyklopedia Krakowskiej Komunikacji |język = pl |data dostępu = 2012-12-19 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160713023742/http://www.komunikacja.krakow.pl/tramwaje/n/ |zarchiwizowano = 2016-07-13 }}</ref>.


Tramwajów silnikowych '''N''' wyprodukowano łącznie 516 sztuk<ref>{{cytuj stronę | url = http://wilczekkk.republika.pl/typy.htm | tytuł = Typy polskich tramwajów po 1945 | język = pl | data dostępu = 2012-12-19}}</ref>. Wersja '''N1''', produkowana w zakładach Konstal w latach 1949-1950, była w zasadzie kopią wagonu KSW (dokonano m.in. uproszczenia układu elektrycznego), choć również zawierała elementy rozwojowe – jak niewielkie uchylne okna. W wersjach '''N2''' (produkowana w Konstalu w latach 1950-1952 i w Stoczni Gdańskiej w latach 1950-1951) i '''N3''' (Konstal 1952-1956) systematycznie stosowano rozmaite ulepszenia, między innymi układu hamulcowego, wprowadzenie otwieranych okien i zwiększano udział krajowych podzespołów.
Tramwajów silnikowych '''N''' wyprodukowano łącznie 516 sztuk<ref>{{cytuj stronę |url = http://wilczekkk.republika.pl/typy.htm |tytuł = Typy polskich tramwajów po 1945 |język = pl |data dostępu = 2012-12-19 |archiwum = https://web.archive.org/web/20141213220310/http://wilczekkk.republika.pl/typy.htm |zarchiwizowano = 2014-12-13 }}</ref>. Wersja '''N1''', produkowana w zakładach Konstal w latach 1949–1950, była w zasadzie kopią wagonu KSW (dokonano m.in. uproszczenia układu elektrycznego), choć również zawierała elementy rozwojowe – jak niewielkie uchylne okna. W wersjach '''N2''' (produkowana w Konstalu w latach 1950–1952 i w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1951) i '''N3''' (Konstal 1952-1956) systematycznie stosowano rozmaite ulepszenia, między innymi układu hamulcowego, wprowadzenie otwieranych okien i zwiększano udział krajowych podzespołów.


⚫
Produkcję normalnotorowych wagonów doczepnych '''ND1''' prowadzono w Konstalu w latach 1948–1950 i w Sanoku w latach 1949–1951. Wersja '''ND2''' produkowana była w Konstalu w latach 1950–1953 i w Sanoku w latach 1951–1952. Odmiana '''ND3''' produkowana była już wyłącznie przez zakłady Konstal w latach 1953–1956. Ogółem taśmy produkcyjne opuściło około 642 wagonów doczepnych ND.
⚫
[[Plik:Konstal N w Gdańsku (wnętrze).JPG|thumb|170px|Wnętrze wagonu N]]
⚫
Produkcję normalnotorowych wagonów doczepnych '''ND1''' prowadzono w Konstalu w latach 1948-1950 i w Sanoku w latach 1949-1951. Wersja '''ND2''' produkowana była w Konstalu w latach 1950-1953 i w Sanoku w latach 1951-1952. Odmiana '''ND3''' produkowana była już wyłącznie przez zakłady Konstal w latach 1953-1956. Ogółem taśmy produkcyjne opuściło około 642 wagonów doczepnych ND.


Wersja wąskotorowa wagonu silnikowego '''2N1''' produkowana była w Stoczni Gdańskiej w latach 1950-1951 w liczbie 50 sztuk. Kolejną wersję '''2N2''' budowały już zakłady Konstal i w latach 1952-1956 wyprodukowały 148 sztuk tych wagonów. Wersja doczepna '''2ND''' została wyprodukowana w roku 1955 w liczbie 15 sztuk.
Wersja wąskotorowa wagonu silnikowego '''2N1''' produkowana była w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1951 w liczbie 50 sztuk. Kolejną wersję '''2N2''' budowały już zakłady Konstal i w latach 1952–1956 wyprodukowały 148 sztuk tych wagonów. Wersja doczepna '''2ND''' została wyprodukowana w roku 1955 w liczbie 15 sztuk.


Większość użytkowników (jak np. na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]) nie stosowała powszechnie wyróżników liczbowych, w dokumentacji oznaczając wagony jako jednakowy typ '''N'''.
Większość użytkowników (jak np. na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]) nie stosowała powszechnie wyróżników liczbowych, w dokumentacji oznaczając wagony jako jednakowy typ '''N'''.


== Eksploatacja ==
== Eksploatacja ==
Tramwaje normalnotorowe typu N eksploatowane były przez większość polskich miast posiadających wówczas komunikację tramwajową: [[Gdańsk]], Gorzów Wlkp.,[[Sopot]], [[Górnośląski Okręg Przemysłowy|GOP]], [[Kraków]], [[Poznań]], [[Szczecin]], [[Warszawa]], [[Wrocław]], zaś wersje wąskotorowe używane były m.in. w [[Bielsko-Biała|Bielsku-Białej]], [[Bydgoszcz]]y, [[Grudziądz]]u, [[Elbląg]]u, [[Inowrocław]]iu, [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]], [[Legnica|Legnicy]], [[Łódź|Łodzi]] i sąsiadujących miejscowościach, [[Olsztyn]]ie, [[Słupsk]]u, [[Toruń|Toruniu]] i [[Wałbrzych]]u. Przez cały okres eksploatacji poddawane one były różnym ulepszeniom i modernizacjom.
Tramwaje normalnotorowe typu N eksploatowane były przez większość polskich miast posiadających wówczas komunikację tramwajową: [[Gdańsk]], Gorzów Wlkp., [[Sopot]], [[Górnośląski Okręg Przemysłowy|GOP]], [[Kraków]], [[Poznań]], [[Szczecin]], [[Warszawa]], [[Wrocław]], zaś wersje wąskotorowe używane były m.in. w [[Bielsko-Biała|Bielsku-Białej]], [[Bydgoszcz]]y, [[Grudziądz]]u, [[Elbląg]]u, [[Inowrocław]]iu, [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]], [[Legnica|Legnicy]], [[Łódź|Łodzi]] i sąsiadujących miejscowościach, [[Olsztyn]]ie, [[Słupsk]]u, [[Toruń|Toruniu]] i [[Wałbrzych]]u. Przez cały okres eksploatacji poddawane one były różnym ulepszeniom i modernizacjom.


Do dziś 2 egzemplarze eksploatowane są liniowo w [[Bytom]]iu, gdzie obsługują jednotorowy odcinek linii 38 bez pętli końcowej na ulicy Piekarskiej. Są to wagony 954 z 1949 i 1118 z 1951 roku<ref>Paweł Korcz: ''38 Bytom kościół św. Trójcy - Bytom Powstańców Śl.'', "Świat Kolei" nr 2/2011, ss.48-51 (informacja na 2011 rok)</ref>.
2 egzemplarze nadal są eksploatowane liniowo w [[Bytom]]iu, gdzie obsługują w weekendy jedną z brygad linii 38 bez pętli końcowej na ulicy Piekarskiej. Są to wagony 954 z 1949 lub 1118 z 1951 roku<ref>Paweł Korcz: ''38 Bytom kościół św. Trójcy – Bytom Powstańców Śl.'', „Świat Kolei” nr 2/2011, s. 48–51 (informacja na 2011 rok).</ref>.


W pozostałych miastach wagony N używane są w charakterze wozów technicznych, a część miast podjęła się remontów tych wagonów i obecnie zasilają one zbiory taboru historycznego (w tym jedyny w pełni oryginalny wagon '''ND''' numer 538 w [[Kraków|Krakowie]]).
W pozostałych miastach wagony N używane są w charakterze wozów technicznych, a część miast podjęła się remontów tych wagonów i obecnie zasilają one zbiory taboru historycznego (w tym jedyny w pełni oryginalny wagon '''ND''' numer 538 w [[Kraków|Krakowie]]).


Tramwaje typu N są najdłużej eksploatowanymi tramwajami w Polsce po II wojnie światowej<ref>Po Bytomiu jeżdżą 2 tramwaje typu N z 1949 i z 1951 roku na stałej linii 38.</ref>
Tramwaje typu N są najdłużej eksploatowanymi tramwajami w Polsce po II wojnie światowej<ref>Po Bytomiu jeżdżą 2 tramwaje typu N z 1949 i z 1951 roku na stałej linii 38.</ref>.


== Galeria ==
<center>
<center>
<gallery caption="Tramwaj typu N" widths="200px" perrow="4">
<gallery widths="200" perrow="4">
Plik:Konstal tram Katowice.JPG|Skład N+4ND1, Katowice
Plik:Bytom tramwaj 38 side.jpg|Kursujący liniowo do dziś w [[Bytom]]iu na linii nr 38, wagon nr 954 z 1949, 2006
Plik:Bytom tramwaj 38 caly.jpg|Wagon nr 954 z 1949, kursujący liniowo do 2020 w [[Bytom|Bytomiu]] na linii nr 38, 2006
Plik:Konstal tram Katowice.JPG|Zabytkowy silnikowy wóz N wraz z doczepą [[Konstal 4N|4ND1]] w [[Katowice|Katowicach]], 2008
Plik:Tram Konstal N and tram trailer Konstal ND (1954), Central Square, Nowa Huta, Krakow, Poland.jpg|Skład N+ND, Kraków
Plik:Konstal N Krakow 2010.JPG|Zabytkowy 4N w [[Kraków|Krakowie]], 2010
Plik:PST - 10 lat, Konstal ND.JPG|Wagony N i ND przebudowane na wzór wagonów [[Konstal 4N|4N i 4ND]], Poznań
Plik:Gdańsk, Tramwaje w Gdańsku - fotopolska.eu (328958).jpg|Gdańsk
Plik:Konstal N, -674, Tramwaje Warszawskie (26738966220).jpg|Warszawa
Plik:140th anniversary of public transport in Szczecin, Konstal N.jpg|Szczecin
Plik:Tram KonstalN desctop.JPG|Pulpit motorniczego
Plik:Tram KonstalN desctop.JPG|Pulpit motorniczego
Plik:Bdg Dluga 24 07-2013.jpg|Wagon 2N, w którym mieści się Sezonowe Biuro Informacji Turystycznej, Bydgoszcz
</gallery>
</gallery>
</center>
</center>
Linia 80: Linia 85:
== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Lista tramwajów produkowanych w Polsce]]
* [[Lista tramwajów produkowanych w Polsce]]
* [[Konstal WPK]]
* [[Konstal PN|Konstal WPK]]


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 89: Linia 94:


[[Kategoria:Wagony tramwajowe Konstal]]
[[Kategoria:Wagony tramwajowe Konstal]]
[[Kategoria:Tramwaje w Poznaniu]]
[[Kategoria:Wagony tramwajowe Sanok]]
[[Kategoria:Wagony tramwajowe Sanok]]
[[Kategoria:Tramwaje w Gdańsku]]

Aktualna wersja na dzień 12:49, 3 sie 2024

Konstal N[1]
Ilustracja
Wagon N, Kraków, ul. Św. Wawrzyńca
Dane ogólne
Kraj produkcji

 Polska

Producent

Stocznia nr 3 w Gdańsku (1950–1951)
Konstal Chorzów (1948–1956)

Miejsce produkcji

Chorzów
Gdańsk

Lata produkcji

1948–1956 (N)
1950–1956 (2N)

Dane techniczne
Liczba członów

1

Długość

10 400 mm

Szerokość

2160 mm

Wysokość

3300 mm

Masa

13 500 kg

Rozstaw wózków

1000/1435 mm

Rozstaw osi w wózkach

3000 mm

Moc silników

2 × 60 kW

Typ silników

LT-31

Wnętrze
Liczba miejsc siedzących

16

Liczba miejsc ogółem

83

Wysokość podłogi

765/945 mm

Multimedia w Wikimedia Commons
Wnętrze wagonu N
Toruński tramwaj typu N przebudowany na wagon techniczny (pług lemieszowy)

Konstal N – typ tramwaju wytwarzanego w latach 1948–1956 przez zakłady Konstal w Chorzowie, Stocznię Gdańską nr 3 i Sanocką Fabrykę Wagonów „Sanowag”. Wersja wąskotorowa 2N produkowana była w latach 1950–1956. Wersje doczepne (wagony bez silnika) oznaczane są ND lub 2ND. N to pierwszy tramwaj wyprodukowany w Polsce po II wojnie światowej[2].

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]

N to dwukierunkowy, dwustronny, jednoczłonowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo jednoczęściowych, odsuwanych drzwi.

W powojennej Polsce wiele miast borykało się ze znacznymi brakami taborowymi i w związku z tym niezbędne było opracowanie tramwaju o prostej konstrukcji i łatwym montażu. Postanowiono więc skopiować konstrukcję niemieckiego wagonu Kriegsstraßenbahnwagen (KSW), opracowanego na potrzeby wojenne. Ze względu na brak silników trakcyjnych pierwsze z taśm montażowych zjechały wagony doczepne ND przeznaczone dla Górnego Śląska[2].

Kolejną wersją był tramwaj 4N[3].

Sterowanie

[edytuj | edytuj kod]

Wagon posiada sterowanie wyłącznie ręczne za pomocą nastawnika. W nastawniku znajduje się obracany korbą motorniczego wał kułakowy, który zwierając poszczególne oporniki rozruchowe reguluje prąd rozruchu i tym samym przyśpieszenie wagonu. Nastawnik posiada 23 pozycje rozruchowe jazdy. Pozycje 1-13 są pozycjami oporowymi przy szeregowym połączeniu silników, pozycje 15-22 są pozycjami oporowymi przy połączeniu równoległym silników. Pozycje 14 i 23 są pozycjami bezoporowymi- kolejno z szeregowym i równoległym połączeniu silników trakcyjnych. Jazda na nich może trwać dowolnie długo. Przy poz. 13 maksymalna prędkość wagonu to 35 km/h, przy poz. 23 – 55 km/h. Silniki trakcyjne LT-31 o mocy 60 kW każdy. Wagon posiada 16 pozycji hamowania elektrodynamicznego. Podczas hamowania elektrodynamicznego (służbowego) z silnikami trakcyjnymi łączy się oporniki rozruchowe, w których na ciepło zostaje zamieniona SEM powstająca na zaciskach silników trakcyjnych. Tempo przestawienia korby nastawnika na następne pozycje jest związane z szybkością przyśpieszania/hamowania wagonu. Ponieważ przy niskich prędkościach jazdy hamulec elektrodynamiczny jest mało skuteczny- do hamowania wagonu używa się hamulca ręcznego (klockowego). Hamulec ten zapewnia też utrzymanie wagonu na postoju w miejscu spadku. W wagonie doczepnym układ hamulcowy uruchamiany jest za pomocą elektromagnesu, przez który przepływa prąd wytwarzany w silnikach trakcyjnych wagonu silnikowego. Elektromagnes przyciąga zworę połączoną z główną dźwignią układu hamulcowego. Dźwignia ta jest połączona z układem klocków, które dociskane do kół powodują hamowanie. Wagony typu N nie były fabrycznie wyposażane w hamulec szynowy. Wiele egzemplarzy wagonów N miało ten hamulec zainstalowany dla skrócenia drogi hamowania awaryjnego. Był on włączany na ostatnich pozycjach hamowania nastawnika, jak i odrębnym wyłącznikiem. Hamulce montowano parami zawsze między osiami wozu[4].

Wersje

[edytuj | edytuj kod]

Normalnotorowa wersja N produkowana była w trzech odmianach różniących się układem hamulcowym oraz szczegółami budowy. Tramwaje wytwarzane były w Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych „KONSTAL”, ale wiele elementów powstawało w innych zakładach, m.in. w Fabryce Rohn-Zieliński w Żychlinie produkowano silniki trakcyjne, w Państwowej Fabryce Aparatów Elektrycznych w Łodzi wytwarzano nastawniki, automaty, solenoidy i opory rozruchowe, a w pewnym okresie produkcję silników prowadziły wrocławskie zakłady Dolmel[5].

Tramwajów silnikowych N wyprodukowano łącznie 516 sztuk[6]. Wersja N1, produkowana w zakładach Konstal w latach 1949–1950, była w zasadzie kopią wagonu KSW (dokonano m.in. uproszczenia układu elektrycznego), choć również zawierała elementy rozwojowe – jak niewielkie uchylne okna. W wersjach N2 (produkowana w Konstalu w latach 1950–1952 i w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1951) i N3 (Konstal 1952-1956) systematycznie stosowano rozmaite ulepszenia, między innymi układu hamulcowego, wprowadzenie otwieranych okien i zwiększano udział krajowych podzespołów.

Produkcję normalnotorowych wagonów doczepnych ND1 prowadzono w Konstalu w latach 1948–1950 i w Sanoku w latach 1949–1951. Wersja ND2 produkowana była w Konstalu w latach 1950–1953 i w Sanoku w latach 1951–1952. Odmiana ND3 produkowana była już wyłącznie przez zakłady Konstal w latach 1953–1956. Ogółem taśmy produkcyjne opuściło około 642 wagonów doczepnych ND.

Wersja wąskotorowa wagonu silnikowego 2N1 produkowana była w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1951 w liczbie 50 sztuk. Kolejną wersję 2N2 budowały już zakłady Konstal i w latach 1952–1956 wyprodukowały 148 sztuk tych wagonów. Wersja doczepna 2ND została wyprodukowana w roku 1955 w liczbie 15 sztuk.

Większość użytkowników (jak np. na Górnym Śląsku) nie stosowała powszechnie wyróżników liczbowych, w dokumentacji oznaczając wagony jako jednakowy typ N.

Eksploatacja

[edytuj | edytuj kod]

Tramwaje normalnotorowe typu N eksploatowane były przez większość polskich miast posiadających wówczas komunikację tramwajową: Gdańsk, Gorzów Wlkp., Sopot, GOP, Kraków, Poznań, Szczecin, Warszawa, Wrocław, zaś wersje wąskotorowe używane były m.in. w Bielsku-Białej, Bydgoszczy, Grudziądzu, Elblągu, Inowrocławiu, Jeleniej Górze, Legnicy, Łodzi i sąsiadujących miejscowościach, Olsztynie, Słupsku, Toruniu i Wałbrzychu. Przez cały okres eksploatacji poddawane one były różnym ulepszeniom i modernizacjom.

2 egzemplarze nadal są eksploatowane liniowo w Bytomiu, gdzie obsługują w weekendy jedną z brygad linii 38 bez pętli końcowej na ulicy Piekarskiej. Są to wagony 954 z 1949 lub 1118 z 1951 roku[7].

W pozostałych miastach wagony N używane są w charakterze wozów technicznych, a część miast podjęła się remontów tych wagonów i obecnie zasilają one zbiory taboru historycznego (w tym jedyny w pełni oryginalny wagon ND numer 538 w Krakowie).

Tramwaje typu N są najdłużej eksploatowanymi tramwajami w Polsce po II wojnie światowej[8].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Skład N+4ND1, Katowice
    Skład N+4ND1, Katowice
  • Wagon nr 954 z 1949, kursujący liniowo do 2020 w Bytomiu na linii nr 38, 2006
    Wagon nr 954 z 1949, kursujący liniowo do 2020 w Bytomiu na linii nr 38, 2006
  • Skład N+ND, Kraków
    Skład N+ND, Kraków
  • Wagony N i ND przebudowane na wzór wagonów 4N i 4ND, Poznań
    Wagony N i ND przebudowane na wzór wagonów 4N i 4ND, Poznań
  • Gdańsk
    Gdańsk
  • Warszawa
    Warszawa
  • Szczecin
    Szczecin
  • Pulpit motorniczego
    Pulpit motorniczego
  • Wagon 2N, w którym mieści się Sezonowe Biuro Informacji Turystycznej, Bydgoszcz
    Wagon 2N, w którym mieści się Sezonowe Biuro Informacji Turystycznej, Bydgoszcz

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ MKM 101: WAGONY TYPU N/ND i 4N/4ND. tramwar.pl. [dostęp 2019-07-04].
  2. ↑ a b Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2004, s. 157. ISBN 83-920757-0-6.
  3. ↑ Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2004, s. 159. ISBN 83-920757-0-6.
  4. ↑ Daniel Obrębski, Bogusław Rej, Andrzej Winiarski, Bohdan Zuń. Podręcznik motorniczego tramwajowego. MHWiU Warszawa, 1972 r.
  5. ↑ Tramwaje rodziny N. Wagon typu N. Encyklopedia Krakowskiej Komunikacji. [dostęp 2012-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-13)]. (pol.).
  6. ↑ Typy polskich tramwajów po 1945. [dostęp 2012-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. (pol.).
  7. ↑ Paweł Korcz: 38 Bytom kościół św. Trójcy – Bytom Powstańców Śl., „Świat Kolei” nr 2/2011, s. 48–51 (informacja na 2011 rok).
  8. ↑ Po Bytomiu jeżdżą 2 tramwaje typu N z 1949 i z 1951 roku na stałej linii 38.
Pojazdy szynowe produkowane przez Mostowagon (1945–1948), Konstal (1948–1998) i Alstom Konstal (od 1998)
Tramwaje
Generacja N
Generacja 13N/102N
Generacja 105N
Niskopodłogowe
Citadis
Wagony metra
Metropolis
Lokomotywy kopalniane
elektryczne przewodowe
elektryczne akumulatorowe
przewodowo-akumulatorowe
spalinowe
pneumatyczne
Wagony towarowe
samowyładowcze
dziobowe
platformy
cysterny
kryte

1 – prototyp, 2 – produkcja seryjna

Autobusy i tramwaje marek Autosan, San, Sanok i Star
Obecnie produkowane autobusy
miejskie i podmiejskie
Obecnie produkowane autobusy
międzymiastowe, szkolne i turystyczne
Historyczne autobusy miejskie i podmiejskie
Historyczne autobusy
międzymiastowe, szkolne i turystyczne
Autobusy marek San i Star
Autobusy małoseryjne i prototypowe
Tramwaje marki Sanok
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konstal_N&oldid=74472963”